Jongerenpeiling 2013 Gemeente Leiden

Transcriptie

1 Jongerenpeiling 2013 Gemeente Leiden

2 Colofon Opdrachtgever: Gemeente Leiden Uitvoering: GGD Hollands Midden Auteurs: Lonneke Vink Hanneke Tielen Bestellen: Juli

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING INLEIDING EN ONDERZOEKSOPZET RESPONS LICHAMELIJKE GEZONDHEID Ervaren gezondheid Lichamelijke aandoeningen en allergie Langdurige lichamelijke aandoening Allergie Belemmerd door aandoening en/of allergie Gehoorschade Geografische verschillen Trends in lichamelijke gezondheid PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID Risico op psychosociale problemen Aan suïcide gedacht Pesten Pesten en gepest worden Manieren en plaatsen van pesten op school Cyberpesten Manieren van cyberpesten Problemen door het gebruik van sociale media Mishandeld door een volwassene Geografische verschillen Trends in psychosociale gezondheid BEWEGEN Bewegen Nederlandse Norm Gezond Bewegen Sport Beeldschermgebruik Geografische verschillen Trends in bewegen GEWICHT EN VOEDING Gewicht Lichaamsgewicht Eigen oordeel gewicht Proberen af te vallen Voeding Eetgewoonten

4 6.3 Mondhygiëne Geografische verschillen Trends in gewicht en voeding GENOTMIDDELENGEBRUIK Alcohol Alcohol drinken en binge drinken Dronken of aangeschoten zijn Gemiddeld aantal glazen per week Mening ouders over alcoholgebruik Plekken waar jongeren alcohol drinken Roken Sigaretten roken Mening ouders over roken van sigaretten Roken van de waterpijp Drugsgebruik Cannabisgebruik Harddrugsgebruik Combinatiegebruik alcohol en drugs Geografische verschillen Trends in genotmiddelengebruik SEKSUALITEIT Geslachtsgemeenschap en condoomgebruik Mening over onveilig vrijen Ongewenste seksuele ervaring met een jongere Negatieve houding ten opzichte van homoseksualiteit Verliefd geweest op iemand van hetzelfde geslacht Geografische verschillen Trends in seksualiteit SCHOOLVERZUIM Spijbelen Ziekteverzuim Geografische verschillen Trends in schoolverzuim BIJLAGEN

5 SAMENVATTING In 2013 heeft de GGD Hollands Midden een gezondheidsenquête uitgevoerd onder leerlingen van het vmbo, havo en vwo. Dit onderzoek wordt eens per vijf jaar uitgevoerd. Het doel is om op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheid en gedrag van jongeren in kaart te brengen. De GGD adviseert de gemeenten ten aanzien van lokaal preventief jeugdbeleid. De leerlingen hebben een digitale vragenlijst ingevuld over lichamelijke en psychische gezondheid, (cyber)pesten, bewegen en voeding, genotmiddelengebruik, seksualiteit en schoolverzuim. Uit de gemeente Leiden hebben leerlingen de vragenlijst ingevuld. Dit is 31% van alle vmbo-, havo- en vwo-leerlingen. Bijna negen van de tien leerlingen beoordelen de eigen gezondheid als (heel) goed. Desondanks voelt ruim een derde zich belemmerd door een langdurige aandoening en/of een allergie. Meestal gaat het om astma/bronchitis, migraine of eczeem. De meest voorkomende allergie is hooikoorts. In 2013 rapporteren minder leerlingen klachten met langdurige aandoeningen dan in Veertig procent van de jongeren in Leiden loopt risico op gehoorschade door uitgaan met harde muziek en/of door het gebruik van een koptelefoon. Meisjes rapporteren vaker psychosociale problemen dan jongens (17% versus 10%). Deze percentages komen overeen met die in Het pesten op school is ten opzichte van 2008 afgenomen terwijl 15% van de respondenten slachtoffer is van cyberpesten. Wellicht is het pesten op school voor een deel verschoven naar het pesten via de sociale media. Meer dan de helft van de jongeren rapporteert problemen door het gebruik van sociale media, zoals slaap- en concentratieproblemen en te weinig tijd voor huiswerk. Ongeveer 4% van de respondenten rapporteert wel eens mishandeld te zijn door een volwassene. Hoewel ruim driekwart van de leerlingen minstens één keer per week sport en twee derde lid is van een sportvereniging, voldoet slechts 16% aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Deze cijfers zijn gelijk aan die in In Leiden zijn in verhouding minder leerlingen lid van een sportvereniging dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. Ruim de helft van de jongeren zit in de vrije tijd langer dan twee uur per dag voor tv en/of computer. Ongeveer een van de tien leerlingen heeft overgewicht. Dit percentage is vergeleken met de metingen in 2003 en 2008 gelijk gebleven. Vijftien procent van de jongeren ontbijt niet elke dag, de helft eet niet dagelijks groente en twee derde eet niet dagelijks fruit. De jongeren in de gemeente Leiden scoren gunstiger op eetgewoonte dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. De groente- en fruitconsumptie is ten opzichte van 2008 afgenomen. Het tandenpoetsen en tandartsbezoek zijn in vijf jaar tijd verbeterd. Van de jarigen rapporteert 6% alcohol te drinken. Driekwart van de jarigen drinkt en de helft drinkt vijf of meer glazen alcohol per gelegenheid. Het percentage jongeren dat drinkt was in 2008 al afgenomen ten opzichte van In 2013 is het percentage verder gedaald. Van de jarigen rookt 3% en van de jarigen een kwart. Het percentage jongeren dat sigaretten rookt is ten opzichte van 2008 afgenomen. De groep die waterpijp rookt is even groot als de groep sigarettenrokers. Van de jarigen gebruikt 25% cannabis en 6% harddrugs. Het percentage leerlingen dat wel eens met iemand naar bed is geweest neemt toe met de leeftijd van 2% onder de jarigen naar 33% bij de jarigen. Dit laatste percentage is lager dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. De ervaring met geslachtsgemeenschap is gedaald ten opzichte van In 2013 rapporteert een derde deel van de ervaren jarigen geen condoom te hebben gebruikt bij de laatste keer seks, evenveel als in Een van de vijf leerlingen rapporteert een negatieve houding ten opzichte van homoseksualiteit. Tien procent van de leerlingen heeft in de afgelopen vier weken gespijbeld, jongens vaker dan meisjes. Een derde van de leerlingen heeft verzuimd wegens ziekte. Het percentage leerlingen dat gespijbeld heeft of verzuimd heeft wegens ziekte is ten opzichte van 2008 afgenomen. 5

6 6

7 1. INLEIDING EN ONDERZOEKSOPZET Gemeenten hebben de regiefunctie voor lokaal preventief jeugdbeleid, volksgezondheidsbeleid en per 1 januari 2015 voor de gehele jeugdzorg. Inzicht in het gedrag van jongeren, hun leefsituatie, hun gezondheid en hun omgeving is nodig om samenhangend gemeentelijk beleid te ontwikkelen en te kunnen inspringen op veranderingen. De GGD adviseert en ondersteunt de gemeenten met de ontwikkeling en uitvoering van lokaal gezondheidsbeleid, waaronder preventieve jeugdgezondheidszorg. Dit betekent onder andere dat zij probeert gezond gedrag bij jongeren te bevorderen. Ten behoeve van preventie en voorlichting is het van belang te weten met welke risico s jongeren in aanraking komen en voor welke groepen jongeren dit in het bijzonder opgaat. Ook het opkomen of afnemen van trends is hierbij van belang. Met de Jongerenpeiling worden op systematische wijze ontwikkelingen in aspecten van gezondheid, de leefsituatie en het gedrag van middelbare scholieren in Zuid-Holland Noord in kaart gebracht. De resultaten laten zien in welke mate problemen bij jongeren voorkomen en wie tot de risicogroepen behoren. In 2013 is voor de vierde keer in deze regio een jongerenpeiling gehouden. De voorgaande keren is de peiling uitgevoerd in 1998, 2003 en In 2008 en 2013 zijn op verzoek van de gemeente Leiden vragen toegevoegd ten behoeve van het project Veilig opgroeien in de wijk. De antwoorden op deze vragen zijn door het bureau DSP en de Hogeschool Leiden geanalyseerd en vormen geen onderdeel van dit rapport. In de bijlage is een overzicht van de resultaten opgenomen. Onderzoeksopzet Zeventien schoollocaties voor vmbo, havo en vwo in Zuid-Holland Noord zijn door de GGD Hollands Midden benaderd met het verzoek om deel te nemen aan de Monitor Jeugdgezondheid. Twaalf lokaties hebben deelgenomen. Zij vertegenwoordigen met ruim leerlingen ongeveer 90% van de middelbare scholieren in Zuid-Holland Noord. Daarnaast hebben jongeren die buiten de regio Zuid-Holland Noord naar school gaan, een brief van de GGD ontvangen met het verzoek om mee te doen. De leerlingen kregen ieder een inlogkaart met een unieke code waarmee zij konden inloggen op een digitale vragenlijst. Met de unieke code kon de leerling de vragenlijst slechts één keer invullen en konden anderen de antwoorden niet bekijken. De code was niet gekoppeld aan persoonsgegevens van de leerling. Zo was de privacy gewaarborgd. Een aantal scholen heeft de leerlingen de vragenlijst tijdens een lesuur laten invullen, andere hebben de inlogkaarten met de leerlingen mee naar huis gegeven. De vragenlijsten zijn in september-oktober 2014 ingevuld. Leidse leerlingen Uit het databestand van Zuid-Holland Noord is op basis van de numerieke postcode een selectie gemaakt van de respondenten die in Leiden wonen. Jongeren die buiten Leiden naar school gaan zijn dus inbegrepen. De Leidse jongeren zijn ingedeeld in districten. Vanwege kleine aantallen respondenten is een aantal districten samengevoegd. Binnenstad Noord en Zuid vormen samen het district Binnenstad en het Stationsdistrict en Boerhaavedistrict zijn samengevoegd tot Stations- /Boerhaavedistrict. Omdat van de postcode alleen de cijfers zijn nagevraagd en niet de letters, was het niet mogelijk om jongeren uit de Slaaghwijk te identificeren. Zij zijn ingedeeld in de Merenwijk. De overige districten zijn Leiden Noord, Roodenburgdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict, Stevenshofdistrict en Morsdistrict. 7

8 Thema s De vragenlijst is opgebouwd uit een aantal gezondheid- en leefstijlthema s. Hieronder de thema s met bijbehorende onderwerpen. Thema Lichamelijke gezondheid Psychosociale gezondheid Bewegen Gewicht en voeding Genotmiddelengebruik Seksualiteit Schoolverzuim Onderwerp Oordeel eigen gezondheid Langdurige aandoeningen, inclusief allergieën Gehoorschade Risico op emotionele en/of gedragsproblemen Suïcidegedachten Pesten op school Cyberpesten Slachtoffer van mishandeling Nederlandse Norm Gezond Bewegen Sporten Beeldschermgebruik Mate van onder- en overgewicht volgens de BMI Oordeel eigen gewicht en diëten Ontbijten Groente- en fruitconsumptie Mondhygiëne Alcoholconsumptie Roken van sigaretten en waterpijp Cannabis- en harddrugsgebruik Combinatiegebruik alcohol en drugs Mening ouders over genotmiddelengebruik Ervaring met seks Condoomgebruik Houding ten opzichte van homoseksualiteit Ongewenste seksuele ervaringen Spijbelen Ziekteverzuim Analyse Per thema worden de uitkomsten tussen leeftijdsgroepen, jongens en meisjes, etnische groepen, schooltypen, twee- en eenoudergezinnen, werkende en werkloze ouders en lager en hoger opgeleide ouders, getoetst met het statistische programma SPSS. De uitkomsten worden per thema gepresenteerd in kerntabellen. Verschillen die worden gemeten tussen bijvoorbeeld jongens en meisjes kunnen op toeval berusten. Als de kans op het gemeten verschil kleiner is dan 5%, dan berust het verschil waarschijnlijk niet op toeval en noemen we het verschil significant. Alleen statistisch significante verschillen worden als zodanig beschreven. De uitkomsten van Leiden worden vergeleken met die van Zuid-Holland Noord. De uitkomsten per district worden onderling vergeleken. Tenslotte worden trends in de tijd geanalyseerd op gemeenteniveau. Uitkomsten van 2013 worden voor zover mogelijk vergeleken met die van eerdere peiljaren. Niet alle significante verschillen zijn relevant voor gemeentelijk beleid. Andersom sluiten niet-significante verschillen niet uit dat er sprake is van relevante gezondheidsproblemen. Dit kan het geval zijn wanneer een bepaalde leefstijl in alle groepen of in de hele regio veel voorkomt of wanneer de leefstijl op zich ongezond is, bijvoorbeeld roken. Leeswijzer In Hoofdstuk 2 wordt de respons beschreven naar achtergrondkenmerken per district. In de hoofdstukken 3 tot en met 9 staan per thema de resultaten. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een kerntabel. 8

9 2. RESPONS In totaal hebben jongeren uit de gemeente Leiden de enquête ingevuld. Dit betekent dat 31% van de totale populatie van vmbo-, havo- en vwo-leerlingen in Leiden is bereikt. Omdat de verdeling van de respons over jongens, meisjes, soort onderwijs en klassen niet altijd overeenkomt met de verdeling in de bevolking, zijn de resultaten niet zonder meer representatief. Om hiervoor te corrigeren zijn, voordat uitkomsten zijn berekend en getoetst, de aantallen respondenten gewogen naar geslacht, soort onderwijs en klas. De cijfers die in dit rapport worden weergegeven zijn representatief voor de vmbo-, havo- en vwo-leerlingen in de 1 e tot en met de 6 e klas die in Leiden wonen. Weegfactoren In tabel 1 staan de ongewogen en gewogen percentages respondenten naar geslacht, soort onderwijs en klas naast de werkelijke percentages in de populatie van Leiden (peildatum 1 januari 2013). De respons is in de jongere leeftijdsklassen en onder meisjes groter dan in de oudere leeftijdsklassen en onder jongens. Tabel 1 Verdeling geslacht, soort onderwijs en klas onder de respondenten van de Jongerenpeiling (ongewogen/gewogen)en onder de populatie middelbare scholieren in Leiden Weegfactoren geslacht Soort onderwijs Klas 1 Categorieën per weegfactor jongen meisje brugklas* vmbo havo vwo * brugklas niet gedetermineerd vmbo/havo/vwo Ongewogen % respondenten 46% 54% 21% 28% 22% 28% 22% 26% 21% 21% 6% 3% Gewogen % respondenten 52% 48% 20% 26% 19% 35% Populatie Leiden middelbare scholieren In tabel 2 staan de achtergrondkenmerken van de respondenten voor Zuid-Holland Noord, voor Leiden en per district. 21% 21% 20% 22% 11% 6% 52% 48% 21% 26% 18% 35% 21% 18% 17% 19% 9% 6% Leeftijd en geslacht De geslachtsverdeling van de Leidse jongeren komt vrijwel overeen met die van Zuid-Holland Noord. In Leiden zijn in verhouding iets meer 16- tot 18-jarigen. Er zijn relatief weinig verschillen te zien tussen de districten wat betreft de leeftijdsgroepen. In Leiden Noord woont een relatief hoger percentage jarigen en een relatief lager percentage jarigen. Een relatief lager percentage jarigen woont in Bos- en Gasthuisdistrict en Stevenshofdistrict. In Bos- en Gasthuisdistrict wonen relatief meer jarigen. 9

10 Achtergrondkenmerken De samenstelling van de Leidse respondenten wijkt op een aantal kenmerken af van die van Zuid- Holland Noord. In Leiden wonen relatief veel niet-westerse allochtone jongeren (23% versus 11%), wonen meer jongeren in een eenoudergezin (11% versus 8%), zijn relatief meer jongeren van wie geen van de ouders werkt (3% versus 2%) en zijn de ouders relatief hoog opgeleid (ruim 60% versus ongeveer 50%). De verdeling van de Leidse respondenten over de schooltypen vmbo, havo en vwo komt overeen met de verdeling in Zuid-Holland Noord. Het aantal respondenten per district loopt uiteen van 478 in het Roodenburgerdistrict tot 96 in het Stations-/Boerhaavedistrict. De achtergrondkenmerken zijn onevenredig verdeeld over de districten. Hieronder volgt een opsomming per district. In de Binnenstad wonen gemiddeld minder jongeren die op het vmbo zitten en meer jongeren op het vwo, minder jongeren in een tweeoudergezin en meer jongeren met gemiddeld hoger opgeleide ouders. In Leiden-Noord wonen meer niet-westers allochtone jongeren, meer jongeren die op het vmbo zitten en minder op het vwo, meer jongeren in eenoudergezinnen, meer jongeren van wie geen van beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld lager zijn opgeleid. In het Bos- en Gasthuisdistrict wonen meer niet-westerse allochtone jongeren, meer jongeren die op het vmbo zitten en minder op het vwo, meer jongeren in een eenoudergezin en meer jongeren van wie de ouders gemiddeld lager zijn opgeleid. In het Roodenburgerdistrict wonen meer autochtone jongeren, minder jongeren op het vmbo en meer op het vwo, meer jongeren van wie beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld hoger zijn opgeleid. In het Morsdistrict wonen meer niet-westers allochtone jongeren, meer jongeren die op het vmbo zitten en minder op het vwo, meer jongeren van wie geen van beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld lager zijn opgeleid. In het Stations- /Boerhaavedistrict wonen meer autochtone jongeren, minder jongeren die op het vmbo zitten en meer op het vwo, meer jongeren van wie beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld hoger zijn opgeleid. In de Merenwijk wonen minder jongeren die op de havo zitten en meer op het vwo, minder jongeren van wie beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld hoger zijn opgeleid. De Merenwijk bestaat voor een deel uit vooral hoogbouw en een deel met meer laagbouw. In de hoogbouw is ongeveer de helft van de jongeren niet-westers allochtoon, in de laagbouw ongeveer 10%. Samen komt het percentage niet-westerse allochtone respondenten in de Merenwijk uit op het Leidse gemiddelde. In Stevenshofsdistrict wonen meer autochtone jongeren, meer jongeren die op het vmbo of de havo zitten, minder jongeren in een eenoudergezin, meer jongeren van wie beide ouders werken en van wie de ouders gemiddeld lager zijn opgeleid. 10

11 Tabel 2 Respondenten 2013, ongewogen aantallen, gewogen percentages Aantal respondenten Zuid-Holland Noord Leiden Binnenstad Leiden-Noord Leidse Districten Stations-/ Boerhaavedistrict Morsdistrict Bos- en Gasthuisdistrict Roodenburgerdistrict Merenwijk Stevenshofdistrict Aantal respondenten % % % % % % % % % % leeftijdsklasse geslacht jongen meisje etniciteit autochtoon westers niet-westers vorm onderwijs brugklas* vmbo havo vwo gezinssamenstelling tweeoudergezin eenoudergezin nieuw-/co-oudergezin arbeidssituatie ouders geen werkt <1 4 2 één werkt beide werken opleiding vader laag middel hoog opleiding moeder laag middel hoog vet: Leiden: significant afwijkend van Zuid-Holland Noord; districten: significant afwijkend van overige districten * brugklas niet gedetermineerd vmbo/havo/vwo Leesvoorbeeld: in Leiden is 35% van de respondenten jaar 11

12 12

13 3. LICHAMELIJKE GEZONDHEID Bijna negen van de tien leerlingen beoordeelt de eigen gezondheid als (heel) goed. Desondanks voelt ruim een derde zich belemmerd door een langdurige aandoening en/of een allergie. Meestal gaat het om astma/bronchitis, migraine of eczeem. De meest voorkomende allergie is hooikoorts. In 2013 rapporteren minder leerlingen klachten met langdurige aandoeningen dan in Veertig procent van de jongeren in Leiden loopt risico op gehoorschade door uitgaan met harde muziek en/of door het gebruik van een koptelefoon. 3.1 Ervaren gezondheid De meerderheid (86%) van de jongeren beoordeelt zijn of haar gezondheid als goed tot heel goed, 13% als gaat wel en 1% van de jongeren als niet zo best of slecht. Het percentage jongeren dat de eigen gezondheid niet zo best of slecht beoordeelt neemt toe met de leeftijd van <1% bij jarigen tot 2% bij jarigen (tabel 3). Meisjes beoordelen hun gezondheid vaker negatief dan jongens (figuur 1). Allochtone jongeren beoordelen hun gezondheid vaker als negatief dan autochtone jongeren (zie kerntabel). Jongeren van het vmbo (klas 1 t/m 4) beoordelen vaker hun gezondheid als niet zo best of slecht dan jongeren op de havo of het vwo (2% versus <1%). Tabel 3 Ervaren gezondheid naar leeftijd Ervaren gezondheid jaar jaar jaar Totaal Leiden heel goed of goed gaat wel niet zo best of slecht 88% 11% <1% 86% 13% 2% 84% 14% 2% 86% 13% 1% 3.2 Lichamelijke aandoeningen en allergie Langdurige lichamelijke aandoening Aan de jongeren is gevraagd om voor tien langdurige lichamelijke aandoeningen aan te geven of ze hier in de afgelopen twaalf maanden last van hebben gehad. Er is gevraagd naar astma/bronchitis, chronische vermoeidheid, suikerziekte, eczeem, buikklachten (langer dan drie maanden), migraine/regelmatige ernstige hoofdpijn, aangeboren hartaandoening, ADHD, anorexia of boulimia en kanker. Deze lichamelijke aandoeningen kunnen al dan niet door een arts zijn vastgesteld. Van de jongeren in Leiden geeft 39% aan één of meer langdurige lichamelijke aandoening te hebben (zie kerncijfertabel). Meisjes rapporteren vaker een lichamelijke aandoening dan jongens (figuur 1). De meest gerapporteerde langdurige lichamelijke aandoeningen zijn astma of bronchitis, migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn en eczeem. Ongeveer een derde van de respondenten meldt één van deze drie aandoeningen (tabel 4). Bij twee derde (67%) van de jongeren met een aandoening is ten minste één langdurige lichamelijke aandoening vastgesteld door een arts. 13

14 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% leeftijd in jaren langdurige aandoening meisje langdurige aandoening jongen gezondheid niet zo best/slecht meisje gezondheid niet zo best/slecht jongen Figuur 1 Percentage jongeren dat de eigen gezondheid als niet zo best tot slecht beoordeelt of dat één of meer langdurige lichamelijke aandoeningen heeft naar leeftijd en geslacht Tabel 4 Type aandoening zoals gerapporteerd door de jongeren die aangeven dat ze een langdurige lichamelijke aandoening hebben Langdurige lichamelijke laandoening Niet vastgesteld Wel vastgesteld Totaal Leiden door een arts door een arts Astma of bronchitis 6% 27% 33% Migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn 21% 9% 30% Eczeem 12% 18% 29% Chronische vermoeidheid 14% 4% 18% ADHD 5% 12% 17% Buikklachten langer dan 3 maanden 7% 5% 11% Aangeboren hartafwijking 1% 2% 3% Diabetes (suikerziekte) <1% 1% 2% Anorexia of boulimia nervosa 1% <1% 2% Kanker <1% <1% 1% Allergie Een allergie is een vorm van overgevoeligheid van het lichaam, waarbij het immuunsysteem op stoffen (allergenen) reageert die in principe onschadelijk zijn en geen ziekte veroorzaken. Van de jongeren in Leiden heeft 36% naar eigen zeggen een allergie. Jongens en meisjes hebben ongeveer even vaak een allergie (zie kerntabel). Niet-westerse allochtone jongeren geven vaker aan een allergie te hebben dan autochtone jongeren en westerse allochtone jongeren. De meest voorkomende allergieën zijn pollen of stuifmeel (hooikoorts), huisstof of huismijt en huisdieren (tabel 5). Van de jongeren met een allergie heeft 64% ten minste één allergie die is vastgesteld door een arts. 14

15 Tabel 5 Type allergie zoals gerapporteerd door de jongeren die aangeven dat ze een allergie hebben Allergie Niet vastgesteld Wel vastgesteld Totaal Leiden door een arts door een arts Pollen of stuifmeel (hooikoorts) Huisstof/huismijt 24% 12% 36% 34% 60% 45% Huisdieren 12% 21% 33% Voedsel 13% 14% 27% Medicijnen 3% 9% 12% Belemmerd door aandoening en/of allergie Lichamelijke aandoeningen en allergieën kunnen een belemmering vormen in het uitvoeren van de dagelijkse bezigheden. Zo kan het zijn dat bepaalde situaties worden vermeden of anders worden aangepakt. In totaal geeft dertig procent van de jongeren aan belemmerd te worden door een langdurige lichamelijke aandoening en/of een allergie (zie kerntabel). Het percentage jongeren dat zich belemmerd voelt door een lichamelijke aandoening of allergie loopt op met de leeftijd van 26% van de 11- tot 13-jarigen naar 34% bij de 16- tot 18-jarigen. Meisjes geven vaker aan belemmerd te worden door een lichamelijke aandoening en/of allergie dan jongens. Ook geven niet-westerse allochtone jongeren vaker aan zich belemmerd te voelen door een aandoening en/of allergie dan autochtone jongeren. Van de jongeren met een lichamelijke aandoening geeft 66% aan zich belemmerd te voelen, dit is inclusief 16% die aangeeft zich in sterke mate belemmerd te voelen. Als de aandoening een allergie betreft, rapporteert 50% van de jongeren zich hierdoor belemmerd te voelen, dit is inclusief 8% die zich sterk belemmerd voelt. 3.3 Gehoorschade Jongeren lopen een risico op gehoorschade als gevolg van harde muziek in discotheken, op festivals en concerten en door het gebruik van geluidsspelers die via de koptelefoon beluisterd worden. Aan de jongeren is gevraagd hoe hard zij het geluid van hun koptelefoon zetten en of zij na het uitgaan of het bezoek van muziekevenementen wel eens (tijdelijk) last hebben van het gehoor (bijvoorbeeld oorsuizingen of minder goed kunnen horen). Veertig procent van de jongeren in Leiden loopt risico op gehoorschade door uitgaan met harde muziek en/of door het gebruik van een koptelefoon (zie kerntabel). Van de jongeren loopt 30% risico op gehoorschade door alleen het gebruik van een koptelefoon, 5% alleen door uitgaan met harde muziek en 6% door zowel uitgaan met harde muziek als door het gebruik van een koptelefoon. Het risico op gehoorschade loopt op met de leeftijd van 28% bij de jarigen tot 49% bij de jarigen. Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) lopen vaker risico op gehoorschade dan jongeren op de havo of het vwo (45% versus 34%). 3.4 Geografische verschillen Het percentage jongeren dat de eigen gezondheid als niet zo best of slecht beoordeelt, één of meer langdurige aandoeningen heeft en zich belemmerd voelt door een aandoening of allergie in Leiden is vergelijkbaar met het gemiddelde in Zuid-Holland Noord (zie kerntabel). In Leiden heeft een iets hoger percentage van de jongeren een allergie dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord (36% versus 34%). Eveneens is in Leiden het percentage jongeren dat risico loopt op gehoorschade door uitgaan en/of het gebruik van een koptelefoon iets hoger dan in Zuid-Holland Noord (40% versus 38%). 15

16 3.5 Trends in lichamelijke gezondheid Het percentage jongeren dat de eigen gezondheid als niet zo best of slecht beoordeelt is afgenomen van 3% in 2008 naar 1% in 2013 (tabel 6). Ook het percentage jongeren met één of meer langdurige aandoeningen en het percentage jongeren dat zich belemmerd voelt door een aandoening en/of allergie is afgenomen. Het percentage jongeren met een allergie en het percentage jongeren met risico op gehoorschade is ongeveer gelijk gebleven. De vragen omtrent lichamelijke gezondheid kunnen niet met peiljaar 2003 worden vergeleken omdat deze onderwerpen toen op een andere manier zijn nagevraagd. Tabel 6 Lichamelijke gezondheid in 2008 en 2013 van jongeren van 12 t/m 17 jaar op het voortgezet onderwijs Oordeel eigen gezondheid niet zo best tot slecht 3% 1% Eén of meer langdurige lichamelijke aandoeningen 44% 38% Allergie 36% 36% Belemmerd door een aandoening en/of allergie 36% 29% Risico op gehoorschade door uitgaan en/of gebruik koptelefoon 37% 40% Vet = significant verschil met voorafgaand peiljaar 16

17 Tabel 7 Kerntabel lichamelijke gezondheid 2013 Aantal respondenten is oordeel eigen gezondheid 'niet zo best' of 'slecht' één of meer langdurige aandoeningen allergie belemmerd door aandoening en/of allergie risico op gehoorschade door uitgaan en/of koptelefoon % % % % % Zuid-Holland Noord Leiden stadsdeel Midden Noord Zuid West districten Binnenstad Leiden Noord Roodenburg < Bos- en Gasthuisdistrict Morsdistrict < Stations-/Boerhaavedistrict Merenwijk Stevenshof leeftijdsklasse < geslacht jongen < meisje etniciteit Nederlands < westers niet-westers vorm onderwijs brugklas* < vmbo havo vwo gezinssamenstelling tweeoudergezin eenoudergezin nieuw/co-oudergezin < arbeidssituatie ouders geen ouder werkt één ouder werkt beide ouders werken opleiding vader laag middel hoog opleiding moeder laag middel hoog vet: Leiden: significant afwijkend van Zuid-Holland Noord; stadsdelen: significant afwijkend van overige stadsdelen; districten: significant afwijkend van overige districten; achtergrondkenmerken: significant afwijkend van overige categorieën van dat achtergrondkenmerk - aantal respondenten minder dan 90 (geen percentage weergegeven) -- geen enkele respondent heeft dit antwoord aangekruist * brugklas niet gedetermineerd vmbo/havo/vwo Leesvoorbeeld: van de jarigen oordeelt <1% van de respondenten de eigen gezondheid als niet zo best tot slecht 17

18 18

19 4. PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID Meisjes rapporteren vaker psychosociale problemen dan jongens (17% versus 10%). Deze percentages komen overeen met die in Het pesten op school is ten opzichte van 2008 afgenomen terwijl 15% slachtoffer is van cyberpesten. Wellicht is het pesten op school voor een deel verschoven naar het pesten via de sociale media. Meer dan de helft van de jongeren rapporteert problemen door het gebruik van sociale media, zoals slaap- en concentratieproblemen en te weinig tijd voor huiswerk. Ongeveer 4% van de respondenten rapporteert wel eens mishandeld te zijn door een volwassene. 4.1 Risico op psychosociale problemen Het vóórkomen van psychosociale problemen is bij de jongeren nagevraagd met behulp van de SDQvragenlijst 1. Deze vragenlijst is onderverdeeld in vier probleem-subschalen: emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit/aandachttekort en problemen met leeftijdsgenoten. Een verhoogde score op één subschaal, geeft geen risico op psychosociale problemen. Daarvoor moeten twee of meer problemen spelen. Van de leerlingen van klas 1 t/m 4 heeft 14% en risico op psychosociale problemen, inclusief 5% met een groot risico op psychosociale problemen (tabel 8). Als ook de leerlingen uit klas 5 en 6 meegenomen worden heeft 13% van de jongeren in Leiden een risico op psychosociale problemen, inclusief 5% met een groot risico (zie kerntabel). Meisjes hebben een groter risico op psychosociale problemen dan jongens. Niet-westerse allochtone jongeren hebben vaker een groot risico op psychosociale problemen dan autochtone jongeren en westerse allochtone jongeren. Jongeren die op het vmbo zitten (klas 1 t/m 4) hebben vaker een risico op psychosociale problemen dan jongeren op de havo of het vwo (tabel 8). Tabel 8 Risico op psychosociale problemen naar opleiding ( klas 1 tot en met 4) Risico psychosociale problemen Vmbo Havo/Vwo Totaal* Risico op psychosociale problemen 17% 11% 14% Groot risico op psychosociale problemen 7% 3% 5% Vet = significant verschil tussen leerlingen van het vmbo en de havo/vwo * alleen jongeren uit klas 1 t/m Aan suïcide gedacht Van zelfdoding of suïcide wordt gesproken wanneer het slachtoffer zelf een handeling heeft verricht met als doel zich van het leven te beroven. Aan de jongeren is gevraagd of zij het afgelopen jaar wel eens gedacht hebben aan suïcide. Van de jongeren in Leiden heeft 15% in het afgelopen jaar weleens aan suïcide gedacht, inclusief 2% dat vaak aan suïcide heeft gedacht (zie kerntabel). Er is ook aan de jongeren gevraagd of ze een suïcidepoging hebben ondernomen. Hierop antwoordt 3% van de jongeren bevestigend. Van de jongeren die in het afgelopen jaar weleens nagedacht hebben over suïcide heeft 17% een suïcidepoging ondernomen. 1 De Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) is een korte vragenlijst die wordt gebruikt om jongeren met een verhoogd risico op psychosociale problemen te signaleren. Wanneer een jongere een verhoogde score heeft op de SDQ, dan wil dit zeggen dat deze jongere een risico heeft op psychosociale problemen. 19

20 4.3 Pesten Pesten en gepest worden op school Acht procent van de jongeren rapporteert in de afgelopen drie maanden wel eens of regelmatig medeleerlingen op school te hebben gepest en 8% werd wel eens of regelmatig op school gepest (zie kerntabel). Een kwart van de jongeren dat wordt gepest op school, pest zelf ook anderen (dit is 2% van alle jongeren). Zowel dader als slachtoffer zijn van pesten op school neemt af met de leeftijd (figuur 2). Jongens en meisjes worden ongeveer even vaak gepest maar jongens zijn vaker dader van pesten dan meisjes (zie kerntabel). 12% 10% 8% 6% pesten op school dader 4% 2% pesten op school slachtoffer 0% leeftijd in jaren Figuur 2 Dader en slachtoffer van pesten in de afgelopen drie maanden op school naar leeftijd Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) zijn vaker dader en slachtoffer van pesten dan jongeren op de havo of het vwo (tabel 9). Tabel 9 Pesten en gepest worden naar opleiding (klas 1 tot en met 4) Pesten Vmbo Havo/Vwo Totaal* Pest zelf op school 11% 7% 9% Wordt gepest op school 11% 7% 9% Vet = significant verschil tussen leerlingen van het vmbo en de havo/vwo * alleen jongeren uit klas 1 t/m Manieren en plaatsen van pesten op school Pesten kan op verschillende manieren. Op school komt uitschelden/uitlachen het meeste voor (73%), gevolgd door leugens verteld (50%) en niet mee mogen doen (24%; figuur 3). 20

21 uitschelden, uitlachen leugens verteld niet mee mogen doen dingen afpakken, vernielen lichamelijk geweld via internet gepest binnen school bedreigd, gedwongen anders 0% 20% 40% 60% 80% Figuur 3 Manieren van pesten op school zoals gerapporteerd door slachtoffers In figuur 4 staan verschillende plekken op school waar wordt gepest. De meeste jongeren worden in de gangen gepest (42%), gevolgd door in het klaslokaal zonder leerkracht (35%) en in de kantine (30%). in de gangen in het klaslokaal zonder leerkracht in de kantine in het klaslokaal met leerkracht op het schoolplein onderweg van/naar school ergens anders in/rond school 0% 10% 20% 30% 40% 50% Figuur 4 Pestlocaties op school zoals gerapporteerd door slachtoffers Cyberpesten Een relatief nieuwe vorm van pesten is het cyberpesten, dat is pesten via de sociale media. Andere termen die hiervoor worden gebruikt zijn online pesten, digitaal pesten of mobiel pesten. Vijftien procent van de jongeren in Leiden geeft aan in het afgelopen jaar slachtoffer te zijn geweest van cyberpesten. Meisjes geven vaker aan met cyberpesten te maken te hebben gehad dan jongens (zie kerntabel). Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) zijn vaker slachtoffer geweest van cyberpesten dan jongeren van de havo of het vwo (19% versus 14%). Een vijfde van de jongeren die met 21

22 cyberpesten te maken heeft gehad, heeft dit in het afgelopen jaar vijf keer of vaker meegemaakt (figuur 5). 6% 15% 21% 36% 1 keer 2 keer 3 keer 4 keer 5 keer of vaker 22% Figuur 5 Aantal keer te maken gehad met cyberpesten in het afgelopen jaar zoals gerapporteerd door slachtoffers Manieren van cyberpesten Meer dan de helft van de jongeren die wel eens digitaal worden gepest, heeft aangegeven dat dit op een andere manier is gebeurd dan op de manieren die zijn nagevraagd in de vragenlijst (figuur 6). Het is niet bekend welke manieren hier mee worden bedoeld. Van de manieren die in de vragenlijst worden nagevraagd, komen het verspreiden van foto s, filmpjes of roddels en stalken/herhaaldelijk lastig vallen het meeste voor. verspreiden van foto's, filmpjes of roddels stalken, herhaaldelijk lastig vallen bedreigen met geweld onder jouw naam berichten plaatsen afpersen, chanteren gênante of kwetsende website of profiel gemaakt anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 6 Manieren van cyberpesten (laatste keer dat dit gebeurde) zoals gerapporteerd door slachtoffers 4.4 Problemen door het gebruik van sociale media Jongeren besteden steeds meer tijd aan sociale media. Zeker door het gebruik van de smartphone zijn jongeren vrijwel continu online en in contact met leeftijdsgenoten. Uit onderzoek is gebleken dat 22

23 hier zowel positieve als negatieve aspecten aan zitten. Positieve aspecten zijn bijvoorbeeld dat verlegen jongeren uit hun schulp kunnen kruipen, dat er beter contact wordt onderhouden met familie of vrienden die ver weg wonen, dat vriendschapsbanden inniger worden en dat er sneller contact wordt gemaakt met anderen. Er zijn echter ook negatieve gevolgen van het veelvuldig gebruik van sociale media. Zo is een verband gevonden tussen veelvuldig gebruik van sociale media door jongeren en het hebben van gezondheidsklachten (grotere kans op angstaanvallen of een depressie, slaapproblemen en maagklachten). Ook zouden jongeren vaker spijbelen en vaker te maken hebben met concentratieproblemen naarmate ze meer gebruik maken van sociale media. Er is gevraagd naar slaapproblemen, concentratieproblemen, ruzie thuis over gebruik sociale media, minder tijd voor huiswerk, minder face-to-face contact met vrienden en zorgen maken over wat er gezien en gelezen wordt. Ruim de helft (57%) van de jongeren in Leiden heeft problemen door het gebruik van sociale media, inclusief 12% met ernstige problemen (zie kerncijfertabel). Problemen door het gebruik van sociale media loopt op met de leeftijd van 51% bij de jarigen naar 61% bij de jarigen. Nietwesterse allochtone jongeren hebben minder vaak problemen door het gebruik van sociale media dan autochtone jongeren en westerse allochtone jongeren. Ernstige problemen door het gebruik van sociale media komen echter bij alle leeftijdsgroepen en alle etnische groepen ongeveer even vaak voor. Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) hebben vaker (ernstige) problemen door het gebruik van sociale media dan jongeren op de havo of het vwo (tabel 10). Tabel 10 Problemen gebruik sociale media naar opleiding (klas 1 tot en met 4) Problemen sociale media Vmbo Havo/Vwo Totaal* Problemen door gebruik sociale media 59% 52% 55% Ernstige problemen door gebruik sociale media 15% 9% 12% Vet = significant verschil tussen leerlingen van het vmbo en de havo/vwo * alleen jongeren uit klas 1 t/m 4 De meest voorkomende problemen ten gevolge van sociale media zijn slaapproblemen, minder tijd voor huiswerk en concentratieproblemen (tabel 11). Meisjes hebben vaker dan jongens last van slaapproblemen en maken zich vaker zorgen over wat ze hebben gezien en gelezen. Tabel 11 Soort problemen door gebruik sociale media naar geslacht Problemen ten gevolge van gebruik sociale media Totaal Leiden Jongens Meisjes Slaapproblemen 29% 26% 33% Minder tijd voor huiswerk 28% 27% 29% Concentratieproblemen 17% 17% 17% Ruzie thuis over gebruik sociale media 15% 15% 14% Zorgen maken over wat er gezien en gelezen wordt 12% 10% 14% Minder face-to-face contact met vrienden 11% 12% 10% Vet = significant verschil tussen jongens en meisjes 4.5 Mishandeld door een volwassene Kindermishandeling is 'elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel'. Deze definitie is opgenomen in de Wet op de jeugdzorg. Er zijn 23

24 verschillende vormen van kindermishandeling: lichamelijke mishandeling/verwaarlozing, psychische mishandeling/verwaarlozing en seksueel misbruik. Van de jongeren uit Leiden geeft 4% aan ooit mishandeld te zijn door een volwassene (zie kerntabel). Onderverdeeld naar type mishandeling geeft 2% aan geestelijk mishandeld te zijn, 2% lichamelijk en <1% zegt seksueel misbruik meegemaakt te hebben. De percentages lopen op met de leeftijd. Meisjes geven vaker aan mishandeld te zijn door een volwassene dan jongens. Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) geven aan vaker mishandeld te zijn door een volwassene dan jongeren op de havo of het vwo (4% versus 2%). 4.6 Geografische verschillen In Leiden heeft een lager percentage van de jongeren een risico op psychosociale problemen dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord (zie kerntabel). Het percentage jongeren met een groot risico op psychosociale problemen is echter vergelijkbaar evenals het percentage jongeren dat vaak aan suïcide heeft gedacht. In Leiden wordt een lager percentage van de jongeren op school gepest of pest zelf op school vergeleken met Zuid-Holland Noord. Het percentage jongeren met problemen door het gebruik van sociale media en het percentage jongeren dat mishandeld is door een volwassene is in Leiden vergelijkbaar met het gemiddelde van Zuid-Holland Noord. 4.7 Trends in psychosociale gezondheid Er zijn geen verschillen tussen de peiljaren wat betreft het percentage jongeren dat een (groot) risico heeft op psychosociale problemen en het percentage jongeren dat vaak aan suïcide heeft gedacht (tabel 12). Het percentage jongeren dat zelf pest en gepest wordt op school is afgenomen ten opzichte van Echter, 15% van de leerlingen wordt gepest via de sociale media. Wellicht is het pesten op school verschoven naar pesten via de sociale media. De vragen omtrent psychosociale problemen, suïcidegedachten en pesten kunnen niet met peiljaar 2003 worden vergeleken omdat deze onderwerpen toen ofwel op een andere manier zijn nagevraagd of niet zijn nagevraagd. Slachtoffer zijn van cyberpesten, problemen door het gebruik van sociale media en mishandeld zijn door een volwassene kunnen niet met voorgaande peiljaren worden vergeleken omdat het nieuwe vragen zijn. Tabel 12 Risico op psychosociale problemen, suïcidegedachten en pesten en gepest worden in 2008 en 2013 bij jongeren van 12 t/m 17 jaar op het voortgezet onderwijs Risico op psychosociale problemen 14% 13% Groot risico op psychosociale problemen 5% 5% Vaak aan suïcide gedacht 3% 2% Pesten op school 24% 8% Gepest worden op school 16% 8% Vet = significant verschil met voorafgaand peiljaar 24

25 Tabel 13 Kerntabel psychosociale gezondheid 2013 Psychische gezondheid Pesten en Sociale Media Slachtoffer van Mishandeling Aantal respondenten is risico psychosociale problemen groot risico psychosociale problemen vaak aan suïcide gedacht pesten op school gepest worden op school slachtoffer van cyberpesten problemen door gebruik sociale media ernstige problemen door gebruik sociale media mishandeld door een volwassene: totaal mishandeld door een volwassene: geestelijk mishandeld door een volwassene: lichamelijk mishandeld door een volwassene: seksueel % % % % % % % % % % % % Zuid-Holland Noord <1 Leiden <1 stadsdeel Midden Noord <1 Zuid <1 West <1 districten Binnenstad Leiden Noord Roodenburgdistrict <1 <1 Bos- en Gasthuisdistrict <1 Morsdistrict Stations-/Boerhaavedistrict Merenwijk Stevenshofdistrict <1 leeftijdsklasse < <1 < geslacht jongen <1 meisje etniciteit autochtoon <1 westers niet-westers <1 vorm onderwijs brugklas* <1 1 <1 vmbo <1 havo <1 vwo <1 <1 gezinssamenstelling tweeoudergezin <1 eenoudergezin nieuw/co-oudergezin arbeidssituatie ouders geen ouder werkt één ouder werkt <1 beide ouders werken <1 opleiding vader laag <1 middel <1 hoog <1 opleiding moeder laag middel <1 <1 hoog <1 vet: Leiden: significant afwijkend van Zuid-Holland Noord; stadsdelen: significant afwijkend van overige stadsdelen; districten: significant afwijkend van overige districten; achtergrondkenmerken: significant afwijkend van overige categorieën van dat achtergrondkenmerk - aantal respondenten minder dan 90 (geen percentage weergegeven) -- geen enkele respondent heeft dit antwoord aangekruist * brugklas niet gedetermineerd vmbo/havo/vwo Leesvoorbeeld: van de jarige respondenten heeft 13% een risico op psychosociale problemen 25

26 26

27 5. BEWEGEN Hoewel ruim driekwart van de leerlingen minstens één keer per week sport en twee derde lid is van een sportvereniging, voldoet slechts 16% aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Deze cijfers zijn gelijk aan die in In Leiden zijn in verhouding minder leerlingen lid van een sportvereniging dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. Ruim de helft van de jongeren zit in de vrije tijd langer dan twee uur per dag voor tv en/of computer. 5.1 Bewegen Nederlandse Norm Gezond Bewegen In 1999 is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen vastgesteld. Deze norm houdt in dat jongeren elke dag een uur of meer matig intensief bewegen, waarbij de activiteiten minimaal twee keer per week gericht moet zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid. Om voldoende te bewegen moet je dus méér doen dan een enkele keer per week sporten. Aan de jongeren is gevraagd om aan te geven op hoeveel dagen van de week ze minimaal één uur actief zijn als ze het lopen of fietsen van en naar school, gymmen op school en sporten binnen en buiten een sportvereniging bij elkaar optelden. Zestien procent van de jongeren beweegt zeven dagen per week tenminste één uur en voldoet zodoende aan de norm Gezond Bewegen (figuur 7). Vijftien procent doet dit hooguit één dag per week. Met het ouder worden daalt het percentage jongeren dat voldoet aan de beweegnorm (zie kerntabel). Jongens voldoen naar eigen zeggen vaker aan de beweegnorm dan meisjes. leeftijd in jaren geen enkele dag 1 dag 2 dagen 3-4 dagen 5-6 dagen 7 dagen 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 7 Aantal dagen per week minimaal één uur beweging naar leeftijd Sport Aan de jongeren is gevraagd hoeveel dagen zij gewoonlijk in een week sporten in hun vrije tijd. Van de jongeren sport 79% minstens één keer per week (zowel binnen als buiten een sportvereniging) (zie kerntabel). Elf procent van de jongeren sport nooit. Ruim twee derde (69%) van de jongeren is lid van een sportvereniging of sportclub. Het percentage jongeren dat nooit sport, stijgt met de leeftijd terwijl het lidmaatschap van een sportvereniging afneemt met de leeftijd (figuur 8). Meer meisjes dan jongens geven aan nooit te sporten (14% versus 8%, zie kerntabel) en zij zijn ook minder vaak lid van een sportvereniging. 27

28 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% lid van een sportvereniging jongens lid van een sportvereniging meisjes sport nooit meisjes 20% 10% 0% leeftijd in jaren sport nooit jongens Figuur 8 Nooit sporten en lid zijn van een sportvereniging naar leeftijdsklasse en geslacht Er bestaan verschillen tussen de verschillende etnische groepen op het gebied van sporten. Nietwesterse allochtone jongeren sporten het minst en zijn minder vaak lid van een sportvereniging (tabel 14). Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) sporten minder en zijn minder vaak lid van een sportvereniging dan jongeren op de havo of het vwo. Tabel 14 Sporten naar etniciteit en schooltype Etniciteit en schooltype sport nooit > 1x per week sporten lid sportvereniging Totaal Leiden 11% 79% 69% Autochtoon Westers Niet-westers Vmbo* Havo/vwo* 10% 9% 16% 13% 7% Vet = significant verschil met de andere categorieën * alleen de jongeren uit klas 1 tot en met klas 4 81% 80% 72% 77% 83% 74% 72% 55% 61% 79% 5.2 Beeldschermgebruik De tijd die jongeren besteden aan tv kijken of achter de computer zitten kan niet worden besteed aan andere activiteiten. Dit kan bijdragen aan het ontwikkelen van overgewicht doordat ze minder tijd besteden aan sporten en bewegen. Duidelijk vastgestelde normen voor gezond beeldschermgebruik zijn er nog niet. Een norm die op dit moment veel wordt gebruikt, is maximaal twee tot drie uur per dag voor jongeren. Hier is maximaal twee uur per dag als norm gebruikt en dan gaat het om tv kijken of computergebruik zonder dat dit voor school nodig is. Ruim de helft (56%) van de jongeren zit in de vrije tijd meer dan twee uur achter de tv/ computer. Jongeren in de leeftijdscategorie jaar zitten korter achter de tv/ computer in de vrije tijd. Jongens zitten vaker meer dan twee uur per dag in de vrije tijd achter de tv/ computer dan meisjes (zie kerntabel). Het percentage jongeren dat meer dan twee uur gebruik achter de tv/ computer zit, neemt zowel voor jongens als meisjes toe tussen jarige en jarige leeftijd (figuur 9). Daarna stabiliseert dit percentage weer. Jongeren op het vmbo (klas 1 t/m 4) zitten vaker meer dan twee uur per dag achter de tv/ computer dan jongeren op de havo of het vwo (64% versus 48%, niet in tabel). 28