Essay. Een commissaris/adviseur binnen het MKB?

Transcriptie

1 Essay Een commissaris/adviseur binnen het MKB? Intro Recentelijk hebben Cock Grandia en Rob Blom vanuit het thema een commissaris/adviseur binnen het MKB voor een 100-tal accountants een boeiende, interactieve bijeenkomst verzorgd. Het eerste deel van de bijeenkomst betrof een presentatie met betrekking tot ontwikkelingen en ervaringen vanuit de praktijk. Het tweede deel van de avond bestond uit een flappendiscussie, waarbij roulerend in kleine groepen meerdere thema s werden besproken. De output van de deze dialoog en daarmee ook meerdere visies worden weergeven in de onderstaande essay. Bedoeld als een opstap/prikkeling voor verder gesprek. In de sessie stonden de volgende stellingen centraal: Een adviseur/commissaris moet zelf ondernemer in dezelfde branche zijn (geweest) Een accountant is generalist en kan nooit de rol van commissaris zelf vervullen Eén commissaris/adviseur is géén commissaris Veel leesplezier en wij horen graag ook uw visie! U kunt die mailen naar: informatie@governanceprofessionals.nl Cock Grandia en Rob Blom Kampen & Wijk Bij Duurstede 26 oktober 2011 Governance Professionals Essay Commissaris of adviseur voor het MKB? november 2011 Pagina 1

2 MKB als familiebedrijf Nederland kent ruim MKB-ondernemingen. Een groot deel kenmerkt zich als familiebedrijf. Opmerkelijk is dat slechts drie procent van de familiebedrijven de vierde generatie (goed voor tachtig jaar) haalt. Diverse factoren liggen daaraan ten grondslag en zijn gemakkelijk te verklaren. Hierbij te denken aan: - Geen of onvoldoende belangstelling voor het vak. - Het botert in de onderlinge verhoudingen niet. - De markt is veranderd. - Onvoldoende visie. - Geen tijd genomen voor Ondernemen is boeiend, maar binnen het MKB vaak een eenzame bezigheid. Veel ondernemers staan er alleen voor. Druk, druk en nog eens druk. En hebben daardoor vaak alleen oog voor vandaag en morgen. Maar daarna? Stil staan Visie ontwikkelen Toekomstgericht denken Voorsorteren op marktontwikkelingen Nadenken over bedrijfsopvolging Wie helpt daar die eenzame ondernemer bij? Wie laat hem of haar stil staan en dwingt om verder te kijken dan morgen? Een commissaris zou daarbij een gedachte zijn. Of een adviseur. En misschien is dat wel de accountant. Deze gedachten stonden centraal in genoemde bijeenkomst met de accountants. Vanuit de ontstane dialoog komen een aantal denklijnen naar voren: - Het doorhollen van de ondernemer binnen de (kleine) MKB-ondernemingen is hoogst actueel; harder werkers die voortdurend de mouwen hebben opgestroopt. - Onderstreept wordt dat het omringen met adviezen een noodzaak is. - En mogelijk veel ellende had kunnen voorkomen Hamvraag is dan ook niet óf een adviseur noodzakelijk is, maar wíe die adviseur zou moeten zijn. Vanuit een eerste plenaire discussie kwamen de volgende gedachten naar voren: - Zeer kleine bedrijven moeten het prima af kunnen met adviezen van familie, buren, andere ondernemers, dus hun eigen netwerk! - MKB-ondernemers zijn vaak te klein om iemand aan te trekken voor langere tijd en het brengt voor velen teveel kosten met zich mee. Adviseurs worden daarom vaak ad-hoc ingeschakeld. De keuze wie dat is, is dan thema-afhankelijk. o De afweging tussen de commissaris of de accountant als adviseur, hangt af van hoe breed de eigen accountant is. Wordt het de accountant? Dan zijn tussentijdse cijfers en de jaarrekening vaak een mooie opening voor een op de toekomst georiënteerd gesprek. Met dit als plenaire inleiding en gesprek, volgt hierna de essentie van de dialoog die in kleinere groepen aan de hand van stellingen en vragen gevoerd is. Essay Commissaris of adviseur voor het MKB? november 2011 Pagina 2

3 Stelling 1: Een adviseur/commissaris moet zelf ondernemer in dezelfde branche zijn (geweest) Gesteld wordt dat: - De adviseur nooit een kopie van de ondernemer mag zijn. - Hij of zij aanvullend op de ondernemer moet zijn. - Hij of zij affiniteit moet hebben met de (gewenste) cultuur en de organisatiefase van de onderneming. - Hij of zij kennis moet hebben van de branche en alleen dan de juiste gesprekspartner kan zijn. De momenten van ondersteuning in aantallen en gewenste diversiteit zijn verschillend en afhankelijk van de fase waarin de onderneming verkeert. Bij de start zoekt de ondernemer meer de adviseur; een begeleider die ook meer weet van de branche en onderneming. Ze treffen elkaar mogelijk één tot twee keer per maand voor begeleiding en feedback. In een later fase schuift de adviseur meer op naar een commissarisrol, waar hij of zij vier tot vijf keer per jaar met de ondernemer vooral spiegelend en doorvragend aan tafel zit! Strategische begeleiding vindt dan plaats op (jaarlijkse) momenten van herijking visie en missie van de onderneming. Onderstreept wordt dat de adviseur of de commissaris niet uit het old boys netwerk mogen voortkomen. Vraag daarbij is dan wel: waar zitten eigenlijk die goede adviseurs en commissarissen? In alle gevallen wordt reflectie als erg belangrijk ervaren. Een adviseur of commissaris moet grote kennis en/of affiniteit hebben met de branche, cultuur, omgeving en fase waarin de organisatie verkeert. De adviseur/commissaris is daarbij de coach, visionair en spiegel. Stelling 2: Een accountant is generalist en kan nooit de rol van commissaris zelf vervullen Nadruk bij deze stelling ligt op de rol van het gesprekspartner zijn voor en het adviseren van de ondernemer. De meningen onder de aanwezige accountants blijken verdeeld. Waar de één overtuigd is dat je als accountant een brede adviseursrol (ook strategisch) moet vervullen, is de ander ervan overtuigd dat de accountant zich beperken moet tot het fiscale en financiële onderdeel. Alleen al de wijze waarop de accountancyopleidingen zijn ingericht, zouden deze gedachte moeten versterken. Vragen en opmerkingen die hierbij de revue passeren: - Een accountant kán adviseren, maar mag hij dit ook doen? - In hoeverre trekt een accountant als hij een soort commissarisrol gaat vervullen daarmee een verkeerde verantwoordelijkheid naar hem toe? Nimmer mag een accountant de rol van de bestuurder/ondernemer overnemen. Maar dat geldt ook een commissaris. Gesteld wordt: - Dat een ondernemer, vanuit welke hoek dan ook bezien, alleen maar gebaat is bij een onafhankelijke adviseur die de ondernemer prikkelt en tot nadenken stemt. - Dat een accountant er voor moet waken dat hij niet aansprakelijk gesteld kan worden voor strategische adviezen. - Dat de ondernemer in alle gevallen de ondernemer moet blijven en volledig verantwoordelijk is voor de beslissingen die uiteindelijk genomen worden. - Dat de vraag dan wel steeds is: waar begint het adviseren en waar eindigt het? Meningen: 1. Een accountant dient zijn grenzen te kennen en heeft vooral een brugfunctie c.q. doorverwijsfunctie te vervullen. Een accountant komt vaak pas in beeld bij een diepgaand gesprek als de jaarcijfers op tafel liggen. Terugblikken is daarbij vaak de insteek. Een commissaris ziet juist graag (ver) vooruit en Essay Commissaris of adviseur voor het MKB? november 2011 Pagina 3

4 dwingt de ondernemer dat met hem te doen. Hoe zien jouw bedrijfstak en jouw bedrijf er over vijf jaar uit.? 2. Het vooruitblikken zien meerdere accountants niet per definitie voor de commissaris of externe adviseur weggelegd. Ook voor de accountant is dit een uitdaging en getuigt van modern accountantschap! 3. De rol en/of aanwezigheid van de accountant als gesprekspartner is sterk afhankelijk van de grootte van de onderneming. Bij een kleine onderneming wordt al snel meer een allround rol van de accountant verwacht. Bij een grote onderneming wordt verwacht dat de accountant vooral cijfermatig bezig is en niet de rol van sparringpartner e.d. op zich neemt. 4. De commissaris zal in het algemeen verder kunnen gaan dan de accountant. Hij of zij maakt immers onderdeel uit van de organisatie en kan van daaruit de ondernemer gemakkelijker op zijn gedrag aanspreken. Een commissaris heeft bevoegdheden die een accountant niet heeft (bijvoorbeeld dat hij eerst een besluit moet goedkeuren, voordat dat veranderend beleid wordt doorgevoerd). Van de accountant is de ondernemer een klant. Als de accountant iets zegt wat de ondernemer niet aanstaat, dan kan de ondernemer opstappen. Bij een commissaris ligt dat anders. Vraag die overblijft: In hoeverre kan of wil de ondernemer hiervoor zijn accountant betalen? Een commissaris zou wellicht goedkoper zijn en daardoor gemakkelijker ingang vinden? De rol en/of aanwezigheid van de accountant als brede gesprekspartner met betrekking tot ontwikkelen van visie en strategie, is sterk afhankelijk van de grootte van de onderneming. Bij kleine ondernemingen zal de accountant de adviesrol meer als vanzelfsprekend op zich nemen. Bij grotere organisaties is de accountant meer cijfermatig gericht bezig. De rol van de accountant is daarbij wel die van brugfunctie tussen commissaris/accountant en de ondernemer. Contacten tussen beiden partijen zijn daarbij een wezenlijk onderdeel. Welke keuze er ook gemaakt wordt: de objectiviteit en onafhankelijkheid dienen voortdurend bewaakt te worden! Stelling 3 Eén commissaris (of adviseur) is géén commissaris Vanuit de gevoerde dialoog zijn de volgende punten aangedragen: - Eén commissaris kan uitstekend voldoen aan de taak die van hem of haar verwacht wordt. De vraag is alleen of je dan over een commissaris moet spreken, of dat het dan meer een adviseur moet zijn. - Het aantal is afhankelijk van de organisatie waarin hij of zij gevraagd wordt. De meesten zijn het er over eens: Het aantal commissarissen hangt af van de grootte van de onderneming en van de kennis van de ondernemer zelf. - De vraag is ook waar je op let. Gaat het om branchekennis of gaat het meer om het coachen van? Een mix van beiden is vaak het meest ideaal en daar kan één commissaris of adviseur nooit voor zorgen Alleen als team, dus meerdere commissarissen of adviseurs, krijg je de gewenste complementariteit, zowel in karakters als in specialistische branchekennis. Denken, voelen en kennis komen daarbij in de juiste mix samen! Een team van commissarissen heeft duidelijk voordeel boven die van de enkelvoudige adviseur. Branchekennis, coaching en toezicht houden, komen zo in meerdere personen bij elkaar. Daarnaast kan geprofiteerd worden van de diverse benaderingen die vanuit de diverse karakters plaatsvinden. Uitdagers, bruggenbouwers en disciplineerders. Ze zijn allen nodig! Essay Commissaris of adviseur voor het MKB? november 2011 Pagina 4

5 Tot slot: Commissaris of adviseur voor het MKB? Allereerst zijn we er ons van bewust dat we met deze essay slechts een aanzet hebben gegeven voor een bezinning op deze vraag. Graag zijn we dan ook bereid om hier een stevig vervolg aan te geven! Een aantal punten die opgevallen zijn: - Er is grote diversiteit bij accountants met betrekking tot de vraag van het wel of niet moeten, kunnen of mogen adviseren van de ondernemer als het over de gewenste koersvorming gaat. - Het fenomeen commissaris weinig binnen de MKB en de daarin (tijdens de sessie aanwezige) opererende accountants, leeft. - Er een dringende behoefte is aan visionaire begeleiding van de KKB-ondernemer, maar dit maar mondjesmaat plaatsvindt. Ook is ons opgevallen dat: - De weg om een goede adviseur of commissaris te vinden lastig is. - En zelfs als die weg bekend is, je als accountant moeilijk zo n iemand bij het bedrijf naar binnen kan brengen, als je niet op de hoogte ben van zijn/haar kwaliteiten. - Met name de doorverwijsfunctie voor de accountant van kracht is. Uitdaging Verdere doordenking? Gericht advies? Hulp nodig bij het vinden van de juiste adviseur/commissaris? Spiegelen? Coaching? Graag staan de governance professionals voor u klaar! Cock Grandia Rob Blom MBA CMC Telefoonnummers / adressen: Cock Grandia / cockgrandia@governanceprofessionals.nl Rob Blom MBA CMC / robblom@governanceprofessionals.nl Essay Commissaris of adviseur voor het MKB? november 2011 Pagina 5