De koers voor de komende

Transcriptie

1 Naktuinbouwnieuws n i e u w s verschijnt vier keer per jaar jaargang 8 no. 33 december 2007 Meerjarenplan Na uitbreiding taken, pas op de plaats Het meerjarenplan van Naktuinbouw telt zes speerpunten. Dat zijn: de juiste verdeling tussen wat bedrijven zelf kunnen doen en wat Naktuinbouw moet doen, het volgen van bedrijven op hun internationale route, (vak)kennis en expertise, optimaal implementeren, proces- en ricisobeheersing, en samenwerken met collega-keuringsdiensten. De koers voor de komende jaren is vooral gericht op het perfect uitvoeren van het sterk uitgebreide takenpakket. De taken De werkzaamheden van Naktuinbouw zijn dit voorjaar in 24 punten op een rijtje gezet. Hierover en over het begrip specifieke taken van openbaar belang meer in het artikel Een Koninklijke Naktuinbouw (pag. 3). Uitbreiding Het takenpakket van Naktuinbouw is recent fors uitgebreid met de overname van het complete pakket kwekersrechtonderzoek van de Universiteit Wageningen, de overname van de fytosanitaire inspecties op teeltmateriaal van tuinbouwgewassen bij export naar buiten en import in de EU en de overname van de werkzaamheden van het bureau van de Raad voor plantenrassen per 1 januari aanstaande. Ingezet wordt op het optimaal integreren en perfect uitvoeren van deze nieuwe taken. Accommodatie Door de uitbreiding van de werkzaamheden is aanpassing van de accommodatie in Roelofarendsveen onontkoombaar. Het kantoor aan de Sotaweg staat in de steigers, de sterk verouderde kassen worden vernieuwd en de terreininrichting gaat grondig op de schop. Vanaf 1 januari 2009 zijn alle werkzaamheden voor het kwekersrechtonderzoek in Roelofarendsveen ondergebracht. De proefvelden voor bloembolgewassen liggen in Lisse bij de BKD en de proefvelden voor landbouwgewassen op de Oortwijn Botjeshoeve van NAK in Emmeloord. Vervolg op pag. 2 Bestuursconferentie werpt blik op toekomst Naktuinbouw staat voor grote veranderingen. Dit deed het bestuur besluiten om de sectorbesturen en de voorzitters van de adviescommissies te raadplegen, zodat gezamenlijk de toekomstverwachtingen besproken konden worden. Een samenvatting. Op vrijdag 19 oktober kwamen de hierboven genoemde betrokkenen bijeen in kasteel Groeneveld te Baarn. Directe aanleiding was de in het kader van Plantkeur gevoerde discussie met LNV over het begrip openbaar belang en laboratoriumonderzoeken uitgevoerd door private laboratoria en die tot nu toe ook aangewend kunnen worden voor Hennie Stavleu (Naktuinbouw) geeft uitleg over de uitbreiding van de accomodatie in Roelofarendsveen de afgifte van fytosanitaire documenten. Daarnaast passeerden de taakuitbreiding en de investeringen die hiervan het gevolg zijn de revue. Inleidingen; de ontwikkelingen Henk Lange voorzitter van het bestuur opent de bestuursconferentie met een blik in de geschiedenis. Keuring van zaden van teeltmateriaal startte ruim 66 jaar geleden, daarmee werd bepaald dat er ook objectief toezicht moest komen. NAKB, NAKG en NAKS ontwikkelden zich van keuringsdienst naar kwaliteitsdienst met internationale bekendheid. Henk Lange ziet voor Naktuinbouw vijf hoofdthema s: Teeltmateriaal van de hoogste kwaliteit waar de afnemer succes mee boekt; Gezond materiaal waarin géén quarantaineziekten voorkomen; Een partnership met de PD, waarvan Naktuinbouw per 1 september jl. de inspectietaken overnam; Een stevig stelsel van rassenidentificatie in zoveel mogelijk landen, van VKC-registratie/ PlantScope tot kwekersrecht, nationaal of EU; Markttoegang: de deur naar verre markten open krijgen of houden. Dat is mogelijk met de systemen die Naktuinbouw daarvoor ontworpen heeft: Elite, Select Plant en NAL. Vervolg op pag. 2 In dit nummer: Koninklijke aanpak bij Naktuinbouw Inzameling boomzaden Erkenning Elite Siergewassen Knolcyperus een gevaarlijk onkruid Ontwikkelingstraject CLIENT Export Select Plant Systeem Vaste Planten Keuringsplannen en -tarieven 2008 Taxonomen Associatie opgericht Workshop Toegepaste Fytopathologie Kwekersrechtprojecten Twaalfde NAL-deelnemer: Germain s APK voor toetsen en protocollen Nieuwe toets rozenmozaïek Nieuwe Vakopleidingen 2008 Kort Nieuws / Agenda

2 2 nieuws Bestuur Meerjarenplan (vervolg van pag. 1) De werkzaamheden van het bureau van de Raad voor plantenrassen blijven na de overname per 1 januari 2008 nog twee jaar in Ede. Het is de bedoeling dat er daarna een vestiging van Naktuinbouw in Ede/Wageningen blijft bestaan, voor het kwekersrechtonderzoek landbouwgewassen. Bekostiging De kosten die Naktuinbouw in de keuringen maakt worden nauwgezet toegerekend aan de sector (boomkwekerij-, bloemisterij- of groentegewassen) en vervolgens aan de betreffende activiteit. Dezelfde systematiek wordt toegepast voor de werkzaamheden die in het verlengde van de wettelijke taak liggen. In de jaren dat met dit kostentoerekeningsysteem ervaring is opgedaan is de calculatie verder verfijnd en geperfectioneerd. Hiermee wordt voorkomen dat de ene sector in financiële zin voor de andere zou opdraaien. Kruissubsidiëring is uitgesloten. Slagen te maken Wat staat de bedrijfseenheden van Naktuinbouw de komende jaren te wachten? De bedrijfseenheid Keuringen met drie teams kiest voor een volledige integratie van de kwaliteits- en fytosanitaire keuringen met bijbehorende ISO accreditatie. Rassen & Proeven ontwikkelt zich tot hét rasseninstituut in Nederland (en daarbuiten), met perfecte beheersing van de kerntaken; het herkennen van rassen op rasechtheid en raszuiverheid en beoordelen van rassen voor de toelating en kwekersrecht. Ingezet wordt op ISO en een volledige vernieuwing van het ICT-systeem, waarin de administratie van het rassenonderzoek en de administratieve handling ten behoeve van de Raad voor plantenrassen geïntegreerd zijn. De bedrijfseenheid Laboratoria heeft een strategische keuze gemaakt. Die houdt in dat men zich toelegt op diagnostiek en detectie van alle pathogenen (kwaliteitsen quarantaine) die in teeltmateriaal van tuinbouwgewassen kunnen voorkomen. Dat betekent dat de bedrijven met elk denkbaar gezondheidsprobleem in teeltmateriaal bij Naktuinbouw kunnen aankloppen. Naktuinbouw werkt intensief samen met het referentielaboratorium van de PD in Wageningen, in een circa drie jaar durend programma van validatie van toetsprotocollen van de quarantaineziekten. Naktuinbouw Laboratoria kiest voor een ISO geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Samen Naktuinbouw zet in op een optimale samenwerking met LNV. Datzelfde geldt voor de PD waarmee door de overname van de fyto-inspecties een nieuwe relatie is ontstaan. De uitwisseling van de informatie die in de praktijk van de fyto-inspecties wordt opgedaan is de lifeline voor een PD die weet wat er in de praktijk speelt. Het referentielaboratorium van de PD is daarmee een strategische partner. De samenwerking met de collega-keuringsdiensten in teeltmateriaal bestaat uit het samen optrekken bij de uitvoering van de fytosanitaire inspecties, het LNV-onderzoeksprogramma plantengezondheid, de kwekersrechtonderzoeken en mogelijk ook de kwaliteit-plusprogramma s (Naktuinbouw Elite / Select Plant ). Bestuursconferentie (vervolg van pag. 1) Verder wees de voorzitter in zijn opening op het belang van de bestuurlijke kracht van Naktuinbouw en sprak de hoop uit dat vakgenoten ook in de toekomst bestuurlijk hun schouders onder Naktuinbouw willen blijven zetten, daarvoor tijd willen inruimen en daarvoor verantwoordelijk willen zijn. Remy Broenink secretaris van het bestuur van Naktuinbouw schetste de juridische kaders, waarbinnen Naktuinbouw zich kan bewegen. Naktuinbouw is een Zelfstandig Bestuursorgaan (ZBO), dat met openbaar gezag bekleed is. In totaal zijn er in Nederland zo n 630 ZBO s, die meer medewerkers hebben dan de overheden zelf. De ZBO s besteden in totaliteit zo n 109 miljard euro. Wat de term openbaar belang inhoud legt de heer Broenink zoals hij dat deed op de bestuursconferentie uit op pagina 3 van dit nummer. John van Ruiten directeur Keuringen stond stil bij de ontwikkeling op het gebied van keuringen. Eind jaren 90 was de trend verbreding, vanaf 2003/2004 richtte Naktuinbouw zich nadrukkelijk op teelmateriaal in de tuinbouw: identiteit, kwaliteit en gezondheid zijn daarbij de speerpunten. Van Ruiten geeft in zijn betoog aan dat er opnieuw nagegaan moet worden of de kwaliteit-plus-sytemen zelf en ook samen met BKD verder ontwikkeld kunnen worden. Wellicht zijn er ook internationale partners voor de kwaliteit-plus-sytemen. Verder vindt Van Ruiten dat Nederland een speerpunt moet maken van fytosanitaire zaken. Het maken van systemen om gezondheid te waarborgen moet volgens hem veel meer aandacht krijgen. Nico Koomen directeur Dienstverlening gaf in zijn presentatie aan welke overige activiteiten Naktuinbouw op dit moment uitvoert, die in het verlengde liggen van de wettelijke taak. Daarnaast noemde hij vier initiatieven in de geschiedenis van Naktuinbouw die in het verleden verzelfstandigd zijn: Weefselkweek (SBW); Vermeerdering van virusvrij teeltmateriaal voor de fruitteelt (VTN), koploper in virusvrij uitgangsmateriaal; Ontwikkeling van en advies bij de introductie van kwaliteitssystemen (Q-Point), is in 2005 via een management buy-out verzelfstandigd; Certificatie van kwaliteitszorg, voedselveiligheid en andere garantiesystemen (ECAS BV) sinds 1 januari 2007 gefuseerd met MPS. Individuele bedrijfsondersteuning en adviserende activiteiten op bedrijven zijn de laatste jaren afgebouwd, omdat deze niet (langer) in het verlengde van de wettelijke taken liggen. Samenvatting Na deze inleidingen en een korte pauze werd er aan de hand van stellingen gediscussieerd met de aanwezigen. De meerderheid van de aanwezigen kan zich vinden in de stelling Naktuinbouw richt zich uitsluitend op taken van openbaar belang. Over de stelling ambities kosten geld wordt intensief gesproken. De aanwezigen vinden dat Naktuinbouw kostenbewust moet blijven werken. Wel is duidelijk geworden dat er nieuwe systemen en protocollen moeten worden ontwikkeld en dat kost nu eenmaal geld. De aanwezigen waren het er over eens dat Naktuinbouw qua aandacht een juiste balans moet vinden tussen kleine en grote bedrijven. Dit naar aanleiding van de stelling: Naktuinbouw moet letten op de belangen van de kleinste bedrijven. Als er voldoende acceptatie Uitbreiding takenpakket Het takenpakket van Naktuinbouw is in 2006 uitgebreid met de uitvoering van het complete pakket aan registratie- en kwekersrechtonderzoek in de land- en tuinbouw. Sinds 1 september jl. zijn daar alle fytosanitaire controles in import en export op het gebied van uitgangsmateriaal in de sectoren bloemisterij-, boomkwekerijen groentegewassen bijgekomen (Plantkeur). Per 1 januari aanstaande worden ook de bureauactiviteiten van de Raad voor plantenrassen bij Naktuinbouw ondergebracht. is, kan een meerderheid zich vinden in de stelling dat voor het veroveren van (export)markten de leverancier een eigen toegesneden kwaliteitssysteem nodig heeft. Alle aanwezigen, zo bleek uit de discussie, ondersteunen de uitspraak dat een volledig pakket aan laboratoriumtoetsingen door Naktuinbouw aangeboden moet worden; van detectie & diagnostiek tot en met kwaliteitsen quarantaine-organismen. Op de stelling Naktuinbouw gaat (zelf) geen bemonstering en/of onderzoek op aardappelmoeheid doen ziet men wellicht de volgende rol voor Naktuinbouw weggelegd: Naktuinbouw als organisator/coördinator, waarbij de feitelijke uitvoering door anderen wordt gedaan. Hoe nu verder? Met deze input kunnen bestuur en directie van Naktuinbouw vooruit. Op de voorpagina van dit nummer blijkt duidelijk hoe één en ander in de meerjarenplanning is neergeslagen. De discussie is echter niet afgerond en zal in de adviescommissieen sectorbestuursvergaderingen een vervolg krijgen. Voor meer achtergronden of aanvullende suggesties kunt u contact opnemen met uw bestuurders uit uw eigen sector. Een compleet overzicht hiervan treft u aan op (Organisatie, Bestuur, Overzicht bestuurders).

3 Koninklijke aanpak bij Naktuinbouw Artikel 41 van onze Grondwet luidt als volgt: De Koning richt, met inachtneming van het openbaar belang, zijn Huis in. Met de komst van Plantkeur heeft Naktuinbouw van de minister van LNV te horen gekregen dat ook Naktuinbouw haar huis moet inrichten met inachtneming van het openbaar belang. Naktuinbouw bevindt zich dus in deftig gezelschap. Wat moet u nu hieruit afleiden? Is Naktuinbouw hofleverancier geworden? Wordt er een nieuw hoofdkantoor gevestigd in Paleis Soestdijk? Hebben onze keurmeesters blauw bloed? Niets van dat al. Aanleiding is een voorschrift uit de Europese richtlijn tegen het binnenbrengen en het verspreiden van voor planten schadelijke organismen, de zogeheten fyto-richtlijn. Fyto-richtlijn De richtlijn is als volgt: Taken kunnen worden overgedragen aan een privaatrechtelijke rechtspersoon die uitsluitend belast is met specifieke taken van openbaar belang, op voorwaarde dat deze rechtspersoon en de leden daarvan geen enkel persoonlijk voordeel trekken uit het resultaat van de maatregelen die zij nemen (artikel 2 richtlijn 2000/29/EG). En dit artikel heeft de minister goed gelezen. Wil Naktuinbouw werkzaamheden uitvoeren die zijn opgenomen in de fyto-richtlijn (en dat zijn de import- en exportinspecties in het kader van Plantkeur en ook de plantenpas- poorten die Naktuinbouw verstrekt) dan zal Naktuinbouw de Koninklijke weg moeten kiezen en haar organisatie zo moeten inrichten dat enkel en alleen gewerkt wordt aan taken (werkzaamheden) die van openbaar belang zijn. Taken van openbaar belang De minister merkt zondermeer als taken van openbaar belang aan alle taken die Naktuinbouw uitvoert die in een wet of in een Europees voorschrift zijn neergelegd. Hierbij gaat het om: kwaliteitskeuringen als genoemd in de Zaaizaad- en plantgoedwet; fytosanitaire inspecties (EUrichtlijn 2000/29/EG en Plantenziektenwet); certificering als in EU-richtlijnen genoemd (bosbouw, fruitgewassen, groentezaden); rassenregistratie- en kwekersrechtonderzoek (diverse EUrichtlijnen en Zaaizaad- en plantgoedwet); het beoordelen en aanwijzen van instandhouders van groenterassen voor de registratie daarvan (Zaaizaad- en plantgoedwet). Hiernaast voert Naktuinbouw nog meer taken uit. Dit varieert van het opzetten van vrijwillige certificeringsprogramma s tot het virusvrij maken van fruitgewassen. Ook dat merkt de minister aan als zijnde taken van openbaar belang, mits voor die werkzaamheden direct kan worden aangeknoopt bij of die rechtstreeks voortvloeien uit bovenstaande wettelijke taken. Het zorgen dat bij export van teeltmateriaal voldaan kan worden aan de eisen die de betreffende landen stellen (kwaliteitsbevordering ten aanzien van de handel naar niet- EU-landen) hoort daar ook bij. De minister heeft al het werk van Naktuinbouw dat van openbaar belang is in een bijlage bij het Plantkeur-mandaatbesluit op een rijtje gezet en zo specifiek gemaakt. Deze opsomming (24 taken) treft u hieronder aan. Zij dekt het hele werkveld van Naktuinbouw. Consequenties Is er dan niets veranderd? Ja en nee: Naktuinbouw blijft al haar werk doen zoals u dat van Naktuinbouw gewend bent. Maar bestuurlijk/organisatorisch heeft het met het oog op de (nabije) toekomst wel consequenties: 1. door Naktuinbouw nieuw te ontplooien activiteiten dienen aan de criteria van openbaar belang te voldoen (moeten passen in het lijstje van de minister); 2. de bestaande zakelijke dienstverlening van Naktuinbouw (werkzaamheden in opdracht van derden) zal in alle gevallen moeten aanknopen bij een wettelijke taak. Zo is het bijvoorbeeld niet de bedoeling dat Naktuinbouw pure marktactiviteiten verricht; 3. private laboratoria, die tot dusverre ondersteunend werk verrichten voor Naktuinbouw onder andere op fytoterrein, zijn niet werkzaam in het kader van openbaar belang; 4. ondernemingen ook niet: erkenning van en zelfregulering door het bedrijfsleven komt verder weg te liggen. Al met al is Naktuinbouw blij met het lijstje van de minister: het biedt houvast en maakt inzichtelijk waar Naktuinbouw voor staat (ook in het buitenland), en welk type activiteiten men (overheden en bedrijven) van Naktuinbouw mag verwachten. Mr. R.G.J. (Remy) Broenink secretaris Naktuinbouw Overzicht wettelijke taken en taken die hiervan in het verlengde liggen, vastgesteld door het ministerie van LNV voor Naktuinbouw 1. Uitvoeren kwaliteitskeuringen op basis van de Zaaizaad- en plantgoedwet (Zpw) en EU-richtlijnen, alsmede daartoe benodigde laboratoriumtoetsingen en diagnostiek. 2. Uitvoeren fytosanitaire inspecties, waaronder plantenpaspoorteninspecties, alsmede daartoe benodigde laboratoriumtoetsingen en diagnostiek. 3. Uitvoeren certificeringskeuringen op basis van de Zaaizaad- en plantgoedwet/eu-richtlijnen op verzoek van in Nederland geregistreerde bedrijven, alsmede daartoe benodigde laboratoriumtoetsingen en diagnostiek. 4. Kwaliteit-plus-(certificerings)keuringen op basis van officiële Naktuinbouw-reglementen (Elite, Select Plant ). 5. Uitvoering controles in opdracht van stichting SKAL. 6. Specifieke fytosanitaire inspecties voor de handel in teeltmateriaal naar derde landen (bijvoorbeeld Japan, Korea, VS, Canada). 7. Onafhankelijke bemonstering en/of beoordeling van teeltmateriaal partijen indien derde land ISTA als eis stelt. 8. Uitvoeren van klachtenbeoordelingen met betrekking tot door Nederland geregistreerde bedrijven aan derden geleverd teeltmateriaal van in de keuring betrokken gewassen op gebied van identiteit, gezondheid en kwaliteit. 9. Het beoordelen en aanwijzen van instandhouders van groenterassen ten behoeve van registratie daarvan door Raad voor plantenrassen (als bedoeld in art. 39, Zaaizaad- en plantgoedwet). 10. Uitvoeren DUS-onderzoek in alle land-/tuinbouwgewassen in opdracht van Raad voor plantenrassen/cpvo en andere officiële instanties ten behoeve van registratie en/of kwekersrechtverlening. 11. Beoordelen/onderzoeken van monsters op identiteit, gezondheid en kwaliteit (nacontrole, instandhoudingscontrole, klachtenbehandelingen). 12. Opstellen en onderhouden van een internet biodatabase, waarin voor biologische productie beschikbare rassen/teeltmateriaal zijn opgenomen. 13. Participatie in Plantscope, de database waarin rasinformatie van siergewassen is opgenomen. 14. Onderhouden van een Moederplantentuin voor vaste planten. 15. Participatie in cultuur- en gebruikswaardeonderzoek in WUR/PPOproject laanbomen (PT gefinancierd). 16. Opplanting en beoordeling van EU-vergelijkingsvelden. 17. Participatie in methodiekenonderzoek in opdracht van de Raad voor plantenrassen, LNV, CPVO. 18. Onderhoud Nederlandse isolatencollectie resistentieonderzoek van rassen/selecties en levering referentiemateriaal. 19. NAL-accreditatie van groentezaadbedrijven. NAL staat voor Naktuinbouw Accredited Laboratories (met uitzondering van fytosanitaire taken). 20. Vakopleidingen en trainingen. 21. EMT-erkenning (Erkenningsregeling Monstername en Toetsing) van laboratoria die bepalingen uitvoeren die zijn voorgeschreven in keuringssystemen (standaardkeuring, Elite -keuringen en Select Plant keuringen) (met uitzondering van fytosanitaire taken). 22. Opzetten van ringonderzoeken voor NAL, ISHI, ISTA en derden. 23. Uitvoeren van fytosanitaire survey- en monitoringswerkzaamheden in opdracht van LNV/PD. 24. Virusvrij maken van planten/rassen en instandhouden daarvan. Nicolumn Naar nieuwere eisen inrichten Toen ik 34 jaar geleden, net afgestudeerd, kennis maakte met de Europese Commissie was de inkt van de groentezaadrichtlijn net droog. Midden zestiger jaren hadden de richtlijnen voor pootgoed en landbouwzaden de spits afgebeten. Het lijkt een eeuw geleden, drie grote lidstaten (Frankrijk, Duitsland en Italië) en drie kleine (Nederland, België en Luxemburg), dat was alles. Zelfvoorziening in voedselproductie, de Tweede Wereldoorlog nog maar net achter de rug, was het devies. Zaaizaad en pootgoed werden naar voren geschoven om als eerste aan te pakken. Naast de verkeersrichtlijnen op teeltmateriaal zijn er nu tal van andere gebieden bijgekomen waar de Europese Unie zich mee bezighoudt. In de loop der jaren werden de richtlijnen voor teeltmateriaal stukje bij beetje aangepast. Soms op basis van jarenlange experimenten, overleg met iedereen, opdat complete consensus mogelijk was. Op de EU-regeling Provisional Marketing hebben we 30 jaar moeten wachten (zie hoofdartikel Naktuinbouwnieuws september 2004). De wet van de remmende voorsprong eist nu zijn tol. De Europese Commissie ziet dat ook in. Het programma Better regulations beoogt grondige modernisering van de verkeersrichtlijnen, naar nieuwere eisen inrichten zegt Van Dale. De serie verkeersrichtlijnen uit 1991/1992 zijn toegespitst op de zelfverantwoordelijkheid van de bedrijven. De fytosanitaire richtlijn daterend uit 1977 en begin negentiger jaren zijn destijds bijgeschaafd op de interne markt met behulp van het fenomeen plantenpaspoorten én de mogelijkheid van inschakeling van keuringsdiensten (als privaatrechtelijk rechtspersoon) uitsluitend belast met specifieke taken van openbaar belang. Later langszij gekomen EU-beleidsgebieden als diergezondheid en voedselveiligheid zijn naar nieuwere eisen ingericht, waarbij bijvoorbeeld private laboratoria (lees bedrijven), mits zij voldoen aan vooraf gestelde voorwaarden, ingeschakeld kunnen worden. Was dat ook maar mogelijk in de plantaardige sector. Better regulations, een uitstekend initiatief van de Europese Commissie. Dit verdient navolging door ook de EU-fytosanitaire richtlijn naar nieuwere eisen in te richten. Nico Koomen 3 nieuws Bestuur

4 4 nieuws Keuringen Inzameling boomzaden Dit jaar zijn van 17 september tot en met 15 november de controles op de inzameling van boomzaden uitgevoerd. Op 17 september is, door een groep keurmeesters van het team Boomkwekerijgewassen en dit jaar aangevuld met een aantal nieuwe controleurs, gestart met de inzameling van Quercus rubra, Quercus cerris en Castanea sativa. Vervolgens is op 24 september gestart met de inzameling van alle overige zaden, met name zaden voor Quercus robur en Fagus sylvatica. In tegenstelling tot voorgaande jaren is de oogst van boomzaden dit jaar minder hectisch verlopen. Dit ligt deels aan de hoeveelheid aanvragen voor boomzaden en aan de grote oogst in de ons omringende landen. Ongeveer 75% van de boomzaden wordt geëxporteerd naar Denemarken, Engeland, Ierland, België, Frankrijk en Duitsland. Oogst boomzaden De inzamelingsmogelijkheden waren in 2007 zeer goed, met uitzondering van de regio Midden-Nederland. Hier was de oogst van Quercus robur en Fagus sylvatica matig. Voor wat betreft Fagus sylvatica waren de oogstverwachtingen over het algemeen goed. Er waren veel bomen met loze zaden, waardoor de oogst minder was dan verwacht. Er zijn dit jaar wel veel zaden van Fagus sylvatica buiten de opstanden geoogst wat als niet-bosbouwkundig teeltmateriaal in de handel wordt gebracht. Er zijn tijdens de controles weinig onregelmatigheden geconstateerd. Een aantal keren is er buiten de opstand ingezameld, waarbij het om kleine hoeveelheden ging. Dit materiaal is afgekeurd. Voor meer informatie kunt u terecht bij team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) of boomkwekerij@naktuinbouw.nl Voorlopig resultaat inzameling Quercus robur Selected (S) ± kg kg Quercus robur Tested (T) ± kg kg Quercus robur Source Identified (S.I.) ± kg kg Quercus rubra Selected (S) ± kg kg Fagus sylvatica Selected (S) ± kg kg Fagus sylvatica Source Identified (S.I.) ± 500 kg kg Quercus cerris Source Identified (S.I.) ± 200 kg 550 kg Castanea sativa Source Identified (S.I.) ± 200 kg 200 kg De totale oogst zal naar verwachting iets achterblijven ten opzichte van het seizoen De definitieve totalen worden eind december 2007 opgemaakt. Select Plant Freesia evalueert toetsing Erkenning Naktuinbouw Elite Siergewassen Tijdens het jaarlijkse overleg op 13 november van de deelnemerscommissie Select Plant Freesia is de introductie van de FOV-toets geëvalueerd. Sinds 1 januari 2007 is voor keuring met Partijrapport de toets op bonescherpmozaïekvirus komen te vervallen en vervangen door een toets op freesia-ophiovirus (FOV). Toetsingen Partijen % Negatief FreMV / FOV ,3 % Positief FreMV ,3 % Positief FOV 57 7,4 % Positief FreMV / FOV % Totaal % Aanvullend onderzoek Met de toets kan freesia ophiovirus, een veroorzaker van freesiabladnecrose, worden aangetoond. Tijdens de evaluatie is vastgesteld dat de toets goed functioneert. Tevens is vastgesteld dat in veertig partijen symptomen van freesiabladnecrose of virusachtige verschijnselen voorkwamen, maar dat in deze partijen door middel van toetsing geen freesia-ophiovirus of freesiamozaïekvirus (FreMV) kon worden aangetoond. Naktuinbouw zal in 2008 oriënterend onderzoek doen, zodat meer duidelijkheid verkregen wordt omtrent de omvang hiervan. Daarnaast zal de nabouw van een aantal specifieke partijen worden gevolgd. Het totale aantal getoetste partijen staat in de tabel. Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager Bloemisterijgewassen, tel. (071) , of d.v.pouderoijen@naktuinbouw.nl Op 8 oktober zijn tijdens het jaarlijks deelnemersoverleg onderstaande bedrijven erkend als deelnemer in Naktuinbouw Elite Siergewassen: P. Kooij & Zonen B.V., Limuru, Kenia (anjer) VCI Nederland B.V., Jeziorna, Polen (perkplanten) GEDIFLORA, Staden Oostnieuwkerke, België (potchrysant) Moerheim New Plant B.V, Leimuiderbrug, Nederland (perkplanten) De productie van Naktuinbouw Elite gecertificeerd teeltmateriaal vindt inmiddels door 23 erkende deelnemers plaats op 37 erkende productielocaties in onder andere Nederland, België, Duitsland, Macedonië, Polen, Kenia, Brazilië, Chili en Guatemala. Geslachten Naktuinbouw heeft 211 geslachten (potplanten, perkplanten, vaste planten, snijbloemgewassen en knolgewassen) in Naktuinbouw Elite Siergewassen opgenomen. In 2008 zullen daar diverse geslachten (met name perkplanten en vaste planten) aan worden toegevoegd. Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager Bloemisterijgewassen, tel. (071) , of d.v.pouderoijen@naktuinbouw.nl Vlnr: Ton Nannes en Jos Hooijman (P. Kooij & Zonen B.V.), John van Ruiten (directeur Naktuinbouw), Emiel van Grinsven (VCI Nederland B.V.)

5 Knolcyperus een gevaarlijk onkruid Steeds vaker krijgen bedrijven te maken met moeilijk te bestrijden onkruiden op hun perceel met tuinbouwgewassen. Eén van deze onkruiden is knolcyperus Cyperus esculentus L. een onkruid dat voor bedrijven ingrijpende gevolgen kan hebben. Hoe is knolcyperus te herkennen? Knolcyperus is herkenbaar aan het roze voetje en aan de zijdelings groeiende wortels. De bladeren van de knolcyperusplant groeien vanuit de basis en lopen spits toe. De knol is vóór de afrijping wit, later kastanjebruin en uiteindelijk bijna zwart. De grootte varieert van enkele millimeters tot twee centimeter. In de bloeiperiode (juli tot oktober) komt vanuit de knol een driekantige stengel met aan het einde, tussen de schutbladeren, een geelbruine biesachtige bloeiwijze. Knolcyperus overwintert als knol in de grond en kan zeker tien jaar levenskrachtig blijven. 5 nieuws Keuringen In het begin van de jaren tachtig vestigde zich op een aantal akker- en tuinbouwbedrijven in Nederland dit onkruid. Het is zeer hardnekkig en kan grote problemen veroorzaken in de kwaliteit van afgeleverde Nederlandse land- en tuinbouwproducten. De laatste jaren wordt er door de Naktuinbouw-keurmeesters steeds vaker knolcyperus aangetroffen. Was het voorheen gemiddeld een drietal vondsten per jaar, nu is het gestaag opgelopen naar negen vondsten vorig jaar en in 2007 zijn er al 15 vondsten gemeld. Vooral in vaste planten is een forse toename geconstateerd. Gevolgen In plantmateriaal dat geteeld wordt, mag geen knolcyperus aanwezig zijn. Keurmeesters van Naktuinbouw controleren de gewassen hierop tijdens hun reguliere keuringen. Besmette partijen mogen niet in de handel worden gebracht en op percelen die besmet zijn, wordt een teeltverbod opgelegd voor akker- en tuinbouwgewassen. Bij een vondst van knolcyperus door Naktuinbouw, wordt dit gemeld aan NAK AGRO, die volgens de PT-verordening knolcyperus 2004, gemandateerd is om eventuele teeltverboden en gewasaanzeggingen op te leggen. Dit kan behoorlijke gevolgen voor een bedrijf hebben. Een teeltverbod wordt pas opgeheven na drie aansluitende jaren waarin een perceel vrij is bevonden van knolcyperus. Daarna blijft het perceel nog twee jaar verdacht en wordt er gecontroleerd op de aanwezigheid van knolcyperus. Voorzorgmaatregelen Knolcyperus kan zich op de volgende manieren verspreiden: via besmette partijen plant- en uitgangsmateriaal; via besmette machines en werktuigen; via besmette grond of afval (versleping); via besmet land (uitbreiding). Belangrijk is dat uitgangsmateriaal schoon is en dat het betreffende perceel ook vrij is van knolcyperus. De verordening bestrijding knolcyperus 2004 is terug te vinden op de site van Productschap Tuinbouw Een folder met meer informatie over knolcyperus is te vinden op (Serviceloket). Voor verdere informatie kunt u terecht bij Gerben Mellema, coördinator knolcyperus, g.mellema@naktuinbouw.nl Start ontwikkelingstraject CLIENT Export Op 1 september is begonnen met het ontwikkelingstraject van CLIENT Export voor zaaizaden. Dit automatiseringssysteem van het ministerie van LNV biedt ondersteuning Stand van zaken fyto-inspecties Op 1 september is de verantwoordelijkheid voor uitvoering van import- en exportinspecties overgegaan van Plantenziektenkundige Dienst naar de keuringsdiensten, waaronder Naktuinbouw. bij de exportcertificering van landbouwgoederen en moet leiden tot een efficiëntere afhandeling ervan. In eerste instantie ligt de focus van het CLIENT Export-systeem op het fytosanitaire exportcertificaat dat sinds 1 september door Naktuinbouw wordt afgegeven. Later wordt aan het systeem ook de certificaten van de Douane en de Kamer van Koophandel toegevoegd. Uiteindelijk is het streven van het bedrijfsleven en de overheid om te komen tot een digitale uitwisseling van gegevens met derde landen. Applicatie zaaizaadsector Er wordt op dit moment gewerkt aan een aparte sectorapplicatie die moet aansluiten bij het exportproces van de zaaizaadsector. Een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van Naktuinbouw, zaadbedrijven, Plantum NL, Plantenziektenkundige Dienst en het programmateam CLIENT, brengt het exportproces van tuinbouwzaaizaden in beeld. Op basis hiervan wordt het sectormodel gebouwd. De planning is dat in maart 2008 gestart kan worden met de daadwerkelijke implementatie bij de bedrijven. Alle zaadexporteurs zullen zich op termijn moeten aansluiten bij het systeem. Op 1 november vond de eerste informatiebijeenkomst voor de groente- en bloemzaadbedrijven bij Naktuinbouw plaats. Bedrijven en exporteurs die niet bij de informatiebijeenkomst aanwezig waren, kunnen voor meer informatie terecht bij de implementatiemanager voor zaaizaden, Sandra Poot van Plantum NL, tel. (0182) of s.poot@plantum.nl In september werden er 1755 inspectieaanvragen door Naktuinbouw verwerkt (import/export), in oktober waren dit er Daarvan waren er 1441 in de sector bloemisterijgewassen, 71 in boomkwekerijgewassen en 270 in groentegewassen. Overgang De overgang is goed verlopen. Met uitzondering van de eerste paar dagen, lukt het Naktuinbouw de inspecties op de gewenste momenten uit te voeren. Om het proces verder te optimaliseren, is het aantal keurmeesters dat aan alle trainings- en kwalificatieeisen voldoet om formeel gemandateerd te worden verder vergroot. Suggesties? Voor suggesties ter verbetering kunt contact opnemen met het betreffende team: Team Keuringen Bloemisterijgewassen: tel. (071) of bloemisterij@naktuinbouw.nl Team Keuringen Boomkwekerijgewassen: tel. (0162) of boomkwekerij@naktuinbouw.nl Team Keuringen Groentegewassen: tel. (071) of groente@naktuinbouw.nl

6 6 nieuws Keuringen Select Plant -systeem Vaste Planten 2008 Tijdens de vijfde bijeenkomst van de werkgroep Select Plant Vaste Planten op 1 november is een belangrijke stap gezet voor de introductie van een certificeringsysteem voor vaste planten in De resultaten van het onderzoek naar virussen in vaste planten deze zomer en najaar vormden daartoe een belangrijke basis. Het onderzoek wordt financieel ondersteund door het Productschap Tuinbouw, Naktuinbouw en Rabobank Bollenstreek. Het project wordt in december afgerond. In het project is vastgesteld in welke omvang bepaalde virussen in de teelt van vaste planten in Nederland voorkomen. Op basis hiervan is de beslissing genomen om in 2008 met de introductie van het certificeringsysteem te starten. Geslachten Select Plant In 2008 wordt Select Plant gestart met de geslachten Hosta, Convallaria, Hemerocallis, Echinacea, Geranium en Heuchera. Deelname Select Plant Deelname aan Select Plant is een vrijwillige keuze van het bedrijf. Het bedrijf sluit daartoe een overeenkomst met Naktuinbouw en ontvangt daarna de certificeringsvoorschriften. Bedrijven kunnen partijen voor certificering aanmelden. Deze partijen worden twee keer per jaar beoordeeld. De resultaten van die beoordelingen worden vastgelegd op een Partijverklaring. Tijdens de laatste beoordeling wordt een monster genomen en getoetst voor in het gewas relevante virussen. Daarnaast kunnen nadere voorschriften met betrekking tot de identiteit (rasechtheid/raszuiverheid) en aanvullende gezondheidsvoorschriften worden omschreven. Teeltmateriaal kan worden verhandeld met een Partijverklaring of certificaat. Dit geeft een koper meer inzicht en/of zekerheid in de gezondheidsstatus van de partij. Hemerocallis Bijeenkomst Op 31 januari 2008 wordt bij Naktuinbouw te Roelofarendsveen een bijeenkomst georganiseerd voor vaste planten vermeerderaars en handelaren (aanvang uur). Tijdens de bijeenkomst zal nadere uitleg worden gegeven over de resultaten van de inventarisatie, aanpak, werkwijze en deelname in Naktuinbouw Select Plant. U bent van harte uitgenodigd. Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, coördinator Select Plant Vaste Planten, tel. (071) , d.v.pouderoijen@naktuinbouw.nl Hosta Convallaria Echinacea Geranium Heuchera Keuringsplannen 2008 Een belangrijk algemeen aandachtspunt in de keuringsplannen voor 2008 is het verder integreren van de uitvoering van kwaliteitskeuringen en de sinds 1 september van de PD overgenomen fyto-sanitaire import- en exportinspecties. De sectorbesturen stelden recent de plannen van aanpak voor de drie keuringssectoren vast. Vernieuwingen Aan opleiding en training van keurmeesters voor de nieuwe activiteiten wordt veel aandacht besteed. Naktuinbouw werkt in 2008 aan het invoeren van een vernieuwd automatiseringssysteem, waarin alle keuringsinformatie van geregistreerde bedrijven wordt verwerkt. Elektronische aangifte voor de keuring moet vanaf groeiseizoen 2009 tot de mogelijkheden gaan behoren. Boomkwekerij In het voorjaar van 2008 zal een vernieuwd certificeringsreglement fruitgewassen (groot- en kleinfruit) het licht zien. In de vaste plantensector wordt de Select Plant -certificering in enkele gewassen gestart. Optimalisatie van uitvoering van virustoetsingen hoort daarbij. Bloemisterij In de bloemisterijsector wordt aan verdere registratie van potplantenproducenten gewerkt in het kader van de in 2007 geïntroduceerde plantenpaspoortverplichting voor Solanum jasminoides, Brugmansia (PSTVd) en voor palmen (Red Palm Weevil). In teeltmateriaal van Poinsettia wordt de keuringsbenadering in verband met Xanthomonas vastgesteld. Groente In groentezaden en groenteplanten ligt het accent op het opzetten van een zogenaamd Cleanseed en Cleanplant programma, waarmee een gezondheidsverbetering en waarborg voor ziektenvrijheid van zeer schadelijke pathogenen wordt beoogd. In koolplanten en koolzaden is er aandacht voor het betrouwbaarder beoordelen van vrijheid van Xanthomonas. In de sector aardbeiplanten wordt een verdere oriëntatie op de keuringsaanpak aaltjes uitgevoerd en in de plantuien tenslotte wordt de keuringsreglementering rondom aanpak stengelaaltjes naar verwachting herzien en vindt implementatie van de herziene keuringsvoorschriften witrot plaats.

7 Keuringstarieven 2008 vastgesteld Het bestuur van Naktuinbouw stelde op 5 december de begroting en de keuringstarieven vast. Na enkele jaren van stabiele of zelfs dalende keuringstarieven moest voor 2008 gekozen worden voor tariefsverhoging om een sluitende begroting te realiseren. In de sector groentezaden is evenwel opnieuw een tariefdaling mogelijk. In de sector groenteplanten is er sprake van gelijke tarieven. In de boomkwekerijsector blijven de areaaltarieven gelijk, maar worden de uurtarieven verhoogd naar 64,00 per keuringsuur. In de bloemisterijsector is sprake van gelijke uurtarieven, maar worden de omvangbijdragen verhoogd. De aardbeiplanten, aspergeplanten, plantuien en plantsjalotten zien de tarieven met gemiddeld 4% stijgen. Algemeen De totale begroting van Naktuinbouw voor volgend jaar beloopt een bedrag van 19,3 miljoen. Daarvan nemen de reguliere keuringsactiviteiten (kwaliteitskeuringen en plantenpaspoortinspecties) 8,3 miljoen voor hun rekening. Met fytosanitaire inspecties (import/export) is een bedrag van 1,7 miljoen gemoeid, en met de kwaliteit-plussystemen Elite en Select Plant een bedrag van circa 0,8 miljoen. De laboratoriumactiviteiten in opdracht belopen een bedrag van 3,4 miljoen. De werkzaamheden in het kader van rassenregistratie en kwekersrechtonderzoek hebben een omvang van 4,4 miljoen. Tenslotte wordt aan projecten en erkenningen (EMT/NAL) 0,7 miljoen verspijkerd. Naktuinbouw is als stichting werkzaam zonder winstoogmerk. Het uitgangspunt is dat voor alle werkzaamheden kostendekkende tarieven in rekening worden gebracht, waarmee de kosten die aan die activiteiten verbonden zijn volledig worden gedekt. Er vindt géén kruisfinanciering plaats van activiteiten. Naktuinbouw ontvangt voor de werkzaamheden géén financiële ondersteuning van de overheid. Ook is er géén subsidie vanuit collectieve gelden voor reguliere keuringsactiviteiten. Wel kan Naktuinbouw voor onderzoeksprojecten en voor overige projecten van collectieve financiering Productschap Tuinbouw (PT) of financiering van bijvoorbeeld EZ/TAIEX/TWINNING gebruik maken. De tarieven die Naktuinbouw voor keuringen hanteert worden door het bestuur vastgesteld en moeten door de minister van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) worden goedgekeurd, alvorens zij van kracht zijn. De tarieven voor fytosanitaire inspecties (import/export) worden door de minister van LNV vastgesteld. In een bijlage bij deze Naktuinbouwnieuws treft u alle keuringstarieven aan. De tarieven voor overig laboratoriumwerk en rassenregistratieactiviteiten worden op aanvraag toegezonden. Tarieven per sector Groentegewassen De sector groentegewassen laat in 2008 een groeiende omvang zien. De door bedrijven gerealiseerde omzet in groentezaden en groenteplanten stijgt. De omvang van areaal in aardbeiplanten en aspergeplanten is stabiel, evenals het areaal in plantuien. In plantsjalotten is een daling te zien. Het keuringstarief voor groentezaden, met name bij grotere omzetten, daalt van 0,23% naar 0,22% over de omzet. De overige omzettarieven groentezaden/groenteplanten blijven gelijk. De specifieke extra bijdrage voor depothouders/wederverkopers komt met ingang van volgend jaar te vervallen. De betrokken bedrijven gaan de reguliere omzetbijdrage voor detailverkoop betalen. In de aardbeiplanten wordt het areaaltarief van EE gelijkgetrokken met E/CAC-tarieven. Ze stijgen gemiddeld met 4%. Dezelfde procentuele aanpassing is er voor de areaalbijdrage en tonnagebijdrage plantuien en plantsjalotten, en ook voor de productie van aspergeplanten. Boomkwekerijgewassen In de sector boomkwekerijgewassen is er sprake van een lichte daling van het aantal geregistreerde bedrijven. De totale gekeurde oppervlakte is licht gestegen. In deze sector is uitbreiding van het team keurmeesters nodig geweest om de keuringswerkzaamheden op de bedrijven tijdig te kunnen uitvoeren. De kosten stijgen derhalve. Het bestuur besloot de areaalbijdrage niet te verhogen, evenals de vaste bijdrage per bedrijf die op 192,00 blijft staan. Gelet op de wens om tot verdere introductie van kostenmaker/kostendrager systemen te komen wordt de uurbijdrage voor het uitvoeren van keuringen verhoogd naar 64,00 per uur. Het gemiddelde boomkwekerijbedrijf ziet de keuringskosten daarmee volgend jaar met zo n 4% à 5 % stijgen. De in vorige jaren gehanteerde tariefskorting extensieve keuringen voor het gewas Buxus komt met de in dit gewas gestegen keuringsinspanning vanwege Cylindrocladium te vervallen. Bloemisterijsector In deze sector is sprake van een flink afnemend aantal geregistreerde bedrijven. De totale hoe- veelheid gekeurd teeltmateriaal is stabiel tot licht dalend voor enkele gewassen. Vorig jaar werd het tariefsysteem geheel gewijzigd. Door het bestuur werd geëvalueerd dat deze wijziging goed is geweest, maar vooral dat dit voor een categorie kleinere bedrijven nogal kostenverhogend heeft uitgepakt. Vandaar dat in de tarieven 2008 deze groep bedrijven (met een omzet kleiner dan ) met lagere vaste bijdragen te maken krijgt. Het bestuur constateerde dat de tarieven in 2007 niet volledig kostendekkend waren, doordat met ingang van 2007 de omvangbijdrage (areaal, aantallen en/of financieel) iets te sterk zijn gedaald. Een tariefsaanpassing wordt daarom nodig geacht. De uurtarieven van bloemisterijkeuringen blijven op 96,00 gehandhaafd. De registratiebijdrage/paspoortovereenkomstbijdrage blijft gelijk of gaat omlaag (voor kleinere bedrijven). De omvangbijdrage wordt gemiddeld met zo n 9% à 10% verhoogd. Voor het gemiddelde bedrijf betekent dit dat een verhoging van de keuringskosten met 4% à 5% plaatsvindt. In de gewassen Freesia, Nerine en Alstroemeria is bijdrage van het Productschap Tuinbouw in de keuringskosten komen te vervallen. Via een voorgenomen tariefaanpassing moet dit effect in de komende drie jaar worden weggewerkt. In 2008 is daarom een extra verhoging van de areaalbijdrage in deze gewassen met 0,01 per m 2 nodig. Het in 2007 geïntroduceerde omzettarief voor pure handelsbedrijven wordt in 2008 gehalveerd en gaat naar 0,055% van de door hen gerealiseerde financiële omzet in teeltmateriaal. Tenslotte kan vermeld worden dat, evenals in groentezaden, de tot nu toe gehanteerde extra bijdrage die altijd bestond voor depothouders/wederverkopers bloemzaden met ingang van 2008 komt te vervallen. 7 nieuws Keuringen

8 8 nieuws Rassen & Proeven Internationale Taxonomen Associatie IACPT opgericht De namen van planten zijn vaak het onderwerp van gesprek. De verschillende groepen belanghebbenden hebben elk hun eigen invalshoek om naar deze problemen te kijken. Om hier een einde aan te maken is de IACPT (International Association for Cultivated Plant Taxonomy) opgericht. Deze associatie is op 18 oktober opgericht tijdens het vijfde Internationale Symposium over de Taxonomie van Cultuurplanten in Wageningen. De IACPT wil de uiteenlopende meningen over naamgevingzaken bijeenbrengen en een platform vormen. Het blijkt steeds ingewikkelder om helderheid en begrip te houden over de benaming van gecultiveerde planten. De wetenschappelijke gewasnamen lijken steeds vaker, al of niet onder invloed van genetische afkomststudies, te wijzigen. Eisen De eisen die kwekersrecht aan namen stelt, verschilt van de eisen die andere cultivar registratieautoriteiten stellen. Codes, merknamen en handelsnamen buitelen over elkaar heen. In de fytosanitaire wetgeving wordt gewerkt met de wetenschappelijke gewasnamen, elders dient de gewasnaam in de eigen taal gebruikt te worden. Het kennen van de correcte naam van een plant is van toenemend belang, maar wordt vaak onderschat. Goede informatie Stabiliteit en harmonisering in de naamgeving van cultuurplanten kan alleen bereikt worden door middel van duidelijke en breed toegankelijke informatie. Dit komt communicatie over planten ten goede en bevordert hun introductie, veredeling en productie. Doel De IACPT heeft als doel om het veld van de taxonomie en naamgeving van cultuurplanten te bevorderen en om internationale relaties tussen in dit onderwerp geïnteresseerde individuen en organisaties aan te moedigen. Onder de leden zijn taxonomen die met cultuurplanten werken, internationale cultivar registratieautoriteiten, vertegenwoordigers van kwekersrecht autoriteiten, kwekers, gewaswetenschappers, plantenfysiologen en anderen. Hoe? Om haar doelen te bereiken zal de associatie symposia sponsoren, een vakblad publiceren over cultuurplanten taxonomie, een database ontwikkelen met online mogelijkheden om rasnamen te toetsen, ter bevordering van de stabiliteit van de naamgeving van cultuurplanten ( een platform bieden voor discussie over de Internationale Code voor de Nomenclatuur van Cultuurplanten (ICNCP) en fungeren als vraagbaak over deze Code. Bestuur Tijdens de oprichtingsvergadering werd ook het eerste bestuur van de associatie gekozen. Nederland is vertegenwoordigd in dit 20 personen tellend bestuur door de leden Saskia Bodegom (KAVB) en Marco Hofman (PPO). Kees van Ettekoven (Naktuinbouw) kreeg de eervolle taak om de associatie de eerste vier jaar als president te leiden. Wilt u meer weten over IACPT, neem dan contact op met Kees van Ettekoven, tel. (071) , of c.v.ettekoven@naktuinbouw.nl Eerste workshop Toegepaste Fytopathologie Op 7 november heeft de eerste workshop Toegepaste Fytopathologie plaatsgevonden. Bij de ruim 50 belangstellenden bestond veel waardering voor het programma. Inmiddels zijn ideeën voor een tweede workshop aangedragen. De workshop was georganiseerd door Naktuinbouw en Plantum NL, in samenwerking met de tien zaadbedrijven die deelnemen aan de gezamenlijke isolatencollectie. Deze isolatencollectie is belangrijk voor de standaardisering van resistentietoetsingen in veredeling en in het rassenonderzoek. Doel Het doel van de workshop was om samenwerking tussen de zaadbedrijven in de sector te bevorderen op het gebied van Toegepaste Fytopathologie. Het thema van de dag was opslag en bewaring van pathogenen. Presentaties Naktuinbouw verzorgde een presentatie met daarin de lijst van 72 isolaten voor 32 verschillende plantenziekten. Deze 72 isolaten worden door de bedrijven in stand gehouden en door Naktuinbouw regelmatig gecontroleerd op kwaliteit. Er wordt gezorgd dat steeds een voldoende hoeveelheid inoculum op voorraad is. Vooral bij ziektes die niet in reinculture gekweekt kunnen worden is langdurige opslag een probleem. Dit onderwerp kwam Clemens Stolk (Plantum NL) leidt het programma in ook aan de orde in de andere presentaties van bedrijven uit de sector. Er zijn mogelijkheden om deze knelpunten aan te pakken door middel van wetenschappelijk onderzoek. Het Centraal Bureau voor Schimmelcultures (CBS) heeft aangegeven op welke manier dit zou kunnen. De workshop is afgesloten met het project van Artis, om microorganismen op te nemen in een nieuw op te richten Microzoo. Uit de evaluatie van de workshop blijkt dat er bij de ruim 50 belangstellenden veel waardering was voor het geboden programma en het kostte de deelnemers geen moeite om nieuwe thema s voor een tweede workshop aan te dragen, die naar verwachting in 2008 al plaatsvindt. Diederik Smilde, specialist resistentieonderzoek, (071) , d.smilde@naktuinbouw.nl < Richard Visser Department Plant Sciences WUR

9 Kennisoverdracht van kwekersrecht Naktuinbouw wil haar kwekersrechtkennis (inter)nationaal aanbieden in een totaalpakket. Samen met betrokkenen en het ministerie van LNV wordt hier de komende tijd aan gewerkt. 9 nieuws Rassen & Proeven / NAL Alle leden van de Wereldhandelsorganisatie zijn verplicht een kwekersrechtsysteem te hebben. Als gevolg van deze eis zijn vele nieuwe lidstaten begonnen met het opzetten van een wettelijke basis ter bescherming van het intellectueel eigendom van plantenrassen. Vervolgens dient de wet geïmplementeerd te worden wat verstrekkende consequenties heeft op wettelijk, institutioneel, technisch, financieel en commercieel gebied. Brede kennis Nederland heeft een lange traditie op het gebied van kwekersrecht en de implementatie ervan. Naktuinbouw is door LNV aangewezen als de enige instantie in Nederland die het kwekersrechtonderzoek aan groente-, landbouw- en siergewassen uitvoert. Brede expertise op het gebied van plantenrassenonderzoek is dan ook aanwezig binnen Naktuinbouw. Implementatie van kwekersrecht Gezien deze expertise en het belang dat de Nederlandse zaaizaad- en plantgoedindustrie heeft bij een goed kwekersrechtsysteem, kan en wil Nederland een leidende rol spelen bij het verlenen van assistentie bij de implementatie van een kwekersrechtsysteem bij landen met een beginnend systeem. Assistentie bij de implementatie van kwekersrecht kan met behulp van de volgende activiteiten: Kwekersrechtproject gestart in Indonesië Na China heeft Indonesië de hulp van Naktuinbouw gevraagd op het gebied van kwekersrecht. 1. UPOV Distant Learning Course 2. Naktuinbouw PVP-Course 3. Landenprojecten 4. Helpdesk Het totale pakket van activiteiten moet de deur openen naar een goed kwekersrechtsysteem in bij voorkeur een zo groot mogelijk aantal landen in de wereld. De Nederlandse zaaizaad- en plantgoedindustrie kan daarvan profiteren. Heeft u vragen over kennis over kwekersrecht, neem dan contact op met ArndJan van Wijk, teammanager Registratie- & Keuringsonderzoek, tel. (0317) , a.v.wijk@naktuinbouw.nl 1. UPOV Distant learning course UPOV (Internationale Unie voor de Bescherming van Nieuwe Plantenrassen) heeft een Distant Learning Course via internet ontwikkeld waarin de basisprincipes van het UPOV systeem behandeld worden. 2. PVP-Course Naktuinbouw (Plant Variety Protection) Naktuinbouw organiseert jaarlijks een internationale cursus over kwekersrecht, waarbij theorie en praktijk van het kwekersrecht behandeld en toegepast worden. De tweeweekse cursus trekt jaarlijks 20 tot 25 deelnemers uit 15 tot 20 verschillende landen. De cursus kan ook lokaal gegeven worden. Deelnemers op een fellowship van een kweekbedrijf zijn uiteraard ook van harte welkom. 3. Landenprojecten Naktuinbouw voert door het Ministerie van Economische Zaken gesubsidieerde projecten uit om landen te ondersteunen bij de implementatie van het kwekersrecht. Zo is Naktuinbouw actief in China en Indonesië (zie het artikel Kwekersrechtproject gestart in Indonesië ) en zijn er verkennende besprekingen met Vietnam en andere landen. Daarnaast is Naktuinbouw actief in EU-projecten op het gebied van kwekersrecht van nieuwe en toekomstige EU-lidstaten. 4. Helpdesk The proof of the pudding is in the eating. Bij de uitvoering van het onderzoek wordt de onderzoeker geconfronteerd met vragen en problemen die vaak een directe oplossing vragen. Daartoe wil Naktuinbouw een Helpdesk formeren waarbij vragen van onderzoekers beantwoord kunnen worden en waarbij bepaalde zaken gedemonstreerd kunnen worden via beeldverbindingen en bezoeken over en weer. Twaalfde NAL-deelnemer: Germain s Op 14 november ontving Germain s Technology Group in Aalten de NAL-accreditatie Steeds vaker wordt Naktuinbouw benaderd om haar kennis op het gebied van rassenonderzoek en kwekersrecht te delen met instellingen in andere landen. Dit kan heel goed in projectvorm, zo blijkt in de praktijk. Projectomschrijving Daarom heeft Naktuinbouw met het Center for Plant Variety Protection in Jakarta een projectvoorstel geschreven, gericht op het verbeteren van de technische kennis en procedures voor kwekersrecht in Indonesië. De EVD, het agentschap van het ministerie van Economische Zaken, kende dit project afgelopen zomer de subsidie toe. Met deze subsidie stimuleert de EVD de duurzame ontwikkeling van Indonesië en de opbouw van langdurige relaties tussen Nederlandse en Indonesische partijen, zoals kennisinstellingen en bedrijven. Werkwijze De voorlopers van Rassen & Proeven te Wageningen (CGN) hebben al met de Indonesiërs samengewerkt. Toen ging het vooral over de inrichting en opzet van het kwekersrechtsysteem. In het nieuwe project leren de Indonesiërs in de praktijk met kwekersrecht te werken. Het project is in oktober 2007 van start gegaan en duurt tot eind De Indonesiërs die in het kwekersrechtonderzoek werken, krijgen zowel cursussen in Nederland als trainingen on-the-job in Indonesië zelf. De Indonesiërs krijgen ook hulp bij het opstellen van gewasprotocollen en overige technische documenten voor het doen van kwekersrechtonderzoek. Ook wordt samen gekeken naar mogelijkheden om de bestaande procedures te verbeteren. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Peter Lentjes, stafmedewerker Keuringen & Projecten, tel. (071) of p.lentjes@naktuinbouw.nl uit handen van de directeur van Naktuinbouw, Nico Koomen. Germain s, dochter van British Sugar, is een vooraanstaand zaadbehandelingsbedrijf met vestigingen in Nederland, Spanje, Polen, Engeland (hoofdkantoor) en de Verenigde Staten. Systematische beheersing Germain s Technology Group werkt systematisch aan kwaliteitsbeheersing. In 2005 werd bij ECAS BV het ISO-9001 certificaat behaald. Met de support van Twan Haasen van Haasen Consultancy werd daarna begonnen aan de implementatie van het NAL-systeem. Het motief daartoe was tweeledig: de beheersing van de kwaliteitsbepalingen van de te behandelen zaden en de rechtstreekse aansluiting op NAL-geaccrediteerde klanten. Belangstelling De belangstelling voor zaadbehandeling, met technieken waarover Germain s beschikt, neemt toe. Naast suikerbieten groeit de omzet in tuinbouwzaden, de behandeling van graszaden neemt sterk toe. Chantal van Zon van Germain s Technology Group neemt het bewijs van accreditatie in ontvangst Internationale uitreiking De uitreiking van het NAL-certificaat werd geplaatst in internationaal kader. Naast de directeur van Germain s Nederland, de heer Wim Heldens, waren aanwezig, Paul Mullan (Managing Director), Gordon Jamieson (Business Development Director), Cathy Farr (Regional Director, North America) en Veronique Heyes (Business Director, Sugar Beet). Germain s was al enige tijd opgenomen in het NAL-college van Deskundigen, zoals te doen gebruikelijk bij NAL-kandidaten. Voor meer informatie over NALaccreditatie, kunt u contact opnemen met Diny Schut, kwaliteitsfunctionaris, tel. (071) , d.schut@naktuinbouw.nl

10 10 nieuws Laboratoria APK voor toetsen en protocollen Zoals een auto op gezette tijden een APK nodig heeft, zo gebeurt dat ook met de toetsen in de Laboratoria van Naktuinbouw. De ziektetoetsen leveren een uitstekend en betrouwbaar resultaat, gebaseerd op vele jaren ervaring, toch is het goed de laboratoriumprotocollen op gezette tijden tegen het licht te houden. Zijn er wetenschappelijke ontwikkelingen die optimalisaties kunnen geven en hoe presteert de toets onder uiteenlopende omstandigheden? Validatie Om deze redenen is het belangrijk dat een laboratorium kan aantonen dat de toets die gebruikt wordt ook daadwerkelijk doet wat de toets zou moeten doen. Het werk dat hiervoor gedaan moet worden, wordt samengevat onder het begrip validatie. Dit is het aantonen dat de beschreven analysemethode geschikt is voor de beoogde toepassing (zie het Rozenmozaïek de meest voorkomende virusziekte in roos kan worden veroorzaakt door een aantal verschillende virussen, maar verreweg de meest voorkomende veroorzaker van de mozaïeksymptomen is PNRSV (Prunus Necrotic Ring Spot Virus, in het Nederlands necrotische kringvlekkenvirus van Prunus). Het virus dankt haar naam aan de eerste keer dat het beschreven werd; toen werd het gevonden in Prunus. PCR De nieuwe toets is een PCRtoets. Dit is een moleculaire toets die binnen twee dagen een betrouwbare uitslag geeft en die jaarrond inzetbaar is. Doordat bij PCR-toetsen meerdere monsters kunnen worden samengevoegd kader voor verdere uitleg). In het woord valideren zit het begrip waardebepaling opgesloten. Aan de hand van een set vooraf bepaalde criteria (prestatiekenmerken) worden de toetsen stap voor stap doorlopen. Belangrijke prestatiekenmerken zijn: herhaalbaarheid, gevoeligheid, specificiteit en robuustheid. In de praktijk wordt een validatietraject als volgt doorlopen: Validatie Doel vaststellen Validatie toetsen aan prestatiekenmerken Naktuinbouw heeft een nieuwe toets voor PNRSV in Rosaceae ontwikkeld. Dit is de meest voorkomende veroorzaker van mozaïeksymptomen in roos. in één toets, blijven de kosten per monster redelijk beperkt. Vergelijkingen De nieuwe PCR-toets is in het afgelopen jaar ontwikkeld en in een uitgebreid testprogramma vergeleken met mogelijke alternatieve methoden als ELISA en de reeds beschikbare biotoets op de indicator Prunus serrulata Shirofugen. Een ELISA voor PNRSV is weliswaar uiteindelijk goedkoper, maar bleek te zeer gevoelig voor seizoensinvloeden en leeftijd van het bemonsterde blad. Er ontstonden te veel onjuiste uitslagen. Shirofugen bleek net iets gevoeliger te zijn dan de nieuwe PCR-toets, maar deze biotoets valt voor veel routinedoeleinden af omdat een betrouwbare uitslag 8 tot 10 weken duurt en de toets seizoensgebonden is ISO Naktuinbouw heeft besloten de komende twee jaar sterk in te zetten op certificatie van de toetsen. Naktuinbouw Laboratoria voeren de eerstelijns diagnostiek onder toezicht van de Plantenziektenkundige Dienst uit, in het kader van de fyto-richtlijn. Daarbij is afgesproken om Naktuinbouw Laboratoria als geheel te accrediteren volgens de ISO norm. Dit is een zware norm waarin de laboratoria moeten laten zien hoe zij haar onderzoeken organiseert. Verder vraagt deze norm om aantoonbaar competente medewerkers en dat de toetsprotocollen gevalideerd zijn. Laatste technologie Momenteel worden de eerste validatieonderzoeken uitgevoerd. Hierbij richt Naktuinbouw Laboratoria zich in eerste instantie op toetsen op een aantal quarantaine organismen. Dit onderzoek wordt in 2008 en 2009 verder uitgebreid en ook de kwaliteitsorganismen worden hierin meegenomen. Naktuinbouw Laboratoria zal daarmee blijvend het centrum zijn waar keurings- en kwaliteitsonderzoek volgens de laatste beproefde technologie betrouwbaar uitgevoerd wordt. Analyse eerdere gegevens Analyse vergelijkingsgegevens Nieuwe toets rozenmozaïek PNRSV in roos Beschikbaar De nieuwe toets wordt sinds kort ingezet in het kader van de Naktuinbouw Elite en Naktuinbouw Select Plant systemen. Daarnaast is de toets uiteraard beschikbaar voor alle geïnteresseerde bedrijven. Voor meer informatie over de PCR-toets kunt u contact opnemen met Ellis Meekes, onderzoeker, tel. (071) of e.meekes@naktuinbouw.nl Virusproblematiek in Phalaenopsis Sinds enige jaren worden in Phalaenopsis virussymptomen waargenomen die niet toe te schrijven zijn aan de belangrijkste virussen in orchideeën: Odontoglossumkringvlekkenvirus (ORSV) en Cymbidium-mozaïekvirus (CymMV). Maar welke zijn dit dan wel? Symptomen van deze onbekende virussen staan in de praktijk bekend onder de naam Taiwan - virus. Het blijkt dat een grote variatie aan symptomen onder dit virus wordt geschaard. Vanuit Taiwan wordt gerapporteerd dat het hier om Capsicum chlorosis virus (CaCV) gaat, welke tot de tospovirussen behoort. CaCV is tot nu toe alleen gerapporteerd vanuit Azië. Tospovirussen, zoals bijvoorbeeld tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV) en Impatiensvlekkenvirus (INSV), worden overgebracht door trips. Onderzoek Naktuinbouw is een inventarisatie gestart naar het voorkomen van virussymptomen in Phalaenopsis en hun mogelijke oorzaak. Dit is gefinancierd door het Productschap Tuinbouw. Bij dit onderzoek zijn diverse planten met symptomen getoetst op standaard virussen. Veel van de planten waren besmet met ORSV, TSWV of CymMV en, bij hoge uitzondering, INSV. De planten zijn na de toetsing op standaard virussen óók getoetst op CaCV met behulp van ELISA en PCR. In De bedrijfseenheid Laboratoria beschikt over een ervaren onderzoeks- en ontwikkelingsteam (O&O) met ongeveer tien onderzoekers en analisten. Het onderzoeksteam is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van nieuwe en verbetering van bestaande toetsen en vormt de intermediair tussen wetenschap en praktijk. Impatiens-vlekkenvirus (INSV) Binnen de activiteitenplanning van het team is een groot deel van de tijd ingeruimd voor onderzoeksprojecten. Tevens is er tijd gereserveerd voor ad-hoceen enkel monster is CaCV aangetoond. Bij besmetting met tospovirussen in Phalaenopsis blijkt tot op heden dat dit virus alleen kan worden aangetoond in materiaal met symptomen. Conclusie Eind 2007 is het eindrapport van het onderzoek beschikbaar. Er kan op dit moment geconcludeerd worden dat in de huidige inventarisatie CaCV nauwelijks in Phalaenopsis in Nederland wordt waargenomen. Kringvormige symptomen worden in Nederland eerder door TSWV of INSV veroorzaakt. Er zijn echter wel andere onbekende virussen waargenomen, waarvan de schade tot nu toe onduidelijk is. Onderzoeksprojecten bij Laboratoria problemen uit de praktijk of tijd voor interne werkzaamheden. De kennis van de onderzoekers wordt ook met regelmaat ingezet bij het geven van cursussen en trainingen. Op treft u bij Laboratoria / Projecten een overzicht aan met de onderzoeken in 2007/2008. Vragen over deze onderzoeken kunt u stellen aan de betreffende onderzoeker, welke op de website vermeld staan.

11 NIEUW: Workshop Validatie & Kwaliteitsmonitoring In de praktijk blijkt er behoefte te zijn aan kennis over en richtlijnen voor het valideren en monitoren van de kwaliteit van ELISA s en PCR s die routinematig worden gebruikt. 11 nieuws Vakopleidingen Dit kwam tijdens de vakopleidingen Plantspecifieke ELISA in maart en Plantspecifieke PCRtechnieken in september naar voren. Op deze behoefte spelen Hogeschool Leiden en Naktuinbouw gezamenlijk in door komend jaar met twee nieuwe workshops te komen: Validatie en kwaliteitsmonitoring van plantspecifieke Elisa s Validatie en kwaliteitsmonitoring van plantspecifieke PCRtechnieken Inhoud workshops De workshops beslaan twee dagen. Tijdens de eerste dag komen technische evaluatie (positieve en negatieve controle, precisie, juistheid, gevoeligheid, specificiteit, reproduceerbaarheid), de validatie van een test en kwaliteitsmonitoring van het laboratorium (ringtoetsen, regelgeving) aan bod. Op de tweede cursusdag van beide workshops worden voorbeelden uit de praktijk via (gast)colleges en bespreking van onderwerpen die door cursisten zijn ingebracht behandeld. Voor wie? Beide workshops zijn bedoeld voor laboratoriummedewerkers, op HBO-niveau of MBO-niveau met relevante werkervaring, die meer willen weten over validatie en kwaliteitsmonitoring. De cursus vindt plaats bij Naktuinbouw. De gezamenlijke cursusdag wordt op 6 november 2008 gehouden. De praktijkdag voor ELISA wordt op 25 november georganiseerd, voor PCR op 27 november Wilt u meer informatie of inschrijven voor deze workshops neem dan contact op met Naktuinbouw Vakopleidingen, telefoon (071) of vakopleidingen@naktuinbouw.nl of kijk op NIEUW: Real-time PCR-techniek Naktuinbouw Vakopleidingen en Hogeschool Leiden hebben gezamenlijk de nieuwe vakopleiding Plantspecifieke Real-time PCR ontwikkeld. Naktuinbouw Vakopleidingen 2008 In 2008 zijn er weer diverse vakopleidingen te volgen bij Naktuinbouw. De opleidingen zijn allen praktijkgericht en hebben een prettige afwisseling tussen theorie- en praktijk. Naktuinbouw Vakopleidingen 2008 Datum Dagdeel Locatie Laanbomenteelt voorjaar 8 Op locatie Ken je bedrijfstak Het spoor van het zaad 17 april 2 Naktuinbouw, Roelofarendsveen Aardbeiplantenselecteur voorjaar 5 Naktuinbouw, Roelofarendsveen Plantspecifieke real-time PCR-technieken 26 en 27 mei 4 Hogeschool Leiden, Leiden Bemonstering van Zaden 7 mei 2 Naktuinbouw, Roelofarendsveen Plant Variety Protection Course 16 tot 27 juni 20 Wageningen International Validatie en kwaliteitsmonitoring 6 en 25 nov. 4 Naktuinbouw, Roelofarendsveen van plantspecifieke ELISA s Validatie en kwaliteitsmonitoring 6 en 27 nov. 4 Naktuinbouw, Roelofarendsveen van plantspecifieke PCR Zaadanalist 23 sept. 21 Naktuinbouw, Roelofarendsveen Subsidie Als uw medewerkers onder de CAO s vallen die aangesloten zijn bij de Colland-regelingen (voorheen Stosas) kunnen zij aanspraak maken op subsidie wanneer zij een vakopleiding of cursus volgen. Meer informatie hierover vindt u op de website Cursusprijs De prijzen van alle vakopleidingen worden in januari 2008 bekend gemaakt op (zie vakopleidingen). Veel laboratoria schakelen over van conventionele PCR naar Real-time PCR, deze opleiding speelt daar op in. Methoden Ook deze vakopleiding heeft een prettige afwisseling van theorie en praktijk. In de theorie wordt aandacht besteed aan de verschillende QPCR-methoden, het opzetten van QPCR, het kwantificeren met PCR en troubleshooting. Tijdens de praktijklessen worden QPCR-bepalingen ingezet die de cursist zelf analyseert. Tijdens de cursus is er ruimte voor het stellen van vragen en bespreken van problemen uit de praktijk. Voor wie? De laboratoriummedewerkers op HBO-niveau die meer willen weten van (semi)-kwantitatieve PCR-bepalingen. De PCR-techniek als zodanig wordt in deze vakopleiding niet besproken. De vakopleiding wordt gegeven op 26 en 27 mei 2008 van tot uur op Hogeschool Leiden. Inschrijven kan vóór 26 februari 2008 bij Naktuinbouw. Uitgebreide informatie en aanmeldingsformulieren vindt u op U kunt ook contact opnemen met Naktuinbouw Vakopleidingen, tel. (071) of vakopleidingen@naktuinbouw.nl

12 12 nieuws Corporate Promotie Niels Louwaars: Zaadvoorzieningssystemen in ontwikkelingslanden Klachten? Naktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: ( Serviceloket ). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) of klachten@naktuinbouw.nl Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via bestuur@naktuinbouw.nl Op 12 november jl. promoveerde doctor Niels Louwaars van WUR/CGN op de wetgevingssystemen in de zaaizaadsector, in het bijzonder de invloed die daarvan uitgaat op de informele zaadvoorzieningssystemen (zaadproductie voor eigen gebruik en directe omgeving) in ontwikkelingslanden. Verschillende beleidsterreinen hebben bedoeld of onbedoeld invloed op de zaaizaadvoorziening. Verwarring ontstaat wanneer beleidsmakers nationale wetgeving moeten construeren die voldoet aan alle internationale regels over nationale rechten (biodiversiteitsconventie), boerenrechten (FAO International Treaty), privaatrechtelijk intellectueel eigendom (wereldhandelsorganisatie) en binnenkort ook gemeenschapsrechten op traditionele kennis. Beschikbaarheid zaaizaad Deze rechten die vaak onafhankelijk van elkaar ontwikkeld zijn, kunnen de beschikbaarheid van zaaizaad met name in ontwikkelingslanden verstoren. Dit geldt zowel voor strakke biodiversiteitswetgeving als voor sterk intellectueel eigendom zoals octrooien. Nationale overheden in ontwikkelingslanden lijken soms slecht op de hoogte van de invloed van dit beleid op de boerenrealiteit waar voor bijna alle gewassen (veel) meer dan 90% van het zaad door boeren zelf geteeld wordt. Deze boerenzaaizaadsystemen zijn zeker niet altijd slecht. Vaak zijn de eigen rassen en zaadkwaliteit beter of is zaad bij de handelaren niet altijd beschikbaar of te duur. De regelgeving echter, is gericht op die paar procent formeel zaaizaad, maar kan enorme effecten hebben op de eigen zaaizaadvoorziening van boeren. Proefschrift Het proefschrift van Niels Louwaars laat zien dat het heel goed mogelijk is om kwekersrecht en zaaizaadwetgeving zo te construeren dat deze verschillende doelen kunnen dienen met aan de ene kant de commerciële exportgeoriënteerde tuinbouw en aan de andere kant de lokale voedsellandbouw. Er zijn ook mogelijkheden om de toegang tot genetische bronnen en boerenrechten op een redelijke manier tot hun recht te laten komen. Dit is echter alleen mogelijk wanneer overheden inzien dat een diverse landbouw ook om een diverse zaaizaadsector vraagt, wanneer verschillende ministeries beter met elkaar samenwerken en wanneer goed gelet wordt op de uitvoerbaarheid van wetgeving. Internationale harmonisatie van regelgeving moet daaraan ondersteunend zijn en geen doel op zich worden. Voor meer informatie over het proefschrift kunt u contact opnemen met Niels Louwaars, Senior Scientist Biopolicies WUR/CGN, tel. (0317) , of niels.louwaars@wur.nl Bestuur, directie en medewerkers van Naktuinbouw wensen alle geregistreerden en relaties prettige feestdagen en een voorspoedig 2008 In memoriam Vice-voorzitter NAKG Marius Prins (73) Horti Fair geslaagd Naktuinbouw was in oktober met twee stands aanwezig op de Horti Fair. Een rassenpaviljoen in samenwerking met VKC, Raad voor plantenrassen en CPVO. In de stand met het thema House of Varieties, konden bezoekers op één plek informatie Op 6 november 2007 overleed in Bussum de heer Prins op de leeftijd van 73 jaar. De heer Prins begon zijn carrière als pas afgestudeerde Wageninger bij Pannevis Zaden in De Lier in de selectie van bloemkool, zo vertelde hij mij ooit. Zijn leermeester was veeleisend, hetgeen hem van pas kwam bij zijn carrière in het bedrijf Sluis & Groot/Zaadunie, thans Syngenta. Marius diende het bedrijf op tal van posities en nam afscheid als voorzitter van de Raad van bestuur van een wereldspeler in groente- en bloemzaden. In het bestuur van de NAKG, de rechtsvoorganger van Naktuinbouw, vervulde Marius als vicevoorzitter jarenlang een prominente rol. Zijn inbreng, steevast beminnelijk gepresenteerd, was altijd goed voor een gedegen betoog of een stevig standpunt. Met het overlijden van Marius Prins verliezen wij een seedsman, pur sang. Wij wensen zijn vrouw Ina en kinderen kracht om dit verlies te dragen. Dat hij moge rusten in vrede. Nico Koomen krijgen omtrent aanmeldingen, registratie van nieuwe rassen, kwekersrecht, rasidentificatie, inbreuk, etc. In de tweede stand was de informatie gericht op Keuringen en Laboratoria en men kon plaatsnemen in de Naktuinbouw Express (zie foto). Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie & Vakopleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) / F (071) E info@naktuinbouw.nl W Druk: Koninklijke De Swart, Den Haag Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag agenda 2008 Bestuur: 12 februari Stichtingsbestuur Naktuinbouw 17 april Stichtingsbestuur Naktuinbouw 24 juni Stichtingsbestuur Naktuinbouw Adviescommissie: 24 januari Fruitgewassen 15 april Aardbeiplanten en Fruitgewassen 24 april Groenteplanten en Groentezaden 28 april Bosbouwkundig Teeltmateriaal Sectorbestuur: 20 mei Groentegewassen 29 mei Bloemisterijgewassen mei (volgt) Boomkwekerijgewassen