Jaarrekening Parnassia Bavo Groep B.V.

Transcriptie

1 Jaarrekening 2011 Parnassia Bavo Groep B.V.

2 INHOUDSOPGAVE Pagina 5.1 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde resultatenrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht over Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december Mutatieoverzicht materiële vaste activa Specificatie onderhanden projecten en gereedgekomen projecten Overzicht langlopende schulden aan kredietinstellingen ultimo Toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over Balans per 31 december Resultatenrekening over Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december Overzicht langlopende schulden aan kredietinstellingen ultimo Toelichting op de resultatenrekening over Overige gegevens Vaststelling en goedkeuring jaarrekening Statutaire regeling resultaatbestemming Resultaatbestemming Gebeurtenissen na balansdatum Controleverklaring Bijlagen Overzicht groepsmaatschappijen 1

3 5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 2

4 5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2011 (voor resultaatbestemming) Ref. 31-dec dec-10 ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa Ref. 31-dec dec-10 PASSIVA Groepsvermogen 8 Eigen vermogen Aandeel derden Totaal eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Kortlopende schulden en overlopende passiva Totaal passiva

5 5.1.2 GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING OVER 2011 BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Ref Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten (uit AWBZ/Zvw-zorg, exclusief subsidies) Subsidies (inclusief overige Wmo-prestaties) Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten Immateriële en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten BEDRIJFSRESULTAAT Financiële baten en lasten RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING Aandeel derden RESULTAAT BOEKJAAR

6 5.1.3 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT Kasstroom uit operationele activiteiten Ref Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - afschrijvingen immateriële vaste activa afschrijvingen materiële vaste activa herwaardering niet aan bedrijfsproces dienstbare materiële vaste activa impairment materiële vaste activa verkoopopbrengst activa *a) afwaardering egalisatie afschrijvingskosten incidentele instandhouding mutaties groepsvermogen mutaties voorzieningen Veranderingen in vlottende middelen: - voorraden vorderingen vorderingen/schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk -overschot kortlopende schulden (excl. schulden aan kredietinstellingen en reservering rentecomponent kapitaallasten gesloopte panden) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Financiële baten en - lasten *b) Resultaat aandeel derden Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Verkoopopbrengst activa *a) Investeringen immateriële vaste activa Overige mutaties in immateriële vaste activa Investeringen financiële vaste activa Overige mutaties in financiële vaste activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nieuw opgenomen leningen Aflossing langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen

7 5.1.3 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT De mutatie in de geldmiddelen is als volgt te specificeren: Ref Mutatie Liquide middelen Mutatie Bankkredieten *a) De verkoopwaarde bedraagt 1,8 miljoen, de boekwinst 1,6 miljoen *b) Financiële baten en - lasten Het hier vermelde saldo betreft het saldo zoals dit blijkt uit de winst- en verliesrekening en niet de feitelijke kasstroom gerelateerd aan deze financiële baten en - lasten. 6

8 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen Groepsverhoudingen De Parnassia Bavo Groep B.V. is op 12 mei 2011 ontstaan door omzetting van de Stichting Parnassia Bavo Groep in een vennootschap waarbij er een kapitaalstorting heeft plaatsgevonden. Door deze omzetting, waarvoor de Rechtbank op 31 januari 2011 machtiging heeft verleend, zijn alle rechten en plichten van de stichting overgegaan op de vennootschap. Voor de achtergronden van deze omzetting zie ons Maatschappelijk Verslag, par Juridiche Structuur. De Parnassia Bavo Groep B.V. staat aan het hoofd van de Parnassia Bavo Groep waarvan de activiteiten met name bestaan uit het leveren van psychiatrische zorg. Voor de balans en winst- en verliesrekening van de dochtermaatschappijen wordt verwezen naar de vennootschappelijke jaarrekening van deze dochtermaatschappijen. Een overzicht van de tot de groep behorende entiteiten is opgenomen als Bijlage (5.3.1) bij deze jaarrekening. De aandelen van de Parnassia Bavo Groep B.V. zijn voor 100% in handen van Stichting Parnassia Bavo Groep. Deze Stichting beheert slechts de aandelen en wordt derhalve niet in deze jaarrekening opgenomen. De jaarrekening over 2011 van Stichting Parnassia Bavo Groep ligt ter inzage ten kantore van de Raad van Bestuur van de Parnassia Bavo Groep. Rapporteringsvaluta De rapporteringsvaluta is in euro. Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi en de relevante stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Vergelijking met voorgaand jaar De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar. Uitzondering vormt de aanpassing van de waardering van de vaste activa als gevolg van de bekostiging kapitaallasten (zie ). Veronderstellingen en schattingen Het bestuur heeft bij het opstellen van de jaarrekening overeenkomstig de geldende grondslagen, op onderdelen gebruik gemaakt van veronderstellingen en schattingen die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke uitkomsten kunnen van deze veronderstellingen en schattingen afwijken. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schattingen worden herzien en in de toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Vorenstaande is van toepassing op de volgende onderwerpen: a) Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De boekwaarde van vaste activa wordt periodiek getoetst aan de realiseerbare waarde ten einde vast te stellen of er aanwijzingen bestaan voor een bijzondere waardevermindering. Een aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering kan bijvoorbeeld zijn indien, naar inschatting van het bestuur, sprake is van: een snellere daling van de marktwaarde van een actief dan uit verloop over de tijd of normaal gebruik zou voortvloeien. een belangrijke wijziging in de toepassing van een actief of in de bedrijfsstrategie. prestaties die sterk achterblijven ten opzichte van de verwachtingen, een significante verslechtering in de bedrijfstak of economie, of veroudering of beschadiging van het actief. Daarnaast kunnen omstandigheden, naar de inschatting van het bestuur, duiden op de noodzaak tot het terugnemen van een eerder toegepaste bijzondere waardevermindering. Teneinde in voornoemde gevallen te kunnen bepalen of daadwerkelijk sprake is van bijzondere waardeverminderingen of de noodzaak tot herzien, wordt de realiseerbare waarde bepaald. Daarbij maakt het bestuur gebruik van inschattingen en veronderstellingen ten aanzien van de bepaling van kasstroomgenererende eenheden, de toekomstige kasstromen en de disconteringsvoet. De beoordelingen die hieraan ten grondslag liggen, kunnen van jaar tot jaar verschillen door economische of marktomstandigheden, veranderingen in de bedrijfsomgeving of in wet- en regelgeving en door andere factoren waar de Parnassia Bavo Groep geen invloed op kan uitoefenen. Indien de prognoses voor de realiseerbare waarde moeten worden bijgesteld, kan dit leiden tot bijzondere waardeverminderingen of (in het geval van vaste activa) herziening daarvan. 7

9 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen b) Economische levensduur en restwaarde van materiële vaste activa De materiële vaste activa maken een belangrijk deel uit van de totale activa van de Parnassia Bavo Groep en de kosten van periodieke afschrijvingen vormen een belangrijk deel van de jaarlijkse bedrijfslasten. De, op basis van haar inschattingen van en veronderstellingen door het bestuur, vastgestelde economische levensduur en restwaarden hebben een belangrijke invloed op de waardering en resultaatbepaling van materiële vaste activa. De economische levensduur van materiële vaste activa wordt mede geschat aan de hand van de technische levensduur, de ervaringen ten aanzien van soortgelijke activa, de onderhoudshistorie en de periode gedurende die economische voordelen uit hoofde van de exploitatie van het actief ten goede zullen komen aan de Parnassia Bavo Groep. Periodiek wordt getoetst of zich wijzigingen hebben voorgedaan in inschattingen en veronderstellingen die een aanpassing van de economische levensduur en/of restwaarde noodzakelijk maken. Een dergelijke aanpassing wordt prospectief doorgevoerd. c) Claims en geschillen Periodiek wordt door het bestuur een beoordeling uitgevoerd op alle claims en geschillen teneinde te bepalen in welke mate er sprake is van bestaande en/of voorwaardelijke verplichtingen. Een voorziening wordt opgenomen voor bestaande verplichtingen voor zover het waarschijnlijk is, dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden om de verplichting in te lossen en er een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het bedrag van de verplichting. Een voorwaardelijke verplichting dient te worden toegelicht. Aan de hand van de uitkomst van deze beoordeling wordt derhalve bepaald voor welke claims en geschillen een voorziening wordt getroffen en voor welke een toelichting wordt opgenomen. Indien een voorziening dient te worden getroffen vraagt ook de inschatting van de kans en omvang van een uitstroom van middelen een aanzienlijke mate van beoordeling. In deze beoordeling maakt het bestuur mede gebruik van juridisch advies. Financiële intstrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten omvatten tevens in contracten besloten afgeleide financiële instrumenten (derivaten). Deze worden door de onderneming gescheiden van het basiscontract en apart verantwoord indien de economische kenmerken en risico s van het basiscontract en het daarin besloten derivaat niet nauw verwant zijn, indien een apart instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat aan de definitie van een derivaat zou voldoen en het gecombineerde instrument niet wordt gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening. Financiële instrumenten, inclusief de van de basiscontracten gescheiden afgeleide financiële instrumenten, worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Indien instrumenten niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening, maken eventuele direct toerekenbare transactiekosten deel uit van de eerste waardering. In contracten besloten financiële instrumenten die niet worden gescheiden van het basiscontract, worden verwerkt in overeenstemming met het basiscontract. Na de eerste opname worden financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Financiële instrumenten die deel uitmaken van een handelsportefeuille Financiële instrumenten (activa en verplichtingen) die worden aangehouden voor handelsdoeleinden worden gewaardeerd tegen reële waarde en wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. In de eerste periode van waardering worden toerekenbare transactiekosten als last in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Verstrekte leningen en overige vorderingen Verstrekte leningen en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode, verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen. Overige financiële verplichtingen Financiële verplichtingen die geen deel uitmaken van een handelsportefeuille worden tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerd op basis van de effectieve rentemethode. Afgeleide financiële instrumenten Handel in/het gebruik van afgeleide financiële instrumenten om speculatieve winsten te genereren is niet toegestaan. Het gebruik van deze instrumenten uit andere overwegingen is alleen mogelijk na vooraf overleg met en goedkeuring van de Raad van Bestuur. Door de Parnassia Bavo groep worden binnen het treasurybeleid de volgende risico's onderkend: - Valutarisico: de Parnassia Bavo Groep is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valuta risico. - Prijsrisico: de Parnassia Bavo Groep loopt geen risico s ten aanzien van de waardering van effecten. - Renterisico: de Parnassia Bavo Groep loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de Parnassia Bavo Groep risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met betrekking tot renterisico gecontracteerd. - Kredietrisico: de Parnassia Bavo Groep heeft geen significante concentraties van kredietrisico en maakt gebruik van meerdere banken teneinde over meerdere kredietfaciliteiten te kunnen beschikken. Voorzover noodzakelijk worden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. - Derivaten: de Parnassia Bavo Groep heeft per per 31 december 2011 geen derivaten en loopt hierop derhalve geen risico's. 8

10 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen Consolidatie De geconsolideerde jaarrekening omvat de financiële gegevens van de onderneming en haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend dan wel waarover de centrale leiding bestaat. Groepsmaatschappijen zijn deelnemingen waarin de onderneming een meerderheidsbelang heeft, of waarin op een andere wijze een beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Bij de bepaling of beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend, worden financiële instrumenten die potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend, betrokken. Participaties die worden aangehouden om ze te vervreemden worden niet geconsolideerd. Nieuw verworven deelnemingen worden in de consolidatie betrokken vanaf het tijdstip waarop beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Afgestoten deelnemingen worden in de consolidatie betrokken tot het tijdstip van beëindiging van deze invloed. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd, evenals de binnen de Groep gemaakte winsten. De groepsmaatschappijen zijn integraal geconsolideerd, waarbij het minderheidsbelang van derden afzonderlijk tot uitdrukking is gebracht. Voor een overzicht van de geconsolideerde groepsmaatschappijen wordt verwezen naar Bijlage Op grond van artikel 7, lid 4 van Regeling verslaggeving WTZi zijn, evenals in 2010, de volgende stichtingen buiten de consolidatie gebleven: Stichting Actief Talent Stichting Vrienden van de Parnassia Bavo Groep Stichting Noodfonds Stichting Vrienden van de Brijder Verbonden rechtspersonen Alle groepsmaatschappijen, zoals opgenomen in paragraaf consolidatie, evenals de deelnemingen toegelicht onder de toelichting op de financiële vaste activa worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden in de consolidatie geëlimineerd Grondslagen van waardering van activa en passiva Activa en passiva Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Toelichtingen op posten in de balans, resultatenrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. Aanpassing grondslagen van waardering activa ivm bekostiging kapitaalslasten Sinds 2009 is sprake van een transitiefase voor de bekostiging van de materiele vaste activa die tot en met 2011 in aanmerking kwamen voor integrale nacalculatie.medio 2011 heeft het Ministerie van VWS bekend gemaakt dat de Normatieve Huisvestings Component (NHC) per 1 januari 2012 wordt ingevoerd met een overgangsregeling tot De NZa heeft in juli 2011 de beleidsregels 2012 op dit punt aangepast en de bedragen van de NHC per Zorgzwaartepakket (ZZP) bekend gemaakt. Voor GGZ-instellingen die deels via de AWBZ en deels via de Zvw gefinancierd worden en deels Forensische Zorg leveren geldt een gemengde regeling. Hierbij worden de kapitaallasten via een verdeelsleutel toegerekend. Voor de AWBZ zorg gelden de NHC en de overgangsregeling en voor de geneeskundige zorg (Zvw) is voor 2012 nog sprake van volledige nacalculatie. Het Ministerie van VWS is voornemens de NHC voor Zvw en Forensische Zorg per 1 januari 2013 in te voeren. De introductie van de NHC heeft belangrijke gevolgen voor de opbrengsten van de zorginstellingen. De vergoeding voor de kapitaallasten van de WTZi-gefinancierde vaste activa wordt niet langer gebaseerd op een risicoloos systeem van nacalculatie van de werkelijke lasten. Vanaf 2012 tot 2018 vindt stapsgewijs bekostiging plaats volgens bovengenoemd nieuw systeem van NHC's, waarvoor landelijke tarieven gelden per gerealiseerde zorgeenheid. Door de invoering van de NHC's zijn nieuwe risico's voor het vastgoed ontstaan, zoals exploitatierisico's (leegstand, onderbezetting), marktontwikkelingsrisico's en hierdoor het risico van duurzame waardevermindering bij structurele exploitatieverliezen. Bij de waardering van de vaste activa kan dus niet langer worden verondersteld dat volledige vergoeding van de boekwaarde zal plaatsvinden. Hiermee is dan ook rekening gehouden bij het opstellen van deze jaarrekening. Tegelijk met de invoering van de NHC's heeft de NZa de beleidsregel CA :"Compensatie vaste activa AWBZ en GGZ in verband met invoering normatieve huisvestingscomponent" vastgesteld. Deze beleidsregel voorziet in de mogelijkheid om eenmalig en onder bepaalde voorwaarden versneld af te schrijven op resterende boekwaarden. Het gaat hier met name om buiten gebruik gesteld vastgoed (de zogeheten "spookpanden"), leegstaande gebouwen, oude plankosten en de kosten van het verwijderen van asbest. Evenals in 2010 zijn de hieruit voortvloeiende financiele vorderingen op de NZa opgenomen bij de Financiele Vaste Activa (in 2011 : ). De financiele vorderingen in 2010 van waren destijds gebaseerd op de op dat moment vigerende concept-beleidsregel, die later nog aanzienlijk is aangescherpt in zijn definitieve vorm. 9

11 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Grondslagen van waardering van activa en passiva Aanpassing grondslagen van waardering activa ivm bekostiging kapitaalslasten (vervolg) Met ingang van het boekjaar 2011 is voor de waardering van de vaste activa aangesloten bij bedrijfseconomische waarderingsgrondslagen op basis van realistische ramingen van een aantal belangrijke waarderingsaspecten, zoals de resterende gebruiksduur, de realisatie van zorgeenheden (bezetting), de rente voet en de verwachte opbrengstwaarde aan het eind van de gebruiksduur. Op deze wijze is herberekend in hoeverre de resterende boekwaarde wordt gedekt uit de begrote toekomstige exploitatie en kasstromen op basis van de verwachte gebruiksduur. Eventuele negatieve financiele effecten die uit deze herberekeningen voortvloeien en die naar verwachting duurzaam zijn, zijn ten laste van het resultaat en het vermogen gebracht (in 2011 : ); eventuele positieve verwachte financiele effecten worden pas verwerkt in het jaar dat deze worden gerealiseerd. Bovengenoemde wijziging van bekostiging is niet aangemerkt als stelselwijziging. De financiele gevolgen van het vervallen van de integrale vergoeding voor de werkelijke afschrijvingskosten zijn conform richtlijn in deze jaarrekening verwerkt als bijzondere post van waardevermindering (impairment) en conform richtlijn 270 nader toegelicht in de resultatenrekening. Conform Richtlijn 121 worden de bovengenoemde impairment berekeningen op diverse niveaus van kasstroomgenerende eenheden gemaakt : enerzijds worden deze berekeningen gemaakt op het niveau van de Zorgbedrijven, die onderdeel uit maken van onze groep; anderzijds wordt deze impairment toets gedaan op individueel pand niveau, indien er hiertoe aanwijzingen zijn. Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Goodwill wordt bepaald als het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs van de deelnemingen en het belang van de groep in de netto reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en de voorwaardelijke verplichtingen van de overgenomen deelneming, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De geactiveerde goodwill wordt lineair afgeschreven over de geschatte economische levensduur, die is bepaald op 5 jaar. Materiële vaste activa De bedrijfsgebouwen en -terreinen, machines en installaties, andere vaste bedrijfsmiddelen en materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. De kostprijs van de activa die door de onderneming in eigen beheer zijn vervaardigd, bestaat uit de directe kosten van vervaardiging, de toeslagen voor indirecte productiekosten en de aan derden betaalde rente gedurende de periode van bouw en vervaardiging. Overheidssubsidies worden in mindering gebracht op de kostprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. Materiële vaste activa die niet dienstbaar zijn aan het productieproces maar worden aangehouden als bijvoorbeeld vastgoedbelegging worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Voor de bepaling van deze waarde wordt gebruik gemaakt van de WOZ waarde. Voor panden met achterstallig onderhoud is rekening gehouden met een aftrek van 15%. Er wordt niet afgeschreven over deze panden. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op bedrijfsterreinen en op materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven. De gehanteerde afschrijvingspercentages zijn per categorie vermeld in overzicht Geconsolideerd mutatieoverzicht materiële vast activa. Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd indien zij de gebruiksduur van het object verlengen. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij het kunnen uitbrengen van 25% of meer van de stemrechten. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste van de resultatenrekening. Voorraden Voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs waar nodig onder aftrek van een voorziening voor incourantheid. Deze voorziening wordt bepaald op basis van beoordeling van individuele posten. 10

12 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Grondslagen van waardering van activa en passiva Onderhanden werk DBC's Voor de bepaling van de waarde van het onderhanden werk uit hoofde van DBC's is uitgegaan van het landelijk gemiddelde voor wat betreft het uurtarief en voor een verblijfsdag is uitgegaan van het bij de Stichting Parnassia Bavo Groep over 2010 berekende gemiddelde tarief per dag van de reeds gefactureerde verblijfsdagen in De productie van het onderhanden werk is bepaald door de openstaande verrichtingen te koppelen aan de DBC's die ultimo boekjaar openstonden. Vorderingen en overlopende activa De grondslagen voor de waardering van vorderingen en overlopende activa zijn beschreven onder het hoofd Financiële instrumenten. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Groepsvermogen Financiële instrumenten, die op grond van de economische realiteit worden aangemerkt als eigenvermogensinstrumenten, worden gepresenteerd onder het eigen vermogen. Uitkeringen aan houders van deze instrumenten worden in mindering op het eigen vermogen gebracht, na aftrek van eventueel hiermee verband houdend voordeel uit hoofde van belasting naar de winst. Financiële instrumenten, die op grond van de economische realiteit worden aangemerkt als een financiële verplichting, worden gepresenteerd onder schulden. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot deze financiële instrumenten worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord als kosten of opbrengsten. Herwaarderingsreserve Waardevermeerderingen van activa die worden gewaardeerd tegen actuele waarde worden opgenomen in de herwaarderingsreserve indien voor deze activa geen frequente marktnoteringen bestaan. Worden waardeveranderingen van deze activa niet onmiddellijk in het resultaat verwerkt, dan worden waardeveranderingen direct in het eigen vermogen (herwaarderingsreserve) verwerkt. De herwaarderingsreserve wordt gevormd per individueel actief en is niet hoger dan het verschil tussen de boekwaarde op basis van historische kostprijs en de boekwaarde op basis van actuele waarde. Als een actief wordt vervreemd, valt een eventueel aanwezige herwaarderingsreserve met betrekking tot dat actief vrij ten gunste van de overige reserves. Minderheidsbelang derden Het minderheidsbelang derden wordt gewaardeerd op het aandeel van derden in de nettovermogenswaarde, bepaald overeenkomstig de waarderingsgrondslagen van de onderneming. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen. Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting. Per individuele voorziening is een toelichting van de grondslagen voor waardering opgenomen in de toelichting op de geconsolideerde balans. Langlopende schulden De waardering van langlopende schulden is toegelicht onder het hoofd Financiële instrumenten. 11

13 5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Grondslagen van waardering van activa en passiva Kortlopende schulden De waardering van langlopende schulden is toegelicht onder het hoofd Financiële instrumenten Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend. Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden aanvankelijk in de balans opgenomen als vooruitontvangen baten zodra er redelijke zekerheid bestaat dat zij zullen worden ontvangen en dat er aan de daaraan verbonden voorwaarden wordt voldaan. Subsidies ter compensatie van gemaakte kosten worden systematisch als opbrengsten in de winst- en verliesrekening opgenomen in dezelfde periode als die waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies ter compensatie van de kosten van een actief worden systematisch in de winst- en verliesrekening opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief. Pensioenen De Parnassia Bavo Groep heeft voor haar werknemers een toegezegd-pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen welke afhankelijk is van leeftijd, salaris en dienstjaren. De regeling is ondergebracht bij het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. De Parnassia Bavo Groep heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij Pensioenfonds Zorg en Welzijn, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. De Parnassia Bavo Groep heeft niet of slechts tegen onevenredig hoge kosten de mogelijkheid om de desbetreffende gegevens te verkrijgen en heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde-bijdrage-regeling en heeft alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Kasstromen uit financiële afgeleide instrumenten die worden verantwoord als reëlewaarde-hedges of kasstroomhedges worden in dezelfde categorie ingedeeld als de kasstromen uit de afgedekte balansposten. Kasstromen uit financiële derivaten waarbij hedge accounting niet langer wordt toegepast, worden consistent met de aard van het instrument ingedeeld, vanaf de datum waarop de hedge accounting is beëindigd Grondslagen van segmentering In de jaarrekening is geen segmentering opgenomen omdat de vennootschappelijke jaarrekeningen per BV worden opgemaakt en gepubliceerd. De in de vennootschappelijke jaarrekeningen gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling wijken niet af van de in deze jaarrekening gehanteerde grondslagen. 12

14 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 1. Immateriële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Kosten van concessies, vergunningen en rechten van intellectuele eigendom Kosten van goodwill die van derden is verkregen 0 0 Totaal immateriële vaste activa Kosten van concessies, vergunningen en rechten van intellectuele eigendom Het verloop in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari Overname immateriële vaste activa vanuit i-psy Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Kosten van goodwill die van derden is verkregen Het verloop in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari 0 0 Investeringen Waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december 0 0 De waardevermindering betreft de afwaardering van de betaalde goodwill bij verwerving van nieuwe deelnemingen, op basis van een uitgevoerde impairment. 2. Materiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa Niet aan het bedrijfsproces dienstbare materiële activa Impairment als gevolg van aanpassing grondslagen Herrubricering naar Financiële vaste activa (gesloopte panden) Totaal materiële vaste activa

15 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 2. Materiële vaste activa(vervolg) Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari Overname materiële vaste activa vanuit i-psy Investeringen Afschrijvingen Herwaardering niet aan het bedrijfsproces dienstbare materiële activa Desinvesteringen Gereedgekomen onderhanden werk Impairment als gevolg van aanpassing grondslagen Herrubricering naar Financiële vaste activa (compensatieregeling NZA) Boekwaarde per 31 december Aanschafwaarde per 31 december Cumulatieve herwaarderingen (impairment) Cumulatieve afschrijvingen Impairment als gevolg van aanpassing grondslagen Herrubricering Boekwaarde per 31 december Voor een nadere specificatie van het verloop van de WTZi-vergunningplichtige vaste activa, de WTZi-meldingsplichtige vaste activa en de WMG-gefinancierde vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder In toelichting zijn overzichten opgenomen voor de onderhanden en gereedgekomen projecten. De effecten van de aanpassing van de grondslagen van de waardering activa in verband met de bekostiging kapitaallasten zijn in 2011 gelijk aan (zie ook Aanpassing grondslagen van waardering activa ivm bekostiging kapitaalslasten). De in 2010 berekende effecten van de NZa compensatieregeling ( in de materiele vaste activa en rente in de kortlopende schulden) waren gebaseerd op de toenmalige conceptrichtlijnen en zijn in 2011 vervangen door de definitieve bedragen (zie ook toelichting op Vordering kapitaallasten onder de toelichting op de Financiële vaste activa). 3. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Deelnemingen Vorderingen op deelnemingen Overige vorderingen Vordering kapitaallasten Totaal financiële vaste activa

16 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 3. Financiële vaste activa( vervolg) Deelnemingen Het verloop is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Mutatie in kapitaalbelangen Resultaat deelnemingen Ontvangen dividend Correctie oude jaren Afwaardering kapitaalbelangen Boekwaarde per 31 december Kapitaalbelangen Saldo per Investeringen Resultaat Aanpassing Saldo per boekjaar waardering 31-dec-11 Zorginitiatieven B.V Xtilton Holding B.V Steigers Bouw Advies B.V Mentalshare Holding B.V Zorgaanbieders Online B.V PsyQ Nederland Holding B.V Indigo Service Organisatie B.V RSO Haaglanden B.V Vitago Beheer B.V REAKT Noord-Holland B.V Het resultaat boekjaar van Steigers Bouw Advies B.V. groot is verminderd met een ontvangen dividenduitkering van De afwaardering van het belang in Mentalshare Holding B.V.heeft plaatsgevonden op basis van het behaalde resultaat over 2011 en toekomstverwachtingen. De waardering van het belang in PsyQ Nederland Holding B.V. is aangepast als gevolg van nagekomen aanpassingen in het resultaat van de deelneming over De in 2010 verworven kapitaalbelangen in RSO Haaglanden B.V. ( ) en Vitago Beheer B.V. ( ) zijn om economische redenen afgewaardeerd naar nihil. Het belang in PsyQ Nederland Holding B.V. is in 2011 om dezelfde redenen afgewaardeerd naar nihil. Toelichting op belangen in andere rechtspersonen of vennootschappen: Naam en rechtsvorm rechtspersoon Kernactiviteit Rechtstreekse kapitaalbelangen >= 25%: Verschaft kapitaal Kapitaalbelang (in %) Eigen vermogen Steigers Bouw Advies B.V. Bouwadvies en begeleiding % PsyQ Nederland Holding B.V. Franchise organisatie % Mentalshare Holding B.V. Online zelfhulpprogramma's % Xtilton Holding B.V. Holdingactiviteiten ICT beheer % Zeggenschapsbelangen: Zorgaanbieders Online B.V. E-mental health platform % Zorginitiatieven B.V. Innovatieve multidisciplinaire zorg % Indigo Service Organisatie B.V. Franchise organisatie % RSO Haaglanden B.V. Regionaal service organisatie % Vitago Beheer B.V. Holdingactiviteiten % REAKT Noord-Holland B.V. Dagbesteding clienten % 15

17 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 3. Financiële vaste activa( vervolg) Vorderingen op deelnemingen Dit betreft een aan Zorginitiatieven B.V. verstrekte converteerbare lening. De Parnassia Bavo Groep heeft in 2012 gebruik gemaakt van het recht om de lening per 30 april 2012 om te zetten in aandelenkapitaal. Overige vorderingen Het verloop is als volgt: Saldo per 1 januari Aflossing Saldo per 31 december De overige langlopende vorderingen bestaat uit een vordering op REAKT voor een bedrag van (2010: ). Deze vordering zal naar verwachting in 2012 in zijn geheel afgewikkeld worden. Daarnaast bestaat de vordering uit een vordering op Stichting Actief Talent voor een bedrag van (2010: ). Hiervan zal de laatste aflossing in 2013 plaatsvinden. Vordering kapitaallasten. Het verloop is als volgt: Saldo per 1 januari Mutatie als gevolg van bekend worden definitieve beleidsregel Vordering kapitaallasten gesloopte panden - herrubricering van materiële vaste activa Vordering kapitaallasten gesloopte panden rentecomponent kapitaallasten Vordering uit hoofde van beleidsregel CA Saldo per 31 december Voor de jaarrekening en de nacalculatie 2011 is een (eenmalig) beroep gedaan op de beleidsregel "Compensatie vaste activa AWBZ en GGZ in verband met invoering normatieve huisvestingscomponent" (CA ). De beleidsregel geeft een aantal mogelijkheden waarin via het nacalculatieformulier 2011 een gedeelte van de ontstane problemen kan worden gecompenseerd. Onder voorwaarden kan een vergoeding worden gekregen voor buiten gebruik gesteld vastgoed (spookpanden), oude plankosten en asbestsanering. Dientengevolge is de vordering van opgenomen. Als deze vordering wordt gehonoreerd, zal deze gedurende de komende jaren afgewikkeld worden. De financiele vorderingen van waren destijds gebaseerd op de op dat moment vigerende concept-beleidsregel, die later nog aanzienlijk is aangescherpt in zijn definitieve vorm. 16

18 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 4. Voorraden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Medische middelen Hulpmiddelen Totaal voorraden Een voorziening voor incourantheid van de voorraden wordt niet noodzakelijk geacht. 5. Vorderingen en overlopende activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Vorderingen op debiteuren Vorderingen op andere rechtspersonen Vorderingen inzake pensioenen Overige vorderingen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen (Rijks)subsidies Totaal vorderingen en overlopende activa De vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd < 1 jaar. Vordering op debiteuren De daling van deze post wordt veroorzaakt door het opnemen van een hoger verrekeningspercentage welke gedurende 2010 uitgefactureerd is. Hierdoor waren de DBC facturen aan de zorgverzekeraars in 2010 hoger. Dit had een hogere vordering onder de post debiteuren tot gevolg. Tegelijk was de eenmalige verrekening 2010 hierdoor lager (zie punt 6. Toelichting op vorderingen uit hoofde van financieringstekort). Op deze vordering is een voorziening in aftrek gebracht, deze bedraagt (2010: ). De voorziening heeft betrekking op debiteuren niet zijnde zorgverzekeraars. Vordering op rechtspersonen Ultimo 2010 betrof deze vordering, aan REAKT Noord-Holland B.V. verstrekte voorschotten in het kader van de kassiersfunctie. Deze vordering is in 2011 afgewikkeld. Ultimo 2011 betreft deze post een vordering op Stichting De Jutters die betrekking heeft op het samenwerkingsverband met i-psy Holding B.V. Vooruitbetaalde bedragen De vooruitbetaalde bedragen bestaan voornamelijk uit reeds betaalde huurverplichtingen 2012 voor een bedrag van (2010: ), vooruitbetaalde licentiekosten (2010: ) en in 2010 was er een bedrag van vooruitbetaald inzake verzekeringspremies. 17

19 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 6. Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en/of schulden uit hoofde van financieringsoverschot De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Vordering uit hoofde van financieringstekort Ontvangen permanente voorschotten van Zorgverzekeraars Totaal vordering uit hoofde van financieringstekort t/m totaal Saldo per 1 januari Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar Saldo per 31 december Het saldo met betrekking tot 2010 betreft een schuld aan de verzekeraars die ontstaan is doordat de financiering hoger was dan de bekostiging als gevolg van een hoog verrekenpercentage. Het saldo met betrekking tot 2011 betreft een vordering op de verzekeraars bestaande uit nog te factureren verrichte werkzaamheden en een eenmalige verrekening. Stadium van vaststelling (per erkenning): Psychiatrie Parnassia exclusief Brijder inst.nr c c c a Brijder inst.nr c c c a Verpleeghuis Parnassia inst.nr c c c a Bavo Europoort inst.nr c c c a Bavo Europoort inst.nr c c c a Dijk&Duin inst. nr c c c a a= interne berekening b= overeenstemming met zorgverzekeraars (zorgkantoren) c= definitieve vaststelling NZa Specificatie financieringsverschil in het boekjaar Wettelijk budget aanvaardbare kosten volgens resultatenrekening Correctie wettelijk budget voorgaande jaren opgenomen in jaarlagen tot en met Wettelijk budget aanvaardbare kosten volgens resultatenrekening verslagjaar Overloop besteding Wettelijk budget aanvaardbare kosten Ontvangen voorschotten (AWBZ) Gefactureerde DBC's Totaal financieringsverschil Specificatie financieringsverschil per financieringsvorm 31-dec dec-10 Financieringsverschil AWBZ Financieringsverschil DBC-financiering Totaal financieringsverschil exclusief permanente voorschotten

20 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 6. Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en/of schulden uit hoofde van financieringsoverschot Specificatie financieringsverschil per financieringsvorm 31-dec dec-10 Het budget Zorgverzekeringswet bedraagt Het budget AWBZ bedraagt Totaal budget Specificatie vordering uit hoofde van financieringstekort ZVW onderhandenwerk / nog te faktureren ZVW eenmalige verrekening 2010 en ZVW ontvangen voorschotten verzekeraars AWBZ alle jaren Totaal Liquide middelen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Bankrekeningen Kassen Totaal liquide middelen De liquide middelen zijn direct opeisbaar. De toename van het saldo is het gevolg van een door de Nza te hoog vastgesteld en ontvangen verrekenpercentage DBC tarieven welke in januari 2012 voor een bedrag van reeds terugbetaald is aan verzekeraars. 19

21 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA 8. Groepsvermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten: 31-dec dec-10 Eigen vermogen Aandeel derden Totaal eigen vermogen Voor een toelichting op het saldo van het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. Het verloop van het aandeel derden is als volgt: Saldo per 1 januari Verwerving Resultaat boekjaar Correctie voorgaand boekjaar Saldo per 31 december Voorzieningen Het verloop is als volgt weer te geven: Saldo per Dotatie Vrijval Onttrekking Saldo per dec-11 Groot onderhoud Pemba Jubileum gratificaties Levensfasebudget Wachtgeldregeling Leegstand Terugbouwverplichting Totaal voorzieningen Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: dec-11 Kortlopend deel voorzieningen (< 1 jr.) Langlopend deel voorzieningen (> 1 jr.) Hiervan langlopend (> 5 jaar) Toelichting per categorie voorziening: Groot onderhoud De voorziening groot onderhoud betreft een algemene voorziening voor het ingeschatte achterstallig groot onderhoud aan panden waarvoor nog geen definitief lange termijn huisvestingsplan beschikbaar is. Pemba In 2008 heeft de groep een verzekering voor instroom in WAO/WIA afgesloten. Gedurende het huidige boekjaar is het contract hernieuwd als gevolg van de fusie van Stichting Parnassia Bavo Groep met Stichting Dijk en Duin in De verzekeringspremies bevatten bedragen voor het instroomrisico vanaf Ultimo 2010 bestaat deze voorziening uit nog te betalen premies voor afkoop van het instroomrisico

22 5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA 9. Voorzieningen(vervolg) Toelichting per categorie voorziening: Jubileum gratificaties De voorziening jubileumgratificaties betreft een voorziening ter dekking van uitkeringen ten gevolge van jubilea zoals vermeld in de CAO. Deze post is gestegen door de CAO-verhoging, groei van het aantal personeelsleden en de wijziging in de berekening (gratificatie bij pensionering). Voorziening persoonlijk budget levensfase De voorziening persoonlijk budget levensfase (PBL) betreft een voorziening uit hoofde van een CAO verplichting in het kader van de overgangsregeling 45+. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst eenmalig uit te keren PBL-uren. De berekening is gebaseerd op de CAO-bepalingen, blijfkans, leeftijd en resterende dienstjaren tot het bereiken van de 55-jarige leeftijd. Wachtgeldregeling De voorziening inzake wachtgelden heeft betrekking op de door de vennootschap te betalen wachtgeldverplichting tot en met De voorziening is gebaseerd op de nominale waarde van de verplichting. Leegstand Bij Parnassia Bavo Groep is sinds 2009 sterk gestuurd op het verminderen van het gebruik van (gehuurde) panden. Deze sturing heeft geleid tot een toegenomen leegstand. Door actief beheer wordt getracht leegstand zoveel mogelijk te beperken. Desalniettemin is voor structurele leegstand een voorziening gevormd. Terugbouwverplichtingen Deze voorziening is gevormd voor de kosten die de Parnassia Bavo Groep moet maken om bij het verlaten van de huurpanden deze weer in de oorspronkelijke staat van voor de huurperiode te brengen. 10. Langlopende schulden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-10 Schulden aan kredietinstellingen Overige langlopende schulden Totaal langlopende schulden Het verloop van de schulden aan kredietinstellingen is als volgt weer te geven: Stand per 1 januari Nieuwe leningen Aflossingen Stand per 31 december Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar)