WAT IS ER NOG VAN ONZE DROMEN?

Transcriptie

1 WAT IS ER NOG VAN ONZE DROMEN? Eindrapport van een onderzoek naar de doorstroming van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in de eerste drie jaar na de onthaalklas in Vlaanderen (23-25). Werkgroep Anderstalige Nieuwkomers, Centrum voor Taal en Onderwijs, Leuven 26.

2 Kwantitatief onderzoek en tekst: Mie Sterckx Kwalitatief onderzoek: Werkgroep anderstalige nieuwkomers, Lore Verwimp Aanbevelingen: Kathleen Collijs, Mie Sterckx, Kris Vandenbranden Statistische ondersteuning: Sara Gijsen Foto cover: met dank aan onthaalklas VTI Aalst

3 Inleiding Opzet van het onderzoek: samenstelling van de steekproef en gebruikte gegevens Resultaten van de analyse van de gegevens over doorstroming en de behaalde attesten Studierichtingen Wat is de verdeling van de ex-onthaalklassers over de verschillende onderwijsrichtingen in de eerste drie jaar na het onthaaljaar en hoe verhoudt die zich ten opzichte van de populatie leerlingen in het Vlaams secundair onderwijs? Wat zijn de verschuivingen op vlak van studierichtingen bij de ex-onthaalklassers in de eerste drie jaar na het onthaaljaar? Attesten Welke attesten behalen de ex-onthaalklassers in vergelijking met andere leerlingen? In welke mate is er een samenhang tussen de gevolgde onderwijsrichting in België en het behaalde attest? In welke mate is er een verschuiving in de samenhang tussen de gevolgde onderwijsrichting in België en het behaalde attest in 23, 24 en 25? Onderwijsvertraging Hoeveel jaren zitten ex-onthaalklassers onder hun leeftijd in het eerste, tweede en derde jaar na het onthaaljaar? Wat zijn de verschuivingen wat betreft onderwijsvertraging in de eerste drie jaren na de onthaalklas? Wat is de verhouding tussen onderwijsvertraging en de mate waarin leerlingen in het watervalsysteem terecht komen? Aantal bezochte scholen Wat is de verhouding tussen het aantal bezochte scholen en het (al dan niet) behaalde attest? Wat is de verhouding tussen het aantal bezochte scholen en de onderwijsvertraging? Wat is de verhouding tussen het aantal bezochte scholen en het watervalsysteem? Invloed van leerlingenkenmerken, zoals vooropleiding, land van herkomst en aantal maanden in de onthaalklas Is er een samenhang tussen vooropleiding en behaalde attesten in de eerste drie jaren na het onthaaljaar? Wat zijn de verschuivingen wat betreft invloed van de vooropleiding op de behaalde attesten tussen juni 23, 24 en 25? Is er een samenhang tussen vooropleiding en studierichting in het derde jaar na het onthaaljaar? Wat zijn de verschuivingen wat betreft invloed van de vooropleiding op de studierichting tussen juni 23, 24 en 25? Is er een verband tussen vooropleiding en onderwijsvertraging en hoe evolueert die in de drie jaren na de onthaalklas? Is er een verband tussen land van herkomst en de doorstroming in de vervolgschool? Is er een verband tussen aantal maanden in de onthaalklas en de doorstroming in de vervolgschool? Samenvatting van het kwalitatief onderzoek Onderzoek naar de schoolprestaties in het eerste jaar na het onthaaljaar Schaalscore Met welke vakken hebben de ex-onthaalklassers de meeste moeite? Is er een verband tussen vooropleiding en de resultaten van de ex-onthaalklassers in de vervolgschool op de verschillende vakken?... 44

4 3.2 Het verband tussen de doorstroomgegevens en leerlingengegevens van de exonthaalklassers en hun resultaten op de TASAN Korte voorstelling van de TASAN (Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs Anderstalige Nieuwkomers) Is er een verband tussen de resultaten op de TASAN en de studierichting waarin de exonthaalklassers doorstromen gedurende de eerste drie jaar na het onthaaljaar? Is er een verband tussen de resultaten op de TASAN en de resultaten van de leerlingen in de vervolgschool op de verschillende vakken in het eerste jaar na het onthaaljaar? Is er een verband tussen de resultaten op de TASAN en het behaalde attest op het einde van het jaar? Is er een verband tussen vooropleiding en de resultaten van de leerlingen op de TASAN? Is er een verband tussen aantal maanden in de onthaalklas en de resultaten van de leerlingen op de TASAN? Interviews afgenomen van onthaalleerkrachten, ex-onthaalklassers en reguliere leerkrachten gedurende het eerste jaar na het onthaaljaar Vergelijking van de onderzoeksresultaten Samenvatting van de interviews Conclusies Aanbevelingen naar het beleid...72 Besluit...81 Bijlagen...84 Bijlage 1: Kwalitatief onderzoek: Vragen aan de onthaalleerkracht Bijlage 2: Kwalitatief onderzoek: Vragen aan de ex-onthaalklasser Bijlage 3: Kwalitatief onderzoek: Vragen aan de reguliere leerkracht... 88

5 All pupils are equal, but some pupils are more equal than others naar George Orwell Inleiding Zo divers als nieuwkomers zijn, zo divers verloopt ook hun schoolloopbaan na de onthaalklas. Om dit te illustreren, schetsen we bij wijze van inleiding vier verhalen van nieuwkomers. Hun schoolloopbaan is authentiek, maar om de anonimiteit van deze leerlingen te verzekeren, zijn hun persoonsgegevens dat niet. Catharina verhuist van Rusland naar België als ze 14 is. Ze volgt een jaar onthaalklas en stroomt dan door naar een college, waar ze één van de weinige anderstaligen is. Ze moest normaal gezien in het eerste jaar secundair beginnen, maar merkt bij het bekijken van de wiskundeboeken dat ze alle leerstof al gehad heeft in Rusland. De school vraagt enkele documenten aan en op basis daarvan krijgt Catharina een gelijkwaardigheid voor het eerste jaar. Ze mag beginnen in 2A. Catharina raakt goed geïntegreerd en studeert hard. Op het einde van het jaar ligt haar algemeen procent zelfs boven het klasgemiddelde. Een echt succesverhaal. Het jaar daarop stroomt Catharina door naar 3ASO. Ook dat jaar behaalt ze een A-attest. Catharina vindt het wel moeilijk dat ze 2 jaar onder haar leeftijd zit. Uiteindelijk besluit ze terug naar Rusland te gaan en daar haar humaniora af te maken. Het zesde jaar wil ze opnieuw in België doen, om daarna aan de universiteit te studeren. Ze houdt nu nog contact met haar vriendinnen. Ana komt uit Roemenië en migreert naar België als ze twaalf is. Ze heeft het in de onthaalklas al erg moeilijk om te volgen en leert traag. Ze komt niet altijd naar school. Na het onthaaljaar wordt ze doorverwezen naar het BUSO. Maar ook daar loopt het niet zo goed. Ana komt steeds onregelmatiger naar school. In het derde jaar na de onthaalklas wordt ze zwanger. Bovendien heeft ze problemen met haar verblijfsvergunning. Ze komt nog een maand naar school en haakt dan af. Brahim is een Marokkaanse jongen. Hij is 15 als hij in de onthaalklas terechtkomt. Hij is een rustige jongen. Hij stroomt na de onthaalklas door naar 2B. Op school is er ondersteuning voorzien voor exonthaalklassers en daar maakt Brahim dankbaar gebruik van. Hij behaalt een A-attest en stroomt door naar 3BSO. Het volgende jaar haalt hij opnieuw een A-attest en gaat over naar 4BSO. In juni haalt hij voor een derde keer een A-attest en nu zit hij in 5BSO. Brahim is goed aanvaard in de klas. De andere leerlingen zien hem als hun grote broer. Met zijn rustige karakter weet hij soms conflicten tussen andere leerlingen te bedaren. Hij vindt het zelf wel jammer dat hij een stuk ouder is dan de andere leerlingen. Roman komt uit Slovakije. Als hij de onthaalklas verlaat is hij 16. Hij schrijft zich op advies van de onthaalleerkracht in 3BSO in. Dat heeft de onthaalleerkracht heel wat overtuigingskracht gekost, want Roman wil eigenlijk dokter worden. Ook zijn ouders willen graag dat hij hogerop geraakt. Roman voelt zich niet goed in de klas. Hij heeft ook moeite om te volgen. Als hij op het einde van het jaar een C- attest haalt, verandert hij van school en schrijft hij zich tegen alle adviezen in 3TSO, richting Toerisme in. Als hij geen dokter kan worden, dan misschien wel reisleider. Maar ook in het tweede jaar na het onthaaljaar haalt hij een C-attest. De frustraties worden groter en groter. Ook zijn ouders zijn bang dat hun hoge verwachtingen niet zullen uitkomen. Roman verandert weer van school en schrijft zich dit jaar in in 3ASO. Hij wil absoluut een kans wagen om toch dokter te worden. Op de school roepen ze al gauw de hulp in van het CLB. Het studeren loopt alles behalve vlot en Roman vertoont agressief gedrag. De eerste drie maanden komt het CLB bijna 2 keer per week langs. In april haakt Roman ten slotte af. De school weet niet waar hij naartoe is. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 1

6 Deze vier zeer uiteenlopende verhalen hebben één ding gemeen: als jongeren naar België komen en proberen aan te sluiten bij het gewone onderwijs is dat niet vanzelfsprekend. Het is evenmin vanzelfsprekend voor onthaalscholen en vervolgscholen om de jongeren hierin op gepaste wijze te begeleiden. Omdat we van onthaalleerkrachten en reguliere leerkrachten soortgelijke, zeer uiteenlopende verhalen te horen kregen, wilden we via wetenschappelijk onderzoek te weten komen hoe de doorstroming van anderstalige nieuwkomers in de vervolgscholen verloopt. Daarom hebben we in de periode nieuwkomers gedurende de eerste 3 jaar na de onthaalklas gevolgd. Daarbij vroegen we niet alleen een aantal kwantitatieve gegevens op zoals attesten, en studierichting, maar deden we ook een kwalitatief onderzoek op basis van de analyse van rapporten en van interviews met onthaalleerkrachten, ex-onthaalklassers en leerkrachten van de vervolgschool. Dit onderzoek werd gesubsidieerd door het departement onderwijs in het kader van de opdracht Steunpunt NT2/Steunpunt GOK. In wat volgt vindt u de resultaten 1 van dat onderzoek. Eerst bespreken we de resultaten van het kwantitieve onderzoek, daarna trekken we de voornaamste conclusies uit het kwalitatieve onderzoek. Tot slot doen we een paar aanbevelingen naar het beleid. Doorheen de tekst zullen er af en toe citaten gebruikt worden uit het kwalitatieve onderzoek of observaties en signalementen uit het veld opgenomen worden. Dit doen we om de tekst over het kwantitatieve onderzoek en ook de aanbevelingen te verlevendigen en concretiseren. Deze citaten, observaties en signalementen vindt u steeds terug in een kadertje. Voor we met de uiteenzetting van het onderzoek starten, willen wij nog alle onthaalleerkrachten, vervolgscholen, ex-onthaalklassers, CLB ers, GOK-begeleiders, collega s, ambtenaren van het departement onderwijs van de Vlaamse gemeenschap,... bedanken die meewerkten aan dit onderzoek. 1 Tussentijdse rapporten van dit onderzoek zijn eerder al gepubliceerd op onze website onder anderstalige nieuwkomers/onderzoek. Een neerslag van deze tussenrapporten is ook te vinden in Sterckx, M. (26). In de cijfers van deze rapporten zijn cijfers te vinden die licht verschillen van de cijfers deze tekst. Dit komt omdat we voor dit eindrapport over meer gegevens konden beschikken doordat een school bijkomende gegevens verschafte over de doorstroming van verschillende leerlingen gedurende het eerste en tweede jaar na de onthaalklas. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 2

7 1. Opzet van het onderzoek: samenstelling van de steekproef en gebruikte gegevens Aan de onthaalleerkrachten van de secundaire scholen waar we de proefafname van de TASAN 2 (schooljaar 21-22) hebben georganiseerd, vroegen we in welke vervolgschool de leerlingen die wij toetsten, beland waren. Dertien scholen stuurden ons deze gegevens op. Op basis daarvan trokken we een willekeurige steekproef van 113 leerlingen (ongeveer 5% van het totaal aantal anderstalige nieuwkomers in het schooljaar 21-22). Het gaat om leerlingen uit verschillende regio s in Vlaanderen en uit verschillende onderwijsnetten. Omdat we vertrokken van de leerlingen die meegedaan hebben aan de proefafnames van de TASAN, zitten er in deze steekproef enkel leerlingen die in juni 22 tussen 12 en 16 jaar oud waren. Oudere leerlingen zijn dus niet in de steekproef opgenomen. In juni 23 hebben we de vervolgscholen van deze leerlingen gecontacteerd en gevraagd om de rapporten en attesten van de doorgestroomde ex-onthaalklassers aan ons op te sturen. In september 24 en 25 vroegen we nogmaals de attesten op en de school en studierichting waarin de exonthaalklassers waren doorgestroomd. We konden rekenen op een zeer grote respons van de vervolgscholen en kregen de gegevens van alle leerlingen, voorzover de scholen daar zelf over beschikten. Ook het departement onderwijs van de Vlaamse gemeenschap heeft ons bijgestaan in onze speurtocht naar leerlingen waarvan we het spoor bijster waren en in het verstrekken van bepaalde gegevens. Omdat het over een kleine groep gaat (113 leerlingen, waarvan een aantal op het einde van het onderzoek het land uit waren, het onderwijs zonder diploma verlaten hebben of spoorloos zijn) en omdat de anderstalige nieuwkomers een zeer heterogene groep vormen, kunnen we enkel tendensen en trends aangeven. Niettemin gaat het toch om een steekproef verspreid over de verschillende regio s in Vlaanderen. Bovendien is het zo dat van de 181 nieuwkomers die in in de onthaalklas zaten, er in het eerste jaar na het onthaaljaar zijn uitgevallen. Slechts over 142 leerlingen zijn doorstroomgegevens bekend. Dat wil zeggen dat de 113 leerlingen die we gedurende het eerste jaar van het onthaaljaar hebben gevolgd 1,84 % vormen van de leerlingen die nog in ons onderwijs aanwezig waren in het eerste jaar na het onthaaljaar. 2 Gysen, S., Ramaut, G. & M. Sterckx (23). TASAN. Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs Anderstalige Nieuwkomers). Leuven: Steunpunt NT2. 3 Lips, A. (23) Stagerapport over het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs, Brussel, p. 28. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 3

8 2. Resultaten van de analyse van de gegevens over doorstroming en de behaalde attesten Gedurende drie jaar hebben we van zoveel mogelijk leerlingen proberen te achterhalen op welke school ze zaten, in welke studierichting, in welk leerjaar en welk attest ze behaalden. Bij de verwerking van deze gegevens hebben wij onszelf verschillende onderzoeksvragen gesteld. Wij behandelen deze hieronder na mekaar. 2.1 Studierichtingen Wat is de verdeling van de ex-onthaalklassers over de verschillende onderwijsrichtingen in de eerste drie jaar na het onthaaljaar en hoe verhoudt die zich ten opzichte van de populatie leerlingen in het Vlaams secundair onderwijs? In onderstaande tabellen wordt gedetailleerd weergegeven in welke studierichtingen de exonthaalklassers gedurende de eerste drie jaar na de onthaalklas zijn terechtgekomen. Ter vergelijking zijn daarnaast de cijfers opgenomen van alle leerlingen in het Vlaamse onderwijs. Voor het schooljaar en zijn in tabel 2 en 4 de leerlingen uit de derde graad niet in de cijfers opgenomen omdat geen van de ex-onthaalklassers toen al in de derde graad was doorgestroomd. (Dit heeft te maken met het feit dat de leerlingen uit onze steekproef in juni 22 tussen de 12 en de 16 jaar waren.) Een snelle blik op onderstaande tabellen leert ons dat de ex-onthaalklassers ondervertegenwoordigd zijn in het ASO en TSO en oververtegenwoordigd zijn in het BSO en DBSO. In de loop der jaren nemen die trends nog toe. Tabel 1: Alle ex-onthaalklassers in Tabel 2: Alle leerlingen in het secundair onderwijs (behalve de leerlingen van het gewoon voltijds onderwijs, derde graad) studierichting aantal lln % studierichting aantal lln % 1A A B B A A B B ASO de graad ASO TSO de graad TSO BSO de graad BSO DBSO DBSO BUSO BUSO OKAN Totaal Totaal Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 4

9 Tabel 3: Alle ex-onthaalklassers in Tabel 4: Alle leerlingen in het secundair onderwijs (behalve de leerlingen van het gewoon voltijds onderwijs, derde graad) studierichting aantal lln % studierichting aantal lln % 1A A B B A A B B ASO de graad ASO TSO de graad TSO BSO de graad BSO DBSO DBSO BUSO BUSO buitenland Totaal onbekend Totaal Tabel 5: Alle ex-onthaalklassers in Tabel 6: Alle leerlingen in het secundair onderwijs studierichting aantal lln % studierichting aantal lln % 1A. 1A B B A A B B ASO ASO TSO TSO KSO 1.88 KSO BSO BSO + modul DBSO DBSO BUSO BUSO buitenland Totaal afgehaakt* onbekend Totaal * psychiatrie/gaan werken zonder diploma Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 5

10 Hoe sterk de verschillen zijn, blijkt nog duidelijker uit de onderstaande grafieken: Grafiek 1: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers (ex-okan) en alle leerlingen van het voltijds gewoon SO in in de 1 ste en 2 de graad op vlak van studierichtingen (in %) ,61 65,4 64,28 15,93 18,64 5,1 ex-okan lln 1e en 2e graad studierichting aantal exokan lln alle lln 1A/2A/ASO TSO B/2B/BSO Totaal A-richting/ ASO TSO B-richting/ BSO In het eerste jaar na de onthaalklas zit de doorsnee leerling dubbel zo vaak in een A-richting of ASO als een ex-onthaalklasser. Ex-onthaalklassers daarentegen zitten ruim drie keer meer in een B-klas of het BSO dan andere leerlingen. Grafiek 2: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers en alle leerlingen van het SO in op vlak van aanwezigheid in DBSO en BUSO (in %) 1 8 9,74 92,23 studierichting aantal exokan lln alle lln gewoon voltijds 4,62 2,11 4,62 5,51 DBSO BUSO ex-okan alle lln gewoon voltijds DBSO BUSO Totaal In het eerste jaar na het onthaaljaar is het aantal ex-onthaalklassers dat in het DBSO zit al dubbel zo groot als bij de andere leerlingen. Ex-onthaalklassers zijn op dit moment nog niet oververtegenwoordigd in het BUSO. In de twee daaropvolgende jaren komt daar echter verandering in. Grafiek 3: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers (ex-okan) en alle leerlingen van het voltijds gewoon SO in in de 1 ste en 2 de graad op vlak van studierichtingen (in %) ,46 69,76 ex-okan studierichting aantal exokan lln lln 1 ste en 2 de graad 1A/2A/ASO ,25 15,75 18,78 6,97 A-richting/ ASO TSO B-richting/ BSO lln 1ste en 2de graad TSO B/2B/BSO Totaal Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 6

11 In het tweede jaar na de onthaalklas zit de doorsnee leerling bijna drie keer zo vaak in een A-richting of ASO als een ex-onthaalklasser. Het aantal ex-onthaalklassers in een B-klas of BSO neemt nog toe: ze zitten er drie en een half keer meer dan de andere leerlingen. Grafiek 4: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers en alle leerlingen van het SO in op vlak van aanwezigheid in DBSO en BUSO (in %) ,37 studierichting aantal exokan lln alle lln gewoon voltijds 7 7 2,9 5,53 DBSO BUSO ex-okan alle lln gewoon voltijds DBSO BUSO Totaal In het tweede jaar na het onthaaljaar zitten ex-onthaalklassers ruim drie keer meer in het DBSO dan andere leerlingen. Ze komen iets meer dan andere leerlingen in het BUSO terecht. Grafiek 5: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers en alle leerlingen van het voltijds gewoon SO in in de 1 ste en 2 de graad op vlak van studierichtingen (in %) ,12 65,15 ex-okan studierichting aantal exokan lln alle lln 1A/2A/ASO ,18 16,16 16,49 18,37 lln 1ste en 2de graad TSO/KSO B/2B/BSO A-richting/ ASO TSO B-richting/ BSO Totaal In het derde jaar na het onthaaljaar zetten dezelfde trends zich voort. Slechts 6% van de nieuwkomers die in het eerste jaar na het onthaaljaar in een A-richting of ASO is gestart, zit nog in die studierichting. Ex-onthaalklassers zitten 3,5 keer minder dan de andere leerlingen in een A-richting of ASO na 3 jaar vervolgschool. Het aantal nieuwkomers in het TSO neemt toe. Bekijken we de individuele gegevens van de leerlingen, dan merken we dat het op één na niet om leerlingen gaat die van de B-klas komen, maar wel om leerlingen die van een A-klas of ASO naar een TSO overschakelen. In het derde jaar na de onthaalklas zitten de ex-onthaalklassers hierdoor evenveel als de andere leerlingen in het TSO. Het percentage nieuwkomers in een B-richting neemt af, deels omdat een aantal leerlingen van het BSO overschakelt naar het deeltijds onderwijs en deels omdat van de leerlingen waarvan de gegevens vanaf september 25 onbekend zijn, de meerderheid uit een B-richting of BSO komt. Na drie jaar zien we dus dat het percentage van ex-onthaalklassers die nog in een A-richting of ASO zit, ongeveer gelijk is aan het percentage van de andere leerlingen dat in een B-richting of BSO zit. En omgekeerd is het percentage van ex-onthaalklassers dat in het derde jaar na de onthaalklas terecht Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 7

12 gekomen is in een B-richting of BSO, gelijk aan het percentage van de andere leerlingen dat in een A- richting of een ASO zit. Grafiek 6: Vergelijking tussen de ex-onthaalklassers en alle leerlingen van het SO in op vlak van aanwezigheid in DBSO en BUSO (in %) ,51 94,73 ex-okan alle lln studierichting gewoon voltijds aantal exokan lln alle lln gewoon voltijds 13,25 7,22 1,41 3,85 DBSO BUSO DBSO BUSO Totaal Drie jaar na de onthaalklas neemt het percentage van onze steekproef dat in het gewoon voltijds onderwijs les volgt, af. De aanwezigheid van ex-anderstalige nieuwkomers in het deeltijds onderwijs neemt spectaculair toe. Ex-onthaalklassers zitten bijna 1 (!) keer meer dan de andere leerlingen in het deeltijds onderwijs. Ze zitten ook bijna twee keer zoveel als andere leerlingen in het BUSO. In het kwalitatief onderzoek gaven sommige leerlingen aan dat ze niet tevreden zijn met hun studierichting: Ik ben niet tevreden met de richting waar ik nu zit. Het is beroeps en ik zou misschien nog verder willen studeren. Ik wou technische volgen, maar ze hebben mij daarvoor geen kans gegeven. Ze zeiden dat het qua taal te moeilijk zou zijn. We hebben geprobeerd een gelijkwaardigheidsattest aan te vragen, maar dat is niet gelukt. Ik moest dus BSO doen, ik mag dan volgend jaar wel naar 1A. Leerkrachten van de vervolgschool vinden vaak dat leerlingen hun verwachtingen wat moeten bijstellen: In het begin willen die dan allemaal dokter of advocaat worden en dan moet ge gaan uitleggen dat dat niet kan. Er was geadviseerd om naar 1B te gaan, maar de leerling heeft toch voor 1A gekozen. Dit is te hoog gegrepen. Een leerkracht van de vervolgschool geeft aan dat een leerlinge volgens haar niet in de juiste studierichting zit en ook een te laag zelfbeeld heeft: Ze (de andere leerkrachten) zeggen dat de meisjes hier moeten blijven (op deze school, wat erop neerkomt dat ze doorstromen naar een 2B). Ik vind het meer een meisje om eens een technische school te proberen. Ik denk dat ze niet genoeg geïnteresseerd is in algemene vorming voor ASO. Ik vind het jammer dat die Turkse meisjes zo n beeld van zichzelf hebben dat ze eigenlijk niet moeten verder studeren, dat ze gewoon moeten trouwen en kinderen krijgen. Een reguliere leerkracht denkt dat de taalvaardigheid en leeftijd een invloed heeft op de studierichting waarin een leerlinge terecht gekomen is: Ik denk dat ze, wanneer ze geen taalproblemen zou hebben, of wanneer ze vroeger naar hier gekomen zou zijn, ASO zou aangekund hebben. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 8

13 Sommige leerlingen zitten volgens leerkrachten dan weer wel op hun plaats: Vermits ze goed is voor praktijk, zit ze hier (3 voeding en verzorging) wel op haar plaats. Ja, ze zit hier op haar plaats. ik denk dat het een echt beroepskind is. Technische zou voor haar te moeilijk zijn, zowel op vlak van taalvaardigheid als het studeren, het verwerken. Ik denk dat ze dit schooljaar heel goed zal slagen, maar ik denk ook dat ze er heel hard voor werkt. Leerkrachten van de vervolgschool geven aan niet altijd goed te weten hoe ze met ex-onthaalklassers aan de slag moeten: Er zijn een aantal leerkrachten die hun leerstof vrij consequent aanpassen en dat haalt het niveau naar beneden. Er loopt nu een discussie over wat we daarmee moeten doen volgend jaar. Dit is het eerste jaar dat ik lesgeef. Ik heb nog niet veel ervaring. Ik heb haar in het begin verwaarloosd. Vanaf het moment dat ik haar meer aandacht heb gegeven, is ze ook extra uitleg komen vragen. Als ze de kans krijgt om meer Nederlands te spreken, denk ik wel dat het lukt. Als ik nog eens een gelijkaardige leerling krijg, ben ik van plan om die leerling meer te begeleiden met Nederlandse teksten. Omdat ik denk dat ze daardoor de zinsbouw beter onder de knie krijgen. We zijn met de extra begeleiding pas na Kerstmis gestart. We hadden dat eigenlijk vroeger moeten doen Wat zijn de verschuivingen op vlak van studierichtingen bij de ex-onthaalklassers in de eerste drie jaar na het onthaaljaar? Wanneer we de verschuivingen tussen het eerste jaar na het onthaaljaar en het tweede jaar na het onthaaljaar in detail bekijken, vallen er een aantal dingen op. Tabel 7: Verschuivingen in detail binnen de studierichtingen tussen juni 23 en juni 24 studierichting studierichting aantal lln % per studierichting 1A 2A B BSO B 2B A B BSO BUSO onbekend A 3TSO ASO BSO A B 3BSO DBSO B TSO België verlaten onbekend ASO 4ASO TSO 4TSO BSO DBSO België verlaten Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 9

14 3BSO 4BSO BSO TSO 1 1. onbekend TSO onbekend 1 1. DBSO DBSO BSO 1 2. België verlaten 1 2. BUSO BUSO 5 1. OKAN 1B B BSO 1 2. BUSO 1 2. België verlaten 1 2. De meeste leerlingen die in 1A beginnen, gaan door naar 2A. Van de 3 leerlingen die in 1B beginnen is er maar 1 die naar 1A overgaat. De grote meerderheid stroomt door naar 2B. Van de leerlingen die in 2A begonnen zijn, gaan er maar 3 op de 1 verder door naar het ASO. Bij de leerlingen die in 2B begonnen zijn, gaat de grote meerderheid verder naar 3BSO. Slechts 1 leerling van de 23 gaat naar 3TSO. De leerlingen die op het hoogste trapje van de waterval begonnen zijn (3ASO) stromen allemaal door naar 4ASO. En alle leerlingen die in het BUSO zijn terechtgekomen, blijven in het BUSO. In het tweede jaar na de onthaalklas maakt 1 op 5 leerlingen 1 van de volgende overstappen: - van een A-richting, ASO naar TSO of B-richting/BSO (11 lln) - van TSO naar BSO (1 lln) - van voltijds onderwijs naar deeltijds onderwijs (4 lln) - van gewoon onderwijs naar buitengewoon onderwijs (2 lln) Tabel 8: Watervaleffect in juni 24 aantal lln % zakken in de waterval blijven in dezelfde richting zwemmen tegen de stroom in Totaal op 4 leerlingen blijven in dezelfde studierichting als in het eerste jaar. Slechts 3 % van de leerlingen doet een poging om tegen de waterval in te zwemmen. Bij de verschuivingen van het tweede jaar na het onthaaljaar naar het derde jaar in de vervolgschool zijn de leerlingen dermate uitgewaaierd over verschillende studierichtingen en studiejaren, dat grote lijnen uit onderstaande tabel moeilijker af te leiden zijn. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 1

15 Tabel 9: Verschuivingen in detail binnen de studierichtingen tussen juni 24 en juni 25 studierichting studierichting aantal lln % per studierichting 1A 2A B 2B A 3TSO ASO psychiatrie B 3BSO B ASO TSO DBSO BUSO België verlaten onbekend ASO 4ASO België verlaten TSO 4TSO ASO BSO KSO BSO 4BSO BSO 5 2. DBSO gaan werken 1 4. onbekend ASO 5ASO ASO TSO TSO 5TSO BSO 5BSO 5 1. DBSO DBSO onbekend BUSO BUSO B eerst DBSO, dan afgehaakt wegens o.a. zwangerschap Toch zijn er twee dingen die sterk opvallen: Een eerste vaststelling is dat van de 1 leerlingen die hun jaar overdoen, er maar 1 uit een ASO-richting komt. De 9 andere leerlingen komen uit een B-richting of BSO. Een tweede vaststelling is dat er ook in het derde jaar na het onthaaljaar een paar leerlingen zijn die tegen de waterval proberen in te zwemmen. Bekijken we de attesten die deze leerlingen halen, dan is de leerling die van het BUSO naar een 1B gaat echter de enige die een A-attest haalt. In het derde jaar na het onthaaljaar lijkt het watervaleffect wat in kracht te minderen. Slechts 1 op 6 leerlingen duikt een trapje lager in de waterval: - 7 leerlingen stappen over van een A-richting, ASO naar TSO of B-richting/BSO - 1 van TSO naar BSO - 4 van voltijds onderwijs naar deeltijds onderwijs - 1 van gewoon onderwijs naar buitengewoon onderwijs Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 11

16 Tabel 1: Watervaleffect in juni 25 aantal lln % zakken in de waterval blijven in dezelfde richting zwemmen tegen de stroom in 4 6 Totaal De vraag is wel hoeveel van de jongeren van wie we geen gegevens meer hebben, afgehaakt hebben en het onderwijs verlaten hebben zonder diploma. Een vergelijking tussen juni 23 en 25 levert interessante cijfers op. Tabel 11: verschuivingen in detail binnen de studierichtingen tussen juni 23 en juni 25 studierichting studierichting aantal lln % per studierichting 1A 3ASO TSO BSO psychiatrie onbekend B 2B BSO TSO BSO DBSO A BUSO onbekend 9 3. België verlaten A 4TSO BSO TSO KSO ASO 2 2. België verlaten 1 1. onbekend B 4BSO BSO DBSO BUSO België verlaten onbekend ASO 4ASO ASO TSO TSO 5TSO BSO onbekend België verlaten Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 12

17 3BSO 5BSO ASO BSO 1 1. gaan werken 1 1. onbekend TSO onbekend 1 1. OKAN 2B B 1 2. DBSO 1 2. België verlaten 1 2. DBSO DBSO BSO 1 2. België verlaten 1 2. BUSO BUSO 4 8. eerst DBSO, dan afgehaakt wegens o.a. zwangerschap 1 2. Een eenvoudige optelsom leert ons dat slechts een derde (34 lln) van de ex-onthaalklassers die in het gewoon voltijds onderwijs zijn gestart (98 lln), in het derde jaar na het onthaaljaar een normale schoolloopbaan vertonen (zonder zittenblijven of daling in de waterval). Een ander derde van de leerlingen (37 lln) doet een jaar over of stapt over naar een gemakkelijkere studierichting. Van 26 leerlingen weten de scholen niet waar ze naartoe zijn of weten we dat ze België verlaten hebben of afgehaakt hebben. Van de 3 leerlingen die in een B-richting gestart zijn, is er maar 1 leerling die in het ASO is terechtgekomen en 1 leerling in het TSO. Van de 21 leerlingen die in 2B gestart zijn, is niemand in het ASO of TSO terechtgekomen. Als we het watervaleffect over de drie jaren heen bekijken, blijkt dat 1 op 3 leerlingen van wie we de studierichting kennen, een trapje lager duikt in de waterval: - 16 leerlingen stappen over van een A-richting/ASO naar TSO, KSO of B-richting/BSO - 1 van TSO naar BSO - 6 van voltijds onderwijs naar deeltijds onderwijs - 2 van gewoon onderwijs naar buitengewoon onderwijs Tabel 12: Watervaleffect in tussen juni 23 en juni 25 aantal lln % zakken in de waterval blijven in dezelfde richting zwemmen tegen de stroom in Totaal De grootste waterval bevindt zich in de A-richtingen en het ASO. Slechts 1 op 1 leerlingen zit in het derde jaar na het onthaaljaar nog in deze studierichting. Ook een globale vergelijking van de gevolgde studierichting van ex-onthaalklassers die in het gewoon voltijds onderwijs doorstromen, geeft een vergelijkbaar beeld: Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 13

18 Grafiek 7: Globale verschuivingen binnen de verschillende studierichtingen in het gewoon voltijds onderwijs bij ex-onthaalklassers tussen 23, 24 en 25 (in %) ,76 64,28 65,15 3,61 23,25 18,18 16,16 9,3 5,1 A-richting/ ASO TSO B-richting/ BSO jun/3 jun/4 jun/5 Als we een vergelijking maken tussen juni 23, juni 24 en juni 25, valt op dat het aantal exonthaalklassers in de A-richting/ASO afneemt en dat hun aanwezigheid in het TSO toeneemt. De verklaring hiervoor is eenvoudig. In tabel 11 hierboven kunnen we zien dat de meeste leerlingen die in het tweede en derde jaar na het onthaaljaar in het TSO instromen, uit het ASO komen. In de B-richting/BSO neemt het aantal ex-onthaalklassers (in juni lln) eerst toe en dan weer wat af. Deze afname lijkt misschien op het eerste gezicht vreemd, maar is te verklaren door de 19 leerlingen waarvan geen doorstroomgegevens meer bekend zijn, omdat de school hun spoor bijster is, de leerling het land verlaten heeft of opgehouden is met naar school te gaan. Een interessante vraag is trouwens of het toevallig is dat 19 van de 26 leerlingen uit het gewoon voltijds onderwijs van wie er geen doorstromingsgegevens meer bekend zijn, uit een B-richting of BSO komen. Het lijkt erop dat deze leerlingen meer kans lopen om af te haken en uiteindelijk de school te verlaten zonder diploma. Als we een overzicht maken van de aanwezigheid van de ex-onthaalklassers in het buitengewoon onderwijs en het deeltijds onderwijs in juni 23, 24 en 25, stellen we de volgende trend vast: Het aantal leerlingen dat in het gewoon voltijds onderwijs les volgt, neemt af. De aanwezigheid van exonthaalklassers in het deeltijds onderwijs stijgt gestaag. In het derde jaar na de onthaalklas zitten er drie keer meer leerlingen in het deeltijds onderwijs dan in het eerste jaar na de onthaalklas. Dat er een toename is, is niet abnormaal, wel dat de toename zo groot is. In het BUSO is er vooral in het tweede jaar een toename van ex-onthaalklassers. In het derde jaar na de onthaalklas blijft het percentage ongeveer gelijk met het vorige jaar. Grafiek 8: Vergelijking aanwezigheid ex-okanners in BUSO en DBSO tussen juni 23, 24 en 25 (in %) 1 8 9, , ,25 4,62 7 4,62 7 7,22 jun/3 jun/4 jun/5 gewoon voltijds DBSO BUSO Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 14

19 2.2 Attesten Welke attesten behalen de ex-onthaalklassers in vergelijking met andere leerlingen? Ex-onthaalklassers halen beduidend minder A-attesten dan andere leerlingen uit de 1 ste en 2 de graad. Tegelijkertijd halen ze beduidend meer C-attesten. Het positieve nieuws is dat hun achterstand ten opzicht van de andere leerlingen op dit vlak in de loop van de 3 jaar na de onthaalklas afneemt. Tabel 13: Attesten behaald door ex-onthaalklassers juni/augustus 23, 24, 25 in vergelijking met behaalde attesten door de gemiddelde leerling exonthaalklasser 23 aantal lln % aantal lln exonthaalklasser 24 % aantal lln exonthaalklasser 25 andere leerlingen 1 ste en 2 de graad juni 25 4 % aantal % A-attest B-attest C-attest TOTAAL Grafiek 9: Vergelijking tussen ex-onthaalklassers en andere leerlingen wat betreft attest (in %) ,64 68,3 63,85 59,78 3,43 25,3 1,84 22,2 9,78 9,5 1,96 4,39 A-attest B-attest C-attest ex-okan 23 ex-okan 24 ex-okan 25 andere lln 1e en 2e graad In het eerste jaar na het onthaaljaar haalt 6 op 1 ex-onthaalklassers een A-attest. In het tweede jaar neemt het aantal ex-onthaalklassers met een A-attest met ongeveer 4 % toe. In 25 is er opnieuw een toename met ongeveer 5 %. Maar ex-onthaalklassers blijven beduidend minder A-attesten halen dan de andere leerlingen. In de eerste en tweede graad haalt gemiddeld 84,64 % van de leerlingen een A- attest. Wat de B-attesten betreft, blijft het aantal ex-onthaalklassers dat een B-attest haalt tijdens de 3 jaren na het onthaaljaar ongeveer gelijk. In verhouding met andere leerlingen halen de ex-onthaalklassers niet meer of niet minder B-attesten. Het gaat bij de ex-onthaalklassers wel over een zeer kleine groep leerlingen, dus veel zeggen deze cijfers niet. In het eerste jaar na het onthaaljaar, halen ex-onthaalklassers bijna 7 keer meer C-attesten dan de andere leerlingen. Terwijl ongeveer 1 op 3 ex-onthaalklassers een C-attest haalt, is dat bij de andere leerlingen in de eerste en tweede graad maar 4,39 %! In het tweede en derde jaar na de onthaalklas 4 Deze cijfers werden berekend op basis van gegevens van Paul Cornelis van de administratie Secundair onderwijs van het ministerie. Het gaat om niet-geverifieerde cijfers (opgaven van de school worden aangenomen als zijnde correct) en van 2 scholen ontbraken de cijfers nog. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 15

20 neemt het aantal ex-onthaalklassers dat een C-attest haalt respectievelijk met ongeveer 5 en 3 % af. Desondanks halen in de ex-onthaalklassers in 25 nog steeds 5 keer meer C-attesten dan de andere leerlingen in de eerste en tweede graad. Anderzijds is het zo dat het aantal ex-onthaalklassers dat geen attest haalt op het einde van het schooljaar in de loop van de drie jaren na de onthaalklas toeneemt. Grafiek 1: Aantal ex-onthaalklassers dat geen attest haalt in 23, 24, 25 attest aantal ex-okan lln ,41 76,1 58,4 attest behaald 18,58 23,89 41,59 geen attest behaald geen Totaal reden waarom geen attest aantal ex-okan lln DBSO BUSO andere Totaal De cijfers uit grafiek 1 en bijhorende tabellen moeten we niet noodzakelijk als negatief interpreteren. Een aantal jongeren zal terecht in het BUSO zitten, of heeft bewust voor het DBSO gekozen om zo snel mogelijk aan de slag te kunnen. Bij de andere redenen waarom leerlingen geen attest hebben behaald, zal er wellicht nog een aantal jongeren zitten, dat wel nog op een school lesvolgt, maar waarvan de gegevens niet doorgespeeld zijn. Dat een aantal jongeren teruggekeerd zijn naar hun land, hangt vaak van andere factoren af dan van hoe ze het hier op school deden. Maar toch moeten we er rekening mee houden dat een aantal van deze jongeren zonder attest wel degelijk afgehaakt zijn omdat ze het te moeilijk hadden op school. Een aantal van hen is misschien ook in het DBSO of het BUSO terechtgekomen, zonder daar echt op hun plaats te zitten. Wat we ook nagegaan hebben, is in welke mate er een verband is tussen het attest dat de exonthaalklassers in 23, 24 en 25 haalden. Met andere woorden zochten we een antwoord op vragen als: behalen leerlingen die in 23 een C-attest haalden in 24 dan een A-attest? Behalen leerlingen die in 24 een A-attest haalden in het derde jaar een C-attest? Tabel 14: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 23 en aantal lln met A- attest aantal lln met B- attest aantal lln met C- attest 23 aantal lln met A-attest aantal lln met B-attest aantal lln met C-attest p =.1 (Chi-Square) Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 16

21 Grafiek 11: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 23 en 24 (in %) ,59 47,5 37,5 12,24 37,5 5,88 8, ,5 A-attest 23 B-attest 23 C-attest 23 A-attest 24 B-attest 24 C-attest 24 Het omgekeerde bleek waar. Leerlingen die in 23 een A-attest haalden, hadden in 24 een grote kans (8 op 1) om opnieuw een A-attest te halen. En bijna 1 op 2 van de leerlingen die in 23 een C- attest haalden, haalden in 24 opnieuw een C-attest. De andere helft haalde wel een A-attest. Het lijkt er dus op dat leerlingen die een goede start nemen, op datzelfde elan kunnen verder gaan. Maar de leerlingen die een slechte start nemen, hebben het moeilijk om dit goed te maken. Tabel 15: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 24 en aantal lln met A- attest aantal lln met B- attest aantal lln met C- attest aantal lln met A-attest aantal lln met B-attest aantal lln met C-attest Grafiek 12: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 24 en 25 (in %) ,9 12,51 15,9 37,5 4 A-attest 24 B-attest 24 C-attest 24 A-attest 25 B-attest 25 C-attest 25 Dezelfde trend zet zich voort in het derde jaar na het onthaaljaar. 3 op 4 leerlingen die in het tweede jaar na het onthaaljaar een A-attest haalden, behalen ook een A-attest in het derde jaar na het onthaaljaar. Van de leerlingen die in het tweede jaar na het onthaaljaar een C-attest haalden, halen er 4 op de 1 in het derde jaar na de onthaalklas opnieuw een C-attest. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 17

22 Tabel 16: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 23 en aantal lln met A- attest 25 aantal lln met B- attest aantal lln met A-attest aantal lln met B-attest aantal lln met C-attest 4 6 aantal lln met C- attest Vergelijken we het eerste jaar na de onthaalklas met het derde jaar na de onthaalklas, dan zien we dezelfde trend. Grafiek 13: Verschuivingen behaalde attesten door ex-onthaalklassers tussen 23 en 25 (in %) ,6 42, ,76 14,28 2,6 42,85 6 A-attest 23 B-attest 23 C-attest 23 A-attest 25 B-attest 25 C-attest 25 p =.1 (Chi-square) 8 op de 1 leerlingen die in het eerste jaar na het onthaaljaar een A-attest haalden, halen ook in het derde jaar na het onthaaljaar een A-attest. Van de leerlingen die in het eerste jaar na het onthaaljaar een C-attest halen, halen er 6 op 1 in het derde jaar na de onthaalklas een C-attest. Deze verschillen zijn bovendien significant. Wat ook opvalt is dat er van de 28 leerlingen die in het eerste jaar na de onthaalklas een C-attest haalden, in het derde jaar na de onthaalklas maar 14 (1 op 2) meer in een onderwijsrichting terug te vinden zijn waar je een attest kan halen. Van de 55 leerlingen die in het eerste jaar na het onthaalklas een A-attest halen zijn er dat nog 43, dus ongeveer 8 op In welke mate is er een samenhang tussen de gevolgde onderwijsrichting in België en het behaalde attest? Het is interessant om te bekijken of er een verband is tussen de richting die de ex-onthaalklassers volgen en het attest dat ze halen. Zijn het vooral de jongeren die naar een A-richting of een ASO doorstromen die een C-attest halen omdat ze te hoog mikken? Of is dat niet zo? In het eerste jaar na de onthaalklas zijn de cijfers vrij opvallend. We merken een paar tendensen op. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 18

23 Grafiek 14: Attesten van ex-onthaalklassers per studierichting in 23 (in %) ,25 58, , , ,9 3,44 A-attest B-attest C-attest 1A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO attest 23 studierichting A B C 1A/2A/ASO TSO B/2B/BSO Wie in een A-richting of het ASO begint, heeft een grote kans (ongeveer 2 op 3) om daar het volgende jaar verder te kunnen studeren. Ook in het BSO haalt bijna twee derde van de leerlingen een A-attest. Van de leerlingen die een C-attest halen, zitten de meeste in een B-richting of BSO. Van de exonthaalklassers die in een B-richting of het BSO starten, zijn er meer dan een derde die een C-attest krijgen. Het aantal leerlingen in het TSO is laag omdat de leerlingen uit de steekproef op het moment van de proefafname tussen de 12 en de 16 jaar waren en bij de doorstroming hierdoor eerder in de eerste graad zijn beland. TSO kan echter pas vanaf de tweede graad gevolgd worden. Uit die cijfers kunnen we dus niet veel conclusies trekken. Wat de oorzaak is van het feit dat bijna een derde van de leerlingen die naar een B-richting of een BSO doorstroomt een C-attest krijgt, is niet duidelijk, maar een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat 1 jaar onthaalonderwijs voor deze leerlingen te weinig is. Ze proberen toch nog aan te sluiten bij het onderwijs door te kiezen voor de minst zware studierichting, maar moeten op het einde van het jaar vaststellen dat ook die richting nog te moeilijk is. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat leerkrachten in het beroepsonderwijs lagere verwachtingen hebben van de leerlingen en door die lage verwachtingen anders met de leerlingen omgaan, wat zich dan mogelijk vertaalt in een lager succescijfer bij de exonthaalklassers. In het tweede jaar na de onthaalklas vinden we soortgelijke tendensen terug, maar toch zijn er lichte verschuivingen. Grafiek 15: Attesten van ex-onthaalklassers per studierichting in 24 (in %) ,66 6,34 31, ,66 16,66 8,62 1 A-attest B-attest C-attest 1A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO attest 24 studierichting A B C 1A/2A/ASO TSO B/2B/BSO Van de onthaalklassers die in een A-richting of ASO zitten, haalt 3 op 4 leerlingen een A-attest, wat zelfs nog meer is dan in het eerste jaar na de onthaalklas. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 19

24 Het is in 24 opnieuw zo dat van de leerlingen die een C-attest halen, de meeste in een B-richting of BSO zitten. Van de ex-onthaalklassers die in een B-richting of het BSO starten, is er een meer dan een derde die een C-attest krijgt. Grafiek 16: Attesten van ex-onthaalklassers per studierichting in 25 (in %) ,48 65,85 29, ,66 4,87 1 8,33 A-attest B-attest C-attest 1A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO attest 25 studierichting A B C 1A/2A/ASO TSO B/2B/BSO Deze cijfers bevestigen de bevindingen van een vervolgschoolcoach. Toen ik haar vroeg of deze cijfers met haar bevindingen overeenkwamen en wat een mogelijke verklaring zou kunnen zijn, zei ze dat het inderdaad zo was dat zij het minste ondersteuning moest bieden aan leerlingen die in het ASO doorstroomden. Sommige ASO-scholen organiseren sowieso bijlessen voor verschillende vakken en ook ex-onthaalklassers kunnen hiervan indien nodig gebruik maken. De meeste zorgen maakte ze zich over de leerlingen die in het BSO doorstroomden. De ex-onthaalklassers laten zich soms meeslepen door andere leerlingen uit het beroepsonderwijs die schoolmoe zijn. Hun gedrag veranderde van week tot week en de gemotiveerde en beleefde leerlingen uit de onthaalklas waren na een tijdje ver zoek. Volgens haar is het hoog tijd voor een waardering van het beroepsonderwijs in plaats van een herwaardering. Haar verhaal kwam overeen met leerkrachten uit het beroepsonderwijs die ik op een studiedag over de ex-okanners hoorde vertellen: In onze klassen hebben alle leerlingen het moeilijk. Veel leerlingen hebben dyslexie, ADHD, zijn schoolmoe, vertonen moeilijk gedrag, hebben problemen thuis,... We hebben het al moeilijk om gewoon les te geven, laat staan om dan nog extra aandacht aan de exonthaalklassers te bieden In welke mate is er een verschuiving in de samenhang tussen de gevolgde onderwijsrichting in België en het behaalde attest in 23, 24 en 25? Grafiek 17: Vergelijking verdeling A-attesten over de studierichtingen bij ex-okanners tussen juni 23, 24 en 25 (in %) ,68 66, , ,81 6,37 65, A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO Over de drie jaren heen is er over het algemeen een stijging van het aantal A-attesten. Alleen in de A- richtingen en ASO is er in het derde jaar na het onthaaljaar een lichte daling van het aantal A-attesten. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 2

25 In het TSO is de stijging sterk. Grafiek 18: Vergelijking verdeling B-attesten over de studierichtingen bij ex-okanners tussen juni 23, 24 en 25 (in %) , ,78 16,66 9,25 3,77 8,33 1A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO Het aantal leerlingen dat een B-attest haalt, is klein. In het ASO en TSO halen leerlingen duidelijk meer B-attesten dan in het BSO. Grafiek 19: Vergelijking verdeling C-attesten over de studierichtingen bij ex-okanners tussen juni 23, 24 en 25 (in %) ,33 1, ,28 8,33 35,84 25,92 29, A/2A/ASO TSO 1B/2B/BSO Wat de C-attesten betreft is er overal een afname over de drie jaren heen, behalve in de B- richtingen/bso, waar er in het derde jaar na het onthaaljaar een lichte stijging is. De afname in de A-richtingen en het ASO is zeer miniem. In het TSO is er vooral in het tweede jaar na het onthaaljaar een sterke daling. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 21

26 2.3 Onderwijsvertraging Hoeveel jaren zitten ex-onthaalklassers onder hun leeftijd in het eerste, tweede en derde jaar na het onthaaljaar? Niemand van de leerlingen in onze steekproef zit op leeftijd. Tabel 17: Evolutie van de onderwijsvertraging van ex-onthaalklassers van 23 tot 25 aantal lln Onderwijsvertraging op leeftijd 1 jaar lager jaar lager jaar lager jaar lager 1 totaal Na drie jaar vervolgschool zit 1 op 3 ex-onthaalklassers met 3 jaar onderwijsvertraging. De helft zit met 2 jaar onderwijsvertraging en nog maar 16 % zit met slechts 1 jaar onderwijsvertraging. Grafiek 2: Evolutie van de onderwijsvertraging van ex-onthaalklassers van 23 tot 25 (in %) ,3 55,67 5,74 3,92 31,34 23,25 17,44 16,41 13,4 1, jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar Het aantal leerlingen met 1 jaar onderwijsvertraging neemt gestaag af. Het aantal leerlingen met 2 jaar onderwijsvertraging neemt in het tweede jaar na het onthaaljaar toe, om dan in het jaar daarna weer af te nemen. Deze afname is te verklaren doordat er in het derde jaar na het onthaaljaar een sterke stijging is van het aantal leerlingen met een onderwijsvertraging van 3 jaar. Het is interessant om de onderwijsvertraging van ex-onthaalklassers te vergelijken met de andere leerlingen in het Vlaams onderwijs p. 52. Wat is er nog van onze dromen?, Steunpunt GOK 26 22