Bronnen - inspiratie. Geen receptenboek; wel ingrediënten om zelf te koken 4. Je kan je cliënten niets leren

Transcriptie

1 Bronnen - inspiratie 24/11/2011 VAN ADVISEREN TOT MOTIVEREN EN ZELFCONTROLE WERKEN OP HERVAL PREVENTIE VAN CLIËNTEN IN BUDGETHULPVERLENING STUDIEDAG PREVENTIE VLAAMS CENTRUM SCHULDENLAST DRONGEN 24/11/2011 Jan Brodala jan.brodala@khk.be 1 2 Het leven, intuïtie & nadenken Gesprekken en focusgroepen Budgethulpverleners & cliënten Leidinggevenden en beleidsmakers Opleiding volgen en geven Goede praktijken Teambegeleidingen coaching bemiddeling Intervisie Vorming op maat Lerend netwerk Trial & error Literatuur, studeren, studiedagen Onderzoek (doen) 3 Geen receptenboek; wel ingrediënten om zelf te koken 4 Je kan je cliënten niets leren Je kan een mens niets leren; je kan hem alleen helpen het zelf te ontdekken in zichzelf Galileo Galilei Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 1

2 Op het menu Struikelen is leren 5 6 Struikelen is leren Bouwstenen van sociaal duurzame budgethulpverlening Chemie van (herval)preventie Er was eens een burgemeester op vakantie (Kritisch) besef ontstaat vanuit ervaring(en) Eigen verantwoordelijkheid? De achterdeur (rekening naar de gemeente) De omgeving of kring versterkt (gemeenteraad) Kennis is van belang (wat is roaming?) De emotie (spelen met de ipad) is sterker dan het verstand Bekennen is niet makkelijk (zelfwaardegevoel) Voorkomen: het kan nog (anderen) gebeuren 7 8 Bouwstenen van sociaal duurzame budgethulpverlening In de val gelopen Roaming, kleine lettertjes, creatieve reclame, absurde tarieven Wat moeten (we) onze politici nog (laten) ervaren om afdoende wetgeving / bescherming te bepleiten en te stemmen? HOE we de eerste opvang doen, is een belangrijk schakelmoment Stabiliseren is veerkracht versterken Wat we al doen is nodig en goed Het kan nog gerichter (efficiënter) en nog sterker (effectiever) Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 2

3 HOE we de eerste opvang doen, is een belangrijk schakelmoment Stabiliseren is veerkracht versterken 10 Mensen zijn in paniek, ze moeten hun problemen kunnen luchten, hulpverleners voelen dan de nood dat ALLEMAAL aan te pakken terwijl cliënten dat niet willen ZE WILLEN DAT GE LUISTERT- eigenlijk moet ge op het einde vragen: en wat kan ik nu voor u betekenen? Soms zijn ze u achteraf ook wel dankbaar voor snel en adequaat ingrijpen Is een spanningsveld (CAW Metropool, beleidsmedewerker Sbg) Inperken van de impact van risico s beschermen & preventie carensperiode? Reduceren van negatieve kettingreacties stabiliseren & (kleine) succeservaringen Behoud en bevordering van zelfwaarde en zelfkracht erkenning, dialoog & participatie Openen van mogelijkheden (financiële) ademruimte & toekomst (zien) WAT we (al) doen is nodig en goed Sociaal duurzame budgethulpverlening 11 Stabiliseren en optimaliseren Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 3

4 13 Het kan nog gerichter (efficiënter) en nog sterker (effectiever) Helpen veranderen en verankeren 14 Chemie van (herval) preventie Preventie = 15 Preventie in BHvlg = wisselwerking (chemie) tussen Proces Relatie in balans Omgeving mobiliseren Curatie(f) (helpen) Empoweren Succeservaringen Tijd Zelfcontrole versterken Adviseren x Accepteren Motiveren Stabiliseren Proces bij cliënten Soms een lange adem nodig en veel verbindend werk Optimaliseren Verleden Heden Veranderen Toekomst Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 4

5 Proces bij onszelf en in onze organisatie Bv. als je de cliënt objectief laat zien, dat als hij zijn alimentatie betaalt, hij dan een hoger Y van de ziekenkas krijgt. Van kom uw verplichtingen na, ge gaat er geen verlies op maken en ge gaat de relatie met uw ex en kind fel verbeteren. Dat haalt sommige mensen wel over de streep Iemand die het al 10 jaar niet meer betaald heeft en dan wel Dat is een serieuze verandering waar steun sterk toe kan bijdragen. (CAW Metropool, beleidsmedewerker Sbg) 18 We werken vanuit een missie, visie, concrete doelen en acties Missie (waar we binnen vijf tot tien jaar voor willen staan met onze budgethulpverlening) Bijv. onze budgethulpverlening verloopt sociaal duurzaam en in dialoog met onze cliënten Visie (hoe en via welke wegen & opstelling we dat willen doen en bereiken) Bijv. we empoweren cliënten vanuit de 3 E-principes Greep behouden / (helpen) verwerven Kritisch besef opbouwen / (helpen) versterken Leren door DOEN coachen 19 We bereiken dit door volgende doelen en acties (SMART) Bijv. we ondersteunen en stimuleren onze cliënt(en) tot mentaal rekenen We starten in het begin met een wit blad en begroten samen We observeren hen krachtengericht & benoemen hun inzet We observeren hoe en in welke posten cliënten begroten We toetsen de rekenvaardigheid van onze cliënten Rekencompetentie? Van welke hulpmiddelen / technieken maken ze gebruik? We bespreken samen met onze cliënten hun achterliggende keuzen en motieven / waarden? We bevragen hun betekenissen en keuzen open We bespreken met onze cliënten hun successen en gaan met hen na hoe ze die bereiken en nog kunnen uitbreiden Bij het begroten betrekken we steeds hun relationele kring (partner, kinderen, vrienden, hobby s, werk enz.) Waar het kan doen we dit direct en rechtstreeks Anders vragen we minstens verbindend en spiegelend door 20 Samen breiden we de begroting uit en vervolledigen ze We gebruiken betekenisvolle en visuele hulpmiddelen We werken binnen het tempo en (mentale) bereik van de cliënt(en) We begroten verbindend met de omgeving Partner Kinderen Sociale behoeften Schuldeisers We werken SMART acties uit (taakgericht werken) Zie later bijv. in de opleiding EFBUMA (taak) We bewaken de DOE- en HAALBAARHEID d.m.v. halfjaarlijkse evaluatiebesprekingen met onze cliënt(en) Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 5

6 21 Relationele gelijkwaardigheid Van mens tot mens erkenning, respect - inzet Meevoelen =/= medelijden Wederkerigheid Dialoog Onderhandelde of gedeelde waarheid (Chapin, 1995) Werk met de peergroep delen van ervaringsdeskundigheid = ontmoetings-, groei- en leerplek Relatie in balans Inhoudelijke ongelijkheid Deskundig & betrouwbaar zijn ter zake WAT werkt ~ WIE werkt? HOE, WAARIN en WAARTOE zet je jouw expertise in? HOE, WAARIN en WAARTOE zet je expertise van je cl in? 22 Omgeving inschatten, betrekken en mobiliseren 23 Wisselwerking partners kinderen - familie Samen (leren) doelen stellen en begroten Leren communiceren, met elkaar praten Kinderen Contextuele impact Kritische stem (stoppen met roken, uitgaven, emotioneel) Motief Familiecontext (vader bezoeken, moeder helpt ) Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 6

7 LETS & downshiften 25 LETS St-Niklaas LETS Vlaanderen Financiële en consumenteneducatie Kritisch besef, weerbaar worden, alternatieven Consuminderen Downshiften LETS Strip Downshiften Curatie(f) (helpen) Curatief = genezen(?) = het tegengestelde van preventie (V D GWB) EHBS Eerste hulp bij schulden: Hoofdlink bij googelen op eerste hulp bij schulden Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 7

8 Empoweren Empoweren Greep behouden / (helpen) verwerven Kritisch besef opbouwen / (helpen) versterken Leren door DOEN coachen Er was eens een burgemeester Er was eens mijn cliënt Wat neem je (allemaal) over? Welke leerkansen en mogelijkheden bouw je in? Welke kansen om te komen tot besef? Welke doe-ervaringen bouw je geleid-elijk in? Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 8

9 33 Succeservaringen Belangrijk om in het begin een succeservaring te creëren bij je cliënt. Mensen zien dan dat een aantal dingen een positief effect hebben Dat leidt ertoe dat ze toch al eens wat meer zelf gaan oppakken (CAW Metropool, beleidsmedewerker Sbg) 34 Eigen afweeg- en beslissingsruimte creëren en (laten) innemen = kiezen De emotionele en psychologische kost is vaak hoog Cliënte in een afbouwtraject na meer dan 10 jaar budgetbeheer De klik is voor mij gekomen door nee te leren zeggen Toegeleid naar een assertiviteitscursus in een CAW vanuit een OCMW (Faal)angst om (deel)budget terug in eigen handen te nemen 35 Vaak kleine en toch zeer betekenisvolle succeservaringen Ik ben heel zenuwachtig De drempel van een gesprek met SBR Ik zie dat niet zitten Het gesprek moest gefaciliteerd worden Opluchting en succeservaring na het gesprek Ik voel me veel lichter Heb je alles kunnen vertellen wat je wil vertellen en vragen wat je wilde vragen? Zelf veel aan het woord geweest Ik heb het gekund, het is mij gelukt SBR was benaderbaar Ze klonk vriendelijk aan de telefoon Ze was vriendelijk SBR oordeelde niet Ik ben dan toch niet de enige met schulden SBR erkende motieven en behoeften Dat begrijp is heel goed (kinderen, partner) 36 Nu is het voor mij veel duidelijker geworden De SBR was transparant, helder en duidelijk - ook in de voorwaarden en verwachtingen Er duikt een nieuwe schuld op van de partner Risico op herroeping Verontwaardiging kwaadheid - Ik zal het hem straks eens duidelijk maken Relationeel echter zeer gespannen situatie (t.e.m. partnergeweld) Perspectief via bemiddeling Erkennen emotie & schakelen naar: HOE ga je hem dat proberen duidelijk te maken en daarbij vermijden dat het ontaardt in een escalatie? In de relatie tussen de partners Niet beschuldigen In relatie tot de schuldbemiddeling (schuld buiten de lopende bemiddeling) Onderhandelen van een afbetalingsregeling Onderling besproken en met mandaat van beide partners Haalbaar Realistisch Kostenbesparend Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 9

10 Omgaan met papieren (SO Antwerpen stad vzw en Vormingplus, Volkshogeschool regio Antwerpen vzw, zie download) Je kan mensen helpen beter met papieren om te gaan door: Sociale normen ter sprake te brengen: Van schulddenken naar krachtengericht kijken en denken: Geloof in het eigen kunnen (maatschappelijke) assertiviteit De aandacht te verhogen voor de keuzecontext : Drukke kinderen, een vermoeiende werkdag, maken het praktisch onmogelijk om papieren te bekijken Proberen andere contexten te creëren: bijv. speciale plekken voorzien om je papieren bij te houden, te bekijken en te verwerken en rustige momenten uitkiezen Focussen op implementatie-intenties : In plaats van algemene voornemens te formuleren, veel aandacht besteden aan concreet gedrag in concrete situaties: Als ik situatie X tegenkom, dan doe ik Y Doelen letterlijk zichtbaar maken: Je papieren in het zicht leggen zodat je er niet moet bij nadenken om er iets mee te doen Tijd & leer ruimte Tijd en leerruimte Processie van Echternach Zie ook proces Bij cliënten Bij onszelf en in onze organisatie Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 10

11 41 Zelfcontrole opbouwen d.m.v. dynamisch budgetteren Vormingspakket budgethulpverleners binnen het experiment EFBUMA v.02/04/2011, Jan Brodala) EFBUMA, Effectief budgetmanagement Onderzoekscentrum Mens & Maatschappij KHKempen (Storms, Brodala, Dierckx) Cliënten motiveren (zich) tot budgetmanagement Cliënten verwerven financieel doorzicht op hun huishoudbudget d.m.v. het maken van mentale rekeningen Dynamisch budgetschema Cliënten stellen streefbudgetten op en bepalen zo eigen doelen Ze behalen hun doelen via het inzetten en optimaliseren van zelfcontrole 42 Cliënten coachen om d.m.v. het maken van mentale rekeningen doelen te bepalen Motiveren Kastickets Huishoudboekje Registreren (inzicht) Dynamisch budgetschema (doorzicht) Mentale rekeningen maken Begroten met behulp van een dynamisch budgetschema Vergelijken d.m.v. streefbudgetten Doelen bepalen Doelen (uitzicht) Zelfcontrole Huidig budget Vanuit uitgavenboekje Vaste kosten Leefgeld Reserveringsuitgaven Doseren Referentie budget Zie REMI in ontwerp Vergelijken Streef-budget Door je cliënt gewenste budget = een eigen doelintentie Hetgeen dat bv. wel gebeurt, is dat mensen van hun extra geld volkomen vrij kunnen kiezen wat ze nemen. Bv. een fiets, dan wordt daar wel over gesproken. Als je van die extra elke maand wat geld opzij zet in een envelopke, meestal moet dat van mijn rekening afgaan en ergens in een envelopke zitten, dat dat heel concreet is ( ) of hun spaarblad, dat mensen dat echt zien aangroeien; dat is ook een techniek die dat werkt. Dlnr CAW Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 11

12 45 Van doel naar implementatie of uitvoering Door het samen ontwerpen van SMART taken en stellen van haalbare deadlines Doelintenties (streef-budgetten & huishoudboekje) Doseren Preventieve zelfcontrole Implementatie intenties SMART Deadlines 46 Volgende maandag heb ik mijn aankopen in de Colruyt gedaan aan de hand van een winkellijstje. Acties SMART helpen maken Dat lijstje heb ik zondagnamiddag gemaakt. Op dat winkellijstje heb ik alleen de aankopen gezet die ik echt nodig heb voor een weekvoorraad eten. Daarvoor heb ik zondagnamiddag eerst mijn frigo en kast nagekeken om te zien wat ik nog op voorraad heb. Ik heb mijn aankopen kunnen beperken tot 50 euro. Om daarin te lukken, heb ik zondagnamiddag de prijzen van mijn aankopen al geschat en genoteerd. In de winkel heb ik maandag de juiste prijs van mijn aankopen genoteerd en vergeleken aan mijn lijstje. Ik heb maandag ook een rekenmachientje meegenomen omdat ik niet zo goed kan optellen uit mijn hoofd. Als ik maandag in de Colruyt heb moeten kiezen tussen twee gelijkaardige producten, dan heb ik het goedkoopste genomen. Daarvoor heb ik op het prijsetiket naar de prijs per kg. gekeken van de verschillende producten om de prijs goed te kunnen vergelijken. Implementatie intenties hebben een als-dan format die een specifieke situatie en actie aan elkaar linken Als ik in de verleiding kom om iets onnodigs te kopen, dan ga ik zo snel mogelijk naar huis Als ik zin heb in een zak chips, dan poets ik mijn tanden Het versterken van preventieve zelfcontrole Zichzelf straffen Zichzelf belonen Waarden standaarden Emotionele voldoening Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 12

13 Adviseren x Accepteren Motiveren Adviseer in overleg (~accepteren) Voordelen & nadelen op een rij? Heeft je cl. de uitleg goed begrepen? Heb je alle aandacht voor bezwaren, tegenwerpingen, bedenkingen van je cl. (emoties) Movère, bewegen, beweeggrond, motief Overtuigen? Mijn gelijk - weerstand Onderzoek effectief budgetmanagement KHK Mens & Maatschappij, 2010 Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 13

14 Receptenboek? Toekomst 53 Ingrediënten om zelf te koken Veel behoefte aan ervaringsuitwisseling en (be)geleide praktijk / casusbespreking (Lerend Netwerk Welzijnszorg Kempen 21/28: ja; evaluatie 2011) Bundel krachten, aanpakken en ruimte / tijd voor sociaal duurzame budgethulpverlening Hefboom(pje) financiering schuldbemiddeling Duurzame budgethulpverlening en schuldbemiddeling Het WAT & HOE: MISSIE, VISIE en CONCRETE STAPPENPLANNEN Kwaliteitssturing & borging: PDCA: stabiliseren, optimaliseren, motiveren, veranderen (afbouw & uitstroom) Netwerken samenwerken mandaat verbinden inspireren en specialiseren Trekkers & volgers (train de coachen leidinggevenden diensthoofden) Studiedag Preventie Vlaams Centrum Schuldenlast - DRONGEN 24/11/2011 jan.brodala@khk.be 14