CURSUS: ASSERTIVITEIT EN ZELFVERTROUWEN

Transcriptie

1 CURSUS: ASSERTIVITEIT EN ZELFVERTROUWEN Auteur: Hannelore Lambrighs

2 Deze cursus wordt uitgegeven door Centrum voor Afstandsonderwijs Mechelsesteenweg Antwerpen Copyright Hannelore Lambrighs CVA, Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Ondanks al de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de auteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

3 Inhoud 1 Inhoud... 2 Inleiding... Deel 1: Assertiviteit en zelfvertrouwen 3 Wat is assertiviteit? Omer Onder: een subassertieve man Bea Boven: een agressieve vrouw Olga Ondersteboven: een passief agressieve vrouw Geert gelijk: een assertieve man Samenvatting-Belangrijke begrippen Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 4 De basis van assertief gedrag Je rechten Het recht met respect behandeld te worden Het recht om je eigen mening te uiten Het recht om iets te weigeren of aan te nemen Het recht om van mening te veranderen Het recht om fouten te maken Het recht om je eigen wensen en behoeften te uiten Het recht om je niet te excuseren of te verklaren Het recht om iets niet te weten of niet te begrijpen Het is niet verplicht te zorgen dat anderen je aardig vinden...

4 Het recht om je eigen beslissingen te nemenfout! Bladwijzer niet gedefinieerd Je verantwoordelijkheden en plichten De verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag De verantwoordelijkheid voor je eigen gevoelens en gedachten De verantwoordelijkheid voor eigen fouten De morele plicht om anderen de bovenstaande rechten ook te gunnen Verantwoordelijkheden tegenover minderjarigen Samenvatting - Belangrijke begrippen Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 5 Hoe assertief ben jij? Test je eigen assertiviteit Test 1: Hoe assertief ben ik? Test 2: Agressief of subassertief? Testresultaten Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 6 Grenzen Je eigen grenzen ontdekken Gezonde grenzen en hun voordelen Wat maakt assertief zijn of worden zo moeilijk? Angst...

5 6.3.2 Je stelt te hoge eisen aan jezelf Te groot verantwoordelijkheidsgevoel Veranderen is moeilijk Reacties van andere mensen Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 7 Communicatie Verbale en non-verbale communicatie De lichaamshouding Oogcontact en gezichtsuitdrukking Gebaren De inhoud van de boodschap Iemand aanspreken Neen durven zeggen Vragen stellen Systeemtheoretisch model van communicatie Misverstanden in communicatie Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 8 Kritiek en feedback Betekenis van kritiek...

6 8.1.1 Je zelfkennis uitbreiden door kritiek Kritiek krijgen Je staat open voor kritiek Kritiek uitstellen De kritiek is onterecht Kritiek geven Complimenten geven en ontvangen Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... 9 Relatiewijzen De verschillende relatiewijzen De inzet De opbouw van de axenroos De harmoniezone De strijdzone De afzonderingszone De rand van de axenroos De relatie met jezelf Verschillende relatiewijzen op een rijtje Zelfobservatie en zelfkennis Observeren en inschatten van relatiewijzen bij anderenfout! Bladwijzer niet gedefinieerd Veranderen kan!...

7 9 5. Omgaan met agressie Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Technieken om je assertiever te gedragen Zelfrespect Je eigen grensprobleem aanpakken Bewust gebruiken van verbale en non-verbale taal Neen zeggen Misten, kapotte grammofoon-techniek Hoe een gesprek beginnen? Vragen stellen Omgaan met kritiek Misverstanden voorkomen Anderen beïnvloeden door je eigen gedrag te veranderen Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... Deel 2: Assertiviteit en zelfvertrouwen toegepast 11 Assertiviteit op het werk Assertief tegenover collega s Assertief tegenover leidinggevenden Assertief tegenover werknemers...

8 11 4. Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Assertief tegenover vrienden, kennissen en familie Assertief tegenover uw partner Assertief tegenover vrienden Assertief tegenover familie Assertief tegenover uw kinderen Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Assertief tegenover vreemden Assertief solliciteren Assertief tegenover verkopers Assertief tegenover andere onbekenden Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen... Deel 3: Assertiviteit coachen 14 Assertiviteitstraining Individuele of groepsbegeleiding Opbouw van een assertiviteitstraining Theorie aanbrengen...

9 14 4. Oefenen Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Assertiviteit coachen bij volwassenen Moeilijkheden in intieme relaties Leren solliciteren Neen leren zeggen, omgaan met kritiek, communiceren Kom uit je schulp Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Assertiviteit bij kinderen en jongeren Andere aanpak voor jongeren en kinderen? Pestgedrag Assertief op school Assertiviteitstraining Samenvatting Leerdoelen Opdrachten en oefeningen Aan de slag Ethische overwegingen Eigen praktijk?...

10 De theorie De praktijk Inrichting van een ruimte Referenties Index...

11 Inleiding Proficiat! U heeft besloten om de cursus assertiviteit en zelfvertrouwen te bestuderen. Het doel van deze cursus is tweeledig. De cursus is zowel gericht naar persoenen die willen werken aan hun zelfvertrouwen als naar personen die mensen willen helpen assertiever te worden. Na het doorlopen van deze cursus bent u in staat om mensen met weinig zelfvertrouwen te begeleiden. U krijgt in deze cursus verschillende methodes aangereikt om assertiviteit te trainen en mensen te coachen in hun relaties met anderen. Het eerste deel van de cursus is gericht naar uzelf. Het is als coach zeer belangrijk zelf te ontdekken hoe assertief u bent. Welke relatiewijzen u gebruikt en hoe zelfzeker u bent. U krijgt hier niet alleen zelfinzicht, maar u kan op een praktische manier u eigen zelfvertrouwen en assertiviteit trainen. Dit deel van de cursus is ook gericht op personen die willen werken aan hun zelfvertrouwen, hun assertiviteit en hun relatiewijzen. Assertief zijn is niet in iedere situatie even vanzelfsprekend. Ieder individu heeft wel ergens een zwakke plek. Sommige mensen hebben moeite om assertief te zijn op hun werk, ze hebben het gevoel dat ze over zich heen laten lopen. Anderen durven hun beste vrienden niets weigeren uit angst hun vriendschap te verliezen. Zelfzeker overkomen tijdens een sollicitatiegesprek is voor veel mensen een droom. Deze droom kan na het bestuderen van deze cursus werkelijkheid worden. In het tweede deel van deze cursus bekijken we enkele praktische situaties waarin assertief zijn soms moeilijk is. In het derde deel van de cursus wordt u klaargestoomd om zelf aan de slag te gaan met mensen. Hoe bouw je een assertiviteitstraining op? Hoe kan je kinderen en jongeren weerbaarder maken? Hoe leer je verschillende technieken aan en hoe breng je de theorie over? In dit deel gaan we ook even dieper in op ongezonde relatiewijzen zoals pesten, manipuleren, in een slachtofferrol kruipen, extreme verlegenheid, agressie, We bekijken hoe we met dit gedrag om kunnen gaan en hoe we deze mensen kunnen begeleiden. De cursus bevat ook veel oefeningen. Op deze manier kan je direct checken of je de leerstof begrepen hebt. Deze oefeningen vindt je terug na ieder hoofdstuk. Het is belangrijk deze oefeningen zo goed mogelijk te maken. De oplossingen van de oefeningen vind je op de website terug. Hier vind je ook verdiepende literatuur, artikels, testjes en ander materiaal terug. Op het einde van ieder hoofdstuk vind je een samenvatting en een lijst met belangrijke begrippen. Veel plezier bij het bestuderen van de cursus!

12 Handleiding Hoe kan ik huistaken inzenden? Doorheen de cursus zal je oefeningen en huistaken vinden. De oplossingen zijn vaak te vinden op de studentenpagina. Heb je toch nog vragen, dan kan je deze opsturen via de post of per 1. Huistaken versturen via de post: 1. Van zodra je één of meerdere huistaken hebt afgewerkt, kan je deze opsturen via de post. 2. Je stuurt best een kopie van je werk op. Het origineel bewaar je. 3. Stuur altijd een lege retourenveloppe mee met je huiswerk. Voorzie deze enveloppe van voldoende postzegels en schrijf je adres erop. Enkel wanneer je de enveloppe voldoende hebt gefrankeerd, zal het huiswerk verbeterd worden en teruggestuurd worden naar jouw thuisadres. 4. Stuur je huistaken naar: CVA, 2. Huistaken versturen via ; 1. Van zodra je één of meerdere huistaken hebt afgewerkt, kan je deze via doorsturen naar je persoonlijke docent. 2. Vermeld duidelijk je naam, voornaam en studentennummer.

13 Hoe kan ik inloggen op mijn persoonlijke studentenpagina? Inloggen op de studentenpagina is heel eenvoudig. Je opent je internet browser en typt in in de titelbalk bovenaan. Je komt terecht op volgende pagina: JOUW LOGIN : Studentxx JOUW PASWOORD : xxxxxxx Vervolgens wordt er een login en een paswoord gevraagd. Bij login typ je studentxx in. Het paswoord is xxxxxx. Let er wel op dat je enkel kleine letters gebruikt en dat je alles aan elkaar typt. Druk vervolgens met de cursor (pijltje) op het vakje enter. Opgelet, deze informatie wordt regelmatig geüpdated. Je kan dus best af en toe een kijkje nemen op de studentenpagina.

14 Hoe kan ik examen afleggen? Als je heel de cursus hebt doorgenomen en alle huistaken hebt doorgestuurd, kan je examen afleggen. Je legt examen af op 1 van onze campussen (Antwerpen, Hasselt of Gent) tijdens de kantooruren. Hiervoor maak je ten laatste twee weken op voorhand een afspraak. In deze cursus zijn ook een viertal oefeningen die meetellen bij je examencijfer. Examenmogelijkheden: Antwerpen: iedere werkdag tussen 09u-17. Hasselt : Iedere dinsdag, donderdag en vrijdag tussen 09u-17u Gent: Iedere maandag en woensdag tussen 09u-17u. Tijdens de vakantieperioden zijn de campussen Hasselt en Gent gesloten. Je kan telefonisch een afspraak maken via 03/ of je kan het inschrijvingsformulier op de volgende pagina ingevuld terugbezorgen aan het Centrale Secretariaat,, info@thuisstudie.be. Let op: je afspraak is pas definitief van zodra deze bevestigd is. Vermeld dus zeker je e- mailadres en telefoonnummer, zodat wij jou zo snel mogelijk kunnen antwoorden.

15 Mechelsesteenweg Antwerpen 03/ Examen afleggen kan ook in: Elf Julistraat 39a 9000 Gent Simpernelstraat Kuringen INSCHRIJVINGSFORMULIER EXAMEN Studentennummer Naam Voornaam Datum + uur examen Campus ANTWERPEN/HASSELT/GENT Telefoon/GSM adres Gelieve dit formulier ten laatste 2 weken voor het examen door te sturen naar info@thuisstudie.be of Centrale Secretariaat,. Je kan ook telefonisch een afspraak maken op het nummer 03/

16 Hoe kan ik stage lopen? Om de praktijk onder de knie te krijgen, kan je stage lopen in jouw buurt. Deze stage is volledig vrijblijvend, maar wordt wel sterk aangeraden. Het is een goede referentie om later professioneel aan de slag te gaan. Hieronder vind je een voorbeeld van het stagecontract. Dit vraag je aan bij het Centrale Secretariaat in Antwerpen. 16

17 1 Communicatie Assertief gedrag heeft veel te maken met communicatie. Meer dan 90% van het gedrag wat we willen veranderen is communicatie. Communiceren doe je altijd en overal als je in de buurt van anderen bent. We communiceren veel meer dan we ons bewust zijn. In dit hoofdstuk bekijken we hoe de menselijke communicatie in elkaar zit Verbale en non-verbale communicatie Communiceren doe je altijd en overal. Volgens Watzlawick (1967) is het onmogelijk om niet te communiceren want alle gedrag is communicatie. In het volgende voorbeeld zie je dat je door niets te zeggen en gewoon verder tv te kijken ook een reactie uitlokt en dus communiceert. Mike is een spannende film aan het volgen op tv. Zijn vrouw Karolien komt binnen. Ze vraagt of hij speciale plannen heeft voor het weekend. Mike reageert hier niet op en kijkt gewoon verder. Als Karolien harder begint te praten maakt hij een dwingend STTT geluid. Niet enkel de inhoud van wat we vertellen, maar ook de manier waarop we het vertellen (of niet vertellen) is communicatie. Als we communiceren brengen we boodschappen over aan de ander en proberen we de boodschappen van de ander te begrijpen en hierop te reageren. De meeste mensen die een boodschap proberen over te brengen wikken hun woorden. Ze denken na over de woorden die ze gaan gebruiken en of deze woorden duidelijk genoeg zijn om hun boodschap over te brengen. Toch zijn woorden slechts een klein deeltje van de hele boodschap die je overbrengt. Door de manier waarop je de woorden uitspreekt, je intonatie en je volume, kan je met dezelfde woorden totaal verschillende boodschappen geven. Ook je lichaamshouding, je gezichtsuitdrukking en je gebaren geven een eigen betekenis aan de boodschap. Het is dus belangrijk om ook aandacht te schenken aan je non-verbale taal. De stem De stem is één van de meest voor de hand liggende communicatiemiddelen. We gebruiken onze stem om woorden te vormen. We kunnen verschillende toonhoogtes en 17

18 volumes produceren met onze stem. duidelijker over te brengen. Dit is belangrijk om onze verbale boodschap We passen onze stem aan aan de situatie. In een kamer met een slapend kind zal je eerder geneigd zijn om zachtjes te spreken, en in een lawaaierig café gebruik je een hardere stem. Als je voor een groep moet spreken heb je meer volume nodig dan tijdens een romantisch dineetje. Door onze intonatie aan te passen kan je duidelijk maken hoe zeker je bent van wat je zegt, je kan een vraag stellen of spanning opbouwen in een verhaal. Het zijn niet enkel de woorden die bepalen wat we zeggen. Onze stem bepaalt mee hoe de woorden geïnterpreteerd worden. Een assertieve stem is qua volume aangepast aan de situatie. Als je assertief spreekt, gebruik je een rustige, duidelijke stem. Je articuleert goed en praat niet te snel. Woorden die belangrijk zijn kan je benadrukken door ze iets luider te zeggen. Je kan ook korte pauzes inlassen na een belangrijk woord. Je komt agressief over als je te luid spreekt of een eerder dreigende of sarcastische intonatie hebt. Soms is niet spreken ook agressief. Als je jammert als je iets vraagt komt dat soms manipulatief over. 18

19 Als je met een stille stem spreekt, delen van woorden inslikt of eerder mompelt komt dit subassertief over De lichaamshouding Met onze houding vertellen we veel over onszelf. Wij interpreteren zelf ook voortdurend de lichaamshouding van anderen. Als we iemand zien die erg gebogen loopt hebben we meteen het idee dat deze persoon verlegen is, of misschien moe, maar zeker niet gelukkig of zelfzeker. We beoordelen mensen op hun houding. Dit gebeurt op een onbewust niveau. Gisteren kwam ik een buurvrouw tegen in de stad. Ze deed erg uit de hoogte. Ze voelde zich meer dan mij. Toen ik haar even later een kop koffie zag drinken en ik haar goedendag zei was ze erg vriendelijk en zelfs blij om me te zien. Ze vertelde me dat ze last had van een stijve nek en haar hoofd niet kon draaien De houding van mijn buurvrouw zorgde er voor dat ik dacht dat ze uit de hoogte deed en ze zich beter voelde dan mij. Toch was dit niet het geval. Door haar stijve nek was ze verplicht een eerder imponerende houding aan te nemen. Een houding kan symmetrisch of asymmetrisch zijn. Een symmetrische houding is een houding waarbij de linker en de rechterkant van je lichaam ongeveer hetzelfde zijn. Als je een symmetrische houding aanneemt toon je respect of onderdanigheid. Bidhoudingen zijn symmetrisch en bij een mondeling examen of een sollicitatie neem je meestal spontaan een symmetrische houding aan. Als je je meer ontspant neem je een meer asymmetrische houding aan. Een uitgesproken asymmetrische houding komt vaak weinig respectvol over. Je kan een open of een gesloten houding aannemen. Bij gesloten houdingen kruis je armen en/of benen of je houdt iets voor je (bijv. een handtas). Door een gesloten houding aan te nemen kom je over alsof je jezelf wilt beschermen voor een te intieme benadering. In het begin neem je vaker een gesloten, afwachtende houding aan, en als je je meer op je gemak voelt, wordt de houding meer open. Natuurlijk is dit niet altijd zo. Veel mensen vinden het ontspannend om met armen of benen gekruist te zitten. Toch komen ze op deze manier gespannen over. 19

20 Het is ook belangrijk dat je je richt naar de persoon waarnaar je luistert of waar je iets aan vertelt. Hoe meer je je lichaam richt naar een persoon, hoe meer belangstelling je toont voor deze persoon en wat hij of zij te vertellen heeft. Handen en armen zijn heel belangrijk in onze communicatie. Als je je handen in je zij zet, komt dit meestal uitdagend, eigenwijs of agressief over. Je geeft de indruk dat je het beter weet. Hierdoor lok je soms verdediging uit (zie verder hoofdstuk 9: relatiewijzen). Het kan moeilijk zijn vanuit deze houding iemand te overtuigen of te beïnvloeden. Als je armen gekruist zijn kom je eerder gesloten over. Je komt over alsof je jezelf moet verdedigen. Iemand met de handen op de rug komt eerder geremd over. Met de handen op je rug krijg je ook vaak de neiging om je schouders naar achter te trekken waardoor je kin en beetje omhoog gaat. Je komt dan wat uit de hoogte over. Veel mensen die niet goed weten wat ze met hun handen moeten doen steken ze in hun broekzak. Op deze manier kom je eerder nonchalant, ongeïnteresseerd of onverschillig over. Wil je zelfvertrouwen uitstralen, dan kan je je handen best naast je lichaam laten hangen. Een bijkomend voordeel is dat je je handen vrij hebt om je verbale communicatie te ondersteunen met gebaren Oogcontact en gezichtsuitdrukking Oogcontact is heel erg belangrijk als we communiceren. Belangrijke boodschappen kan je best niet via de telefoon overbrengen om misverstanden te voorkomen. Tekstberichtjes via je mobiele telefoon of zijn helemaal uit den boze. Bij deze geschreven berichten heb je geen non-verbale informatie, zelfs niet via de stem. Deze nieuwe communicatiemiddelen zijn nuttig voor eerder zakelijke boodschappen. Wil je een emotioneel getinte boodschap overbrengen kan je dit best live doen. Via je ogen, je lichaamshouding en gebaren breng je immers ook veel informatie over. Wil je een leugen vertellen zal dit 20

21 beter lukken via een geschreven bericht. Als je mensen constant in de ogen kijkt kan dit agressief of opdringerig overkomen. Je kan met je blik ook verwijtend of bedenkelijk kijken. Om assertief over te komen kijk je best recht in de ogen. Mensen blijven aanstaren is niet nodig. Kijk af en toe eens vlak boven de ogen of naar de mond van de persoon die spreekt. Als je zelf spreekt neem je ook regelmatig oogcontact. Vermijd je oogcontact en kijk je eerder naar beneden komt dit subassertief over. Niet kijken naar de persoon die tegen je praat kan ook ongeïnteresseerd overkomen. Niet enkel de ogen zijn belangrijk. Je gezichtsuitdrukking kan heel veel vertellen. Je kan aan iemands gezicht zien of hij luistert en meevoelt met wat jij vertelt. Je kan ook zien of hij meeleeft met jou. Veel gevoelens kan je rechtstreeks aflezen van het gezicht. Je kan zien of iemand kwaad, verdrietig, bang of blij is. Meestal denken we er niet bij na hoe we kijken en hoe we onze gezichtsspieren gebruiken. We trekken automatisch een gezicht als we iets vertellen of ergens aan denken. Het is wel belangrijk er op te letten dat ons gezicht overeenkomt met wat we zeggen. Is dit niet zo, dan komt onze verbale boodschap heel anders over dan we bedoelen. Foei! Dat mag niet, mama is boos! Als je dit met een lachend gezicht zegt kom je niet geloofwaardig over. Als je met een bedenkelijk gezicht zegt: Amaai dat is mooi! Dan komt je boodschap sarcastisch over. 21

22 1.1.3 Gebaren De gebaren die je maakt als je praat kunnen je boodschap ondersteunen. Ze kunnen een meerwaarde geven. Sommige gebaren zorgen ervoor dat je onzekerder overkomt. Prullen aan je haar of aan je kledij of herhaaldelijk over je (voor)hoofd wrijven zijn subassertieve signalen. Ze zorgen er voor dat je boodschap aan kracht verliest. Agressieve gebaren zijn gebaren waarmee je anderen aanvalt. Dit kunnen obscene gebaren zijn, maar ook gewone gebaren die te groot zijn voor de situatie. Als je tijdens een intiem gesprek hele grote gebaren gebruikt komt dit agressief over. Gebruik je dezelfde gebaren als je voor een grote groep spreekt komt dit wel assertief over. Observeer de gebaren van andere mensen en voel wat ze met je doen. Oefen zelf om gebaren aan te passen aan de situatie waarin je je bevindt. Sommige gebaren helpen je om een groepsgesprek te leiden. Je kan perfect zorgen dat mensen stoppen met praten en andere uitgenodigd worden om te praten door nonverbale gebaren en oogcontact. We komen hierop terug in het laatste deel van de cursus waar we leren om groepen te begeleiden. 22

23 1.1.4 De inhoud van de boodschap De letterlijke inhoud van de boodschap, de woorden die je gebruikt, noemen we de verbale inhoud. Veel mensen overschatten de betekenis van de woorden en onderschatten de manier waarop ze de woorden zeggen. Om de inhoud van je boodschap goed over te brengen moeten je verbale en je nonverbale boodschap dezelfde zijn Iemand aanspreken Het is niet altijd gemakkelijk om het initiatief te nemen in een gesprek. Hoe begin je een gesprek met iemand? Als je de persoon goed kent stap je naar hem of haar toe en begroet je hem of haar. Als deze persoon je al ziet aankomen kan je je hand opsteken en al hallo zeggen. Eventueel vraag je hoe het gaat. Daarna kan je dan overschakelen op het onderwerp waarover je wilt praten. Hallo Birger! Alles goed? Ik hoorde dat je volleybal speelde. Hoi Mieke. Dat is lang geleden, hoe gaat het nu met jou? Piet! Goed dat ik je hier tegen het lijf loop, ik wou je nog wat vragen,. Mensen waar je eerder een professionele relatie mee hebt benader je op een andere manier. Je spreekt deze persoon aan met zijn titel en zijn achternaam (tenzij er een ongeschreven regel is deze persoon met de voornaam aan te spreken) Je geeft een hand als begroeting. Je vraagt of deze persoon even tijd heeft en zegt eventueel waar het over gaat. Als deze persoon je te woord wilt staan kom je meteen ter zake en zegt of vraagt wat je wilt vragen. Heeft hij of zij geen tijd, dan vraag je op welk moment het wel past of je maakt een afspraak. Meneer Joosten, heeft u een minuutje tijd voor mij? Ik wilde u even meedelen dat het probleem bij ons op de dienst opgelost is. Mevrouw Minten? Kan ik u even spreken? Sorry, maar ik heb het momenteel erg druk Wanneer past het beter voor u? 23

24 Dokter, heeft u een momentje? Ik heb een vraag over mijn moeder Als je iemand wilt aanspreken die niet direct bij jou in de buurt staat, kan je twee dingen doen. Ofwel stap je recht naar deze persoon toe en spreek je hem direct aan. Je kan ook voor een iets subtielere manier kiezen. Probeer de aandacht van deze persoon te trekken door eerst oogcontact te zoeken en spreek hem aan op het moment dat hij naar je kijkt. Als je mensen wilt leren kennen die je niet kent stel je je best eerst voor. Meestal zullen deze personen zich dan op hun beurt voorstellen. Doen ze dat niet is er niets mis mee te vragen wie ze zijn. Daarna kan je dan een beetje over jezelf vertellen en vragen stellen aan de ander. Zorg voor een goed evenwicht tussen de hoeveelheid informatie die jij geeft, en de informatie die de ander geeft. Je kan ook over een onderwerp spreken waarvan je weet dat deze persoon iets weet. Goedendag, ik ben En u bent? Hallo, ik zag net dat je met Elaine aan het praten was. Is het niet geweldig dat ze deze barbecue georganiseerd heeft? Ik ben Silke, de buurvrouw van Elaine. Goede avond samen! Ik ben Dieter, ik werk op de financiële dienst.. En wie zijn jullie? Neen durven zeggen Nee is een krachtig woord. Het kan je van dienst zijn, maar het kan ook soms gevaarlijk zijn. Daarom is het voor veel mensen moeilijk om neen te zeggen. Ze zijn bang voor de gevolgen van hun nee. Neen zeggen kan gevaarlijk zijn omdat je door het te gebruiken mensen kan teleurstellen. Je kan er mensen mee kwetsen of boos mee maken. Door nee te zeggen loop je het risico dat mensen hierop reageren op een onaangename manier. Dit risico samen met het nodige schuldgevoel zorgt er voor dat sommige mensen vermijden om nee te zeggen. We zeggen vaak ja omdat we geloven dat het onze persoonlijke taak is om het de anderen naar hun zin te maken. Als ik die uitnodiging afsla dan is mijn vriendin erg teleurgesteld in mij. 24

25 Als ik weiger om een collega naar huis te brengen spreekt hij misschien niet meer tegen mij. Je kan toch onmogelijk weigeren om op je eigen kleinkinderen te passen? Neen zeggen is echter een zeer belangrijk instrument om je goed in je vel te kunnen voelen. Door nee te zeggen tegen bepaalde zaken krijg je ruimte en vrijheid om ja te zeggen tegen de dingen die je echt wilt. Er is niets mis mee om ja te zeggen en te kiezen voor dingen die je wilt. Er is ook niets mis mee om anderen te helpen of iets voor een ander te doen als die er om vraagt. De problemen beginnen pas als je nee voelt en ja zegt. Als je erin toestemt iets voor de ander te doen waar je helemaal geen zin in hebt, of als je taken op je neemt waar je geen tijd voor hebt. Niemand verdient het om uitgebuit, ondergewaardeerd of vernederd te worden. Laat dit ook niet toe en zeg op tijd nee! We zijn bang om de ander te kwetsen, we zijn bang om afgewezen te worden. We voelen ons schuldig omdat we denken geen goede moeder, collega of leraar te zijn. We voelen ons schuldig en slecht omdat we denken dat de ander zich ongelukkig of verdrietig voelt door ons. Door angst en schuldgevoel cijferen we onszelf weg en blijven we ja zeggen op dingen waar we liefst nee op zouden zeggen. We gaan naar feestjes waar we geen zin in hebben We kopen dingen die we nooit gebruiken om de verkoper geen slecht gevoel te geven We wringen ons in allerlei bochten om iedereen te plezieren Op deze manier verbruiken we enorm veel energie, tijd en geld wat we liever en beter- in iets anders zouden steken. Door nee te zeggen tegen bepaalde dingen kan je ja zeggen tegen andere dingen. Ironisch genoeg zeggen we vaak nee tegen de dingen waar we ja op willen zeggen en omgekeerd. Dat komt omdat het nu eenmaal makkelijker is nee te zeggen tegen jezelf of mensen waar je je goed mee voelt. Hierdoor ga je soms naar een feestje van een collega waar je het niet zo goed mee kunnen vinden in plaats van eindelijk eens met je vrouw naar de film te gaan. We zijn bang voor conflicten en ruzie, daarom vermijden we deze door ons aan te passen aan de noden van de anderen. We zeggen ja, maar lossen hiermee eigenlijk niets op. 25

26 De gevolgen van altijd maar toe te geven of excuses te zoeken zijn waarschijnlijk veel groter dan de gevolgen van een duidelijke nee. Een niet gemeende ja kan verschillende gevolgen hebben. Je doet wat je gevraagd wordt, maar je voelt je hier slecht mee. Daardoor word je prikkelbaar en geef je misschien onderhuidse opmerkingen om de ander te laten voelen dat je je niet goed voelt, zoals Olga ondersteboven. Het kan ook zijn dat je een binnenvetter bent, aan de buitenkant lacht, maar je vanbinnen zit op te vreten. Dit is niet goed voor je gezondheid en je emotionele welzijn. Je gedraagt je dan zoals Omer Onder. Bovendien kan het zijn dat je emmer vol raakt. Na herhalende en aanhoudende situaties van ongewilde toezeggingen ontplof je misschien en verwijt je de ander vanalles en nog wat. Je wordt agressief en valt de ander aan. De kans is groot dat de ander niet door heeft dat jij nog steeds zit te malen over dingen die weken geleden gebeurt zijn. Een ander mogelijk gevolg van ja zeggen als je nee bedoelt, is dat je gewoon niet doet wat je beloofd. Je zei ja om er vanaf te zijn, om geen conflict of ruzie te krijgen, om de ander tevreden te stellen. Toch zie je het niet zitten om te doen wat de ander je gevraagd heeft. Op deze manier beschadig je het vertrouwen van de ander en je komt onverschillig en onverantwoordelijk over, terwijl je eigenlijk alleen maar aardig gevonden wilt worden. Je had dus beter direct duidelijk nee gezegd. Veel minder problemen en conflicten! Nee zeggen is iets heel positief. Nee zeggen is noodzakelijk voor jezelf en voor al je relaties, zowel op het werk als thuis of bij vrienden. Nee zeggen als je nee wilt zeggen moet een soort van gewoonte worden. Je moet leren dat het niet erg is iemand iets te weigeren. Het is positief dingen te weigeren die je niet ziet zitten. Op deze manier kan je de dingen waar je wel voor kiest dubbel zo goed doen en krijg je meer waardering. Als mensen af en toe iets geweigerd wordt zijn ze vaak veel blijer als je wel eens toezegt. Zeg je altijd ja wordt het vanzelfsprekend. Dit kan tot zeer veel frustraties leiden. Een herkenbaar verhaal. Liesbeth heeft haar bejaarde moeder in huis genomen. Ze doet alles voor haar, ze doet haar was en haar strijk, ze neemt haar mee naar de winkel en ze verzorgt haar. Ze offert hiervoor veel op van haar vrije tijd en haar tijd met haar echtgenoot en haar kinderen. Haar broer ziet ze niet zo vaak, al wou ze dat hij af en toe de zorg wat overnam zodat ze wat meer ademruimte had. Raar maar waar loopt haar moeder over van complimenten voor haar broer Bert als hij ook eens samen met haar iets 26