Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG ( )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG (2014-18)"

Transcriptie

1 Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG ( ) November 2008

2 COLOFON Opdrachtgever Vlaamse Toerisme Samenwerkingsverband Voor de uitvoering Regering, Vlaanderen van navolging voorliggende Westtoer van (uitvoerder) het studieopdracht plan Vlaanderen werd in een Actie overeenkomst (2006) afgesloten tussen Josephine Stefaan Projectverantwoordelijke Algemene Gheysen, Fassaert, leiding Afgevaardigd Projectmanager Bestuurder Toeristische Westtoer Met Ilse Nele Dekeijzer, medewerking Vandepitte, Secretariaatsmedewerker Grafische van: vormgever, Westtoer Productontwikkeling, Productontwikkeling, Westtoer Westtoer Basiscartografie: NGI, toelating A2391

3 1 INLEIDING...7 ACHTERGROND DOELSTELLING...9 WERKWIJZE...9 EN AANLEIDING RAPPORTINDELING...10 STUDIEGEBIED SITUATIEANALYSE SITUATIESCHETS BETROKKEN EERSTE VAN WERELDOORLOG STATEN DE EERSTE IN DE WERELDOORLOG WESTHOEK...17 IN IN DE HET WESTHOEK...12 KORT HEDENDAAGSE BETEKENIS FLANDERS FIELDS...18 CONCLUSIES SITUATIESCHETS VAN DE EERSTE WERELDOORLOG DE WESTHOEK WOI-PRODUCT...21 AANTREKKINGSELEMENTEN...22 Musea Inhoudelijk Geografische WOI-BEZOEKERSATTRACTIES...22 Per AANBOD WOI-bezoekersattractie...28 en VAN bezoekerscentra...26 verhaal...26 situering...27 BEZOEKERSATTRACTIES Aantal BEZOEKERSATTRACTIES Specifieke VANUIT DE VRAAGZIJDE...32 LANDSCHAP bezoekers...32 Monumenten kenmerken...33 Buiten Onderhoud (FRONT-) LANDSCHAP MET WOI-SITES...36 LANDSCHAP Westhoek...48 MET MET beheer andere AANBOD WOI-SITES van sites...42 de VAN sites...49 VANUIT WOI-SITES...36 DE VRAAGZIJDE Aantal Specifieke CONCLUSIES bezoekers...49 kenmerken...50 (FRONT-) LANDSCHAP MET WOI-SITES...51 Tijdelijke AANBOD Herdenkingsplechtigheden...52 WOI-EVENEMENTEN...52 VAN tentoonstellingen...54 VERSCHILLENDE SOORTEN EVENEMENTEN...52 Andere evenementen ONDERSTEUNENDE EVENEMENTEN CONCLUSIES WOI-EVENEMENTEN...55 VANUIT PRODUCTEN...56 DE VRAAGZIJDE...55 Toeristische Andere ONTHAAL...56 ONTHAAL AANBOD VAN VERSCHILLENDE ONTHAALPUNTEN...56 Toeristische CONCLUSIES WOI-bezoekersattracties onthaalpunten...58 VANUIT valorisatie ONTHAAL...58 infokantoren...58 DE VRAAGZIJDE sites...56 met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 1 INHOUDSOPGAVE

4 RECREATIEVE Recreatieve RECREATIEF routes...59 AANBOD...59 ONTSLUITING CONCLUSIES Watergebonden recreatie...63 AANBOD RECREATIEVE ONTSLUITING VANUIT DE VRAAGZIJDE...63 Hotels...66 RECREATIEF AANBOD...64 Gastenkamers...66 Huurvakantiewoningen...66 LOGIES...65 Kampeerterreinen...66 VAN VERBLIJFSACCOMMODATIES...65 Jeugd- groepsverblijven CONCLUSIES Tweede VERBLIJFSACCOMMODATIES verblijven...67 COMMERCIEEL VANUIT DE VRAAGZIJDE...67 Vrijetijdstoerisme...69 COMMERCIELE LOGIES...68 WOI-AANBOD...69 PRODUCTONTWIKKELING Zakelijk COMMERCIËLE CONCLUSIES WOI-EDUCATIE...73 toerisme...70 COMMERCIËLE PRODUCTONTWIKKELING...70 PRODUCTONTWIKKELING AANBOD VAN WOI-EDUCATIE WOI-TOERISTEN...76 VOLUME PERCEPTIE CONCLUSIES EDUCATIEVE VANUIT DE WERKING...75 VRAAGZIJDE...74 Dag-/verblijfstoerisme...76 AANTAL Individuele PROFIEL EN KENMERKEN...76 Land WOI-TOERISTEN...76 Seizoen...78 van VAN herkomst...77 bezoekers/groepen/scholen...77 DE WOI-TOERIST Organisatie...79 Reisgezelschap, Type verblijf...81 leeftijd en sociale kenmerken...80 Belang TEVREDENHEID MOTIVATIE...83 Beweegreden van thema EN voor TEVREDENHEID EN van bezoek HERHAALBEZOEK...85 Eerste aan VAN Wereldoorlog Westhoek...83 DE WOI-TOERIST...83 bij keuze voor Westhoek ECONOMISCHE Tevredenheid...85 Herhaalbezoek...85 CONCLUSIES TOTALE OMZET...87 MOTIVATIE BETEKENIS EN TEVREDENHEID VAN WOI-TOERISME...87 VAN DE WOI-TOERIST...86 Totale BESTEDINGEN DAGTOERISME...88 Bestedingen bestedingen...88 CONCLUSIES bestedingen...89 ECONOMISCHE per VERBLIJFSTOERISME...89 persoon...88 persoon...90 BETEKENIS VAN WOI-TOERISME IN DE WESTHOEK...90 Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 2

5 2.3.4 KENMERKEN NEDERLAND...99 BELGIE...91 GROOT-BRITTANNIE...94 FRANKRIJK PER MARKT...91 DUITSLAND NIEUW-ZEELAND CANADA IERLAND AUSTRALIË VERENIGDE STATEN CHINA MARKETING TOERISTISCHE INDIA CONCLUSIES KENMERKEN PER MARKT Binnenlandpromotie EN COMMUNICATIE EERSTE WERELDOORLOG Buitenlandpromotie TOERISME PROMOTIE TOERISTISCHE VLAANDEREN WESTHOEK DIENSTEN BEZOEKERSATTRACTIES ANDERE ACTOREN BELEID EN TOERISTISCH CONCLUSIES GEBRUIKTE ORGANISATIE GEBRUIKTE INFORMATIEBRONNEN EERSTE INFORMATIEBRONNEN WERELDOORLOG Beleidsbrief PROVINCIAAL BELEID EN COORDINATIE Strategisch VLAAMS NIVEAU Onderzoek Vlaanderen in Actie plan Coördinatie Toerisme LOKAAL NIVEAU Beleidsplan Oorlog NIVEAU en Vrede Toerisme in in de en Westhoek Westhoek Recreatie in de INVESTERINGSPROJECTEN EERSTE WERELDOORLOG CONCURRERENDE BELEID BEZOEKERSCENTRA CONCLUSIES UIT REGIO S BELEID ANDERE EN ORGANISATIE EN SECTOREN MUSEA VAN BETREFFENDE EERSTE WERELDOORLOG DE EERSTE WERELDOORLOG THEMA EN LOCATIE COLLECTIE INRICHTING EN TOEGANKELIJKHEID LANDSCHAP BEWEGWIJZERING NETWERKVORMING PROMOTIE BINNEN- EN BUITENLANDPROMOTIE DE STREEK Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 3

6 2.6.6 BEZOEKERSSTROMEN STROMEN TUSSEN BEZOEKERSATTRACTIES INVLOED VAN LOGIES OP BEZOEKERSSTROMEN DIAGNOSE SWOT-ANALYSE CONCLUSIES INTERNATIONALE BEZOEKERSSTROMEN INTERNE LESSEN VOOR DE WESTHOEK EXTERNE FACTOREN AAN WOI-TOERISME IN DE WESTHOEK WESTHOEK VISIEONTWIKKELING VISIE ALGEMENE VISIE AMBITIES EN UITGANGSPUNTEN DOELSTELLINGEN STRATEGISCHE SPECIFIEKE PRODUCTONTWIKKELING DOELSTELLINGEN DOELSTELLINGEN ORGANISATIE IMAGO EN PROMOTIE EN BELEID ACTIEPLAN PRODUCTONTWIKKELING WOI-BEZOEKERSATTRACTIES ONTWIKKELEN VAN EEN TOTAALPRODUCT SITES INHOUDELIJKE VERSCHILLENDE COMPLEMENTARITEIT INSTAPPUNTEN BINNEN ONDERLINGE EEN RUIMERE DOORVERWIJZING CONTEXT BEZOEKERSATTRACTIES VERHOGEN VAN WOI-BELEVING MET HERKENBARE UNIFORME BEBORDING155 Nieuw Onthaalinfrastructuur ACTUALISEREN EN PROFESSIONALISEREN VAN WOI-BEZOEKERSATTRACTIES Museumtuin EN -SITES Vernieuwing 5 STRATEGISCHE WOI-PROJECTEN Nieuw In Flanders Fields Museum BEZOEKERSATTRACTIES Memorial Lijssenthoek Museum Passchendaele Realisatie IJzertorenmuseum bezoekerscentrum Ganzenpoot Vernieuwing ANDERE WAARDEVOLLE PROJECTEN Valorisatie Optimalisatie Bayernwald Optimalisatie bezoekerscentrum Albert site Käthe Sanctuary bij I-zaal Lange Kollwitz in Wood Max stadhuis museum Ten museum Museum Bogaerde Veurne Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 4

7 WOI-LANDSCHAP BELEVINGSPUNTEN ONTWIKKELEN VAN EEN VERNIEUWEND CONCEPT VOOR WOI-BELEVING IN LANGEMARK HET LANDSCHAP Houthulst Vladslo REALISEREN Duitse Belgische DUITSE VAN begraafplaats BELEVINGSPUNTEN begraafplaats BEGRAAFPLAATS BEGRAAFPLAATSEN IN HET (FRONT-) LANDSCHAP Sluizencomplex Franse Bedford Ramskapelle BELEVINGSPUNTEN begraafplaats St. Charles de Potyze Frontzate House Cemetery Ieperboog: met verschillende Belgische oorlogsrelicten Ganzenpoot ANDERE begraafplaats sites WAARDEVOLLE SITES VREDESMOLEN KEMMELBERGSITE FIETSEN MOBILITEIT DRIE GRACHTEN WATERTOERISME UITBOUWEN WANDELEN VAN RECREATIEVE MOGELIJKHEDEN IN (FRONT-) ZONE Kanaal Ieper-IJzer Aanbod ONTWIKKELEN passagiers- VAN en TOERISTISCH-RECREATIEVE toervaart BELEVINGSKAART EVENEMENTEN GROTE EVENEMENTENAANBOD CREËREN ONTWIKKELEN INTERNATIONALE VAN STRUCTUUR VAN EEN GEVARIEERD EVENEMENTEN VOOR EEN EVENEMENTENAANBOD OVERZICHTELIJK KLASSIEKE HERDENKINGSMOMENTEN TIJDELIJKE TENTOONSTELLINGEN ONTHAAL CONCERTEN UITWERKEN VAN EEN DUIDELIJKE ONTHAALSTRUCTUUR NIEUW UITBOUWEN OPTIMALISEREN STREEKBEZOEKERSCENTRUM VAN VAN DE TOEGANGSPOORTEN AFZONDERLIJKE Diksmuide De Bergen VOOR ONTHAALPUNTEN IEPER ANDERE DE ONTHAALPUNTEN WESTHOEK bezoekerscentrum/onthaal landhuis Veurne Nieuw onthaal Adelahuis Vernieuwing onthaal Poperinge LOGIES COMMERCIELE SAMENWERKEN MET OMLIGGENDE REGIO S Autocartoerisme UITBREIDEN VAN TERREINEN VOOR KAMPEERAUTO S Fietsen MEETCENTIVES ARRANGEMENTEN en wandelen PRODUCTONTWIKKELING Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 5

8 MARKETING COMMUNICATIE IMAGO ONTWIKKELEN EN POSITIONERING MARKTAANDEEL SELECTEREN EN VAN EN VERFIJNEN PROMOTIE WOI-BETROKKENHEID HET ALGEMENE VAN DE CONCEPT DOELMARKTEN VOOR DE POSITIONERING PRIORITAIRE PRODUCT-/MARKTCOMBINATIES POSITIONERING DOELMARKTEN HUISSTIJL BEPALEN UITWERKEN VAN VAN DE PER PROMOTIEACTIES COMMUNICATIEDOELGROEPEN MARKT MERCHANDISING TRADE ONLINE EN -INSTUMENTEN PERS PUBLIEKSCAMPAGNE SECTORBEWERKING EN MEDIA BUDGETTERING TIMING BEPALEN VAN HET BELEID EN BEWERKING EN DE ORGANISATIE SPECIFIEKE DOELGROEPEN BELEID EN TASKFORCE COORDIETEAM PROJECTSECRETARIAAT ORGANISATIE VLAAMS WESTHOEK NIVEAU Financiële KERNGROEP Partners middelen WESTHOEK MET ANDERE 100 JAAR SECTOREN GROOTE OORLOG WOI-locaties WOI-regio s Brugge SAMENWERKING in in Noord-Frankrijk overig BUITEN België WESTHOEK BIJLAGEN KAARTEN Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 6

9 1 INLEIDING

10 ACHTERGROND Het Eerste EN AANLEIDING de vele WOI-toerisme Wereldoorlog begraafplaatsen, is nog niet steeds meer gedenktekens het uit uitzicht Westhoek en van andere weg regio. sites Wie denken. heen. door De Tot Westhoek op vandaag rijdt is beïnvloedt duidelijk kan niet een om product historisch want Wereldoorlog geïnvesteerd landschap met een bewogen oorlogsverleden. Zelfs multicultureel oorlogsverleden, op maar liefst de ruim Westhoek. vijftig Verschillende hedendaagse partijen staten en waren organisaties destijds hebben betrokken de afgelopen bij Eerste jaren Al in het bewaren en het ontsluiten van dit oorlogsverleden. De sterkte van het WOI- echte snel verschillende bedevaarten na is dan oorlog ook niveaus. naar gebaseerd is het de WOI-toerisme slagvelden. op een samenspel Ouders, ontstaan. broers, van In verschillende zussen, twintiger echtgenotes actoren: dertiger publiek en jaren kinderen of waren privaat wilden het toerist aspect het graf was van altijd hun wel dierbare ergens bezoeken aanwezig, en al zich werd een het beeld toen (nog) vormen niet van zo het beschouwd. front. Het Lang toeristische was die achter familieband belangrijkste reden voor een bezoek, maar intussen zijn er geen overlevenden allerlei meer toegenomen. en gaat het alweer om tweede en derde generatie. Toch blijft het oorlogsverleden ontwikkeld het aantrekken. soorten front. als Ruim en Musea maten Eerste Sterker 350 en 000 en Wereldoorlog. bezoekerscentra nog: WOI-toeristen het geen WOI-toerisme ander Gedurende doorkruisen wijzen thema ze in het de als waar jaarlijks Westhoek het laatste zoveel ware het decennium is specifieke frontlandschap de weg. afgelopen Evenementen werd routes jaren het rond toeristisch zelfs gebieden zijn werden flink alleen WOI-product heeft kleinhandel in Westhoek dan ook uitgebouwd. De van het In Flanders Fields Museum factor tien jaar geleden weg uitgetekend voor een nieuwe verdere ontwikkeling van het WOIproduct. bezoekersstromen Nu en regio. zijn andere Het verschillende maakt bedrijven naar voor hierdoor Westhoek, maar publiekstrekkers. liefst ook maar 30% meer deel is inkomsten. Bovendien ook uit nog van eens de Het genieten totale een WOI-toerisme belangrijke toeristische plaatselijke genereert economische omzet horeca, in niet de Westhoek. de Om erg totaalproduct het WOI-toerisme in de Westhoek te kunnen bestendigen en zelfs nog te versterken, moet er wordt omzichtig met het erfgoed de ontsluiting ervan worden omgesprongen. De bezoekersdrukte Angelsaksische op sites moet beheerd worden en de Eerste Wereldoorlog in Westhoek moet als één waar verdere ontwikkeling ontwikkeld van gecommuniceerd het WOI-toerisme worden. in Dit Westhoek. vraagt Hoewel een duidelijke in Vlaanderen visie omtrent altijd 100 gesproken over Westhoek, kijkt bijna elke buitenlander hier raar bij op. In nationale jaar eens Groote het wereldberoemde internationale Oorlog is de de kaart gedicht Westhoek beter van plaatsen is John bekend dan McCrae op ook als het dé Flanders werd gebied uitgelezen geschreven. Fields : van kans oorlogstoerisme. de velden om Vlaanderen van Vlaanderen Met op die Wereldoorlog doelstelling werd op initiatief van de Vlaamse Regering eind 2007 uitvoering het samenwerkingsovereenkomst afgesloten tussen Westtoer en Toerisme Vlaanderen voor een halftijds studieopdracht WOI-erfgoed projectcoördinator. van de gedurende de studie, periode Westhoek terwijl één jaar. Toerisme met De Westtoer het studie Vlaanderen oog heeft op stond betrekking de een hierbij honderdjarige subsidie in op voor ter de beschikking toeristische herdenking algemene stelde ontsluiting van coördinatie de voor Eerste van een en Toeristische valorisatie met het oog van op erfgoed 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 8

11 DOELSTELLING gezamenlijk oog Groote De missie samenwerking te komen met tussen betrekking Westtoer tot en de Toerisme toeristische Vlaanderen valorisatie heeft van tot WOI doel in om de tot Westhoek een gezamenlijke met het Er op de honderdjarige gedragen centrale herdenkingen visie op een in eigentijdse Belangrijk toeristische hierbij kwaliteitsbeleving is het formuleren van 100 van jaar een worden Oorlog De in Westhoek. gehouden twee toeristische doelstellingen met valorisatie vooropgesteld: internationale van het oorlogstoerisme positionering optimaliseren, van Vlaanderen waarbij rekening wordt als Het topbestemming voor het oorlogstoerisme; jaar Het imago van Vlaanderen de wereld versterken, in het bijzonder in de landen die bij het studierapport Groote Oorlog Eerste moet Wereldoorlog in de opgevat Westhoek ; worden betrokken een als handboek waren. een basisdocument voor de verdere voor toeristische voorbereidingen ontwikkeling voor 100 op WERKWIJZE gebied van de Eerste Wereldoorlog. Overleg overlegstructuur geraadpleegd is nodig en opgezet betrokken om tot waarbij een gezamenlijk het personen denkproces. op gedragen verschillende De volgende centrale niveaus overlegstructuur visie en te komen. uit diverse werd Hiervoor sectoren toegepast: werd werden een Beleidsstuurgroep Bekrachtigt Samenstelling: Vlaanderen, afgevaardigd de bestuurder gedeputeerde grote Vlaams lijnen minister van en Westtoer voor neemt voor toerisme finale Toerisme, beleidsopties van administrateur-generaal de provincie West-Vlaanderen van Toerisme en Begeleidingsgroep (plangroep) Vlaamse Verricht Samenstelling: beleidsvoorbereidend afgevaardigde(n) werk van op het ambtelijk kabinet vlak van minster voor Toerisme, de afdeling Buitenlandse Zaken, Toerisme Vlaanderen, de provincie West-Vlaanderen en Westtoer toetsingsgroep Lokale/regionale Stemt Samenstelling: af met initiatieven afgevaardigde(n) uit andere van sectoren de diverse betrokken geledingen van de Vlaamse administratie Geeft Samenstelling: feedback toetsingsgroep lokale op concrete en regionale studieresultaten actoren Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 9

12 RAPPORTINDELING Het op planningsproces 100 studierapport jaar Deel Groote van voor de Oorlog de studie toeristische in opgevat valorisatie kunnen bestaat worden. van het uit Deze drie WOI-erfgoed drie delen, delen die in zijn: elk de Westhoek als een fase met van het oog Er wordt 1: Situatieanalyse vertrokken van een Waar inventarisatie staan we (niet nu? exhaustief) en een evaluatie van het het Deel Aan huidige SWOT-analyse; 2: toeristisch-recreatieve hand Visieontwikkeling van analyse Wat van vraag vraag willen aanbod. we aanbod bereiken? Dit is mondt het mogelijk uit in een om samenvattende het daaruit Deel kader voortkomende van honderdjarige doelstellingen herdenking; te vormen met betrekking tot het oorlogserfgoed een visie met Dit deel 3: Actiegerichte is het meest concrete strategie onderdeel Hoe kunnen waarbij we acties dit worden bereiken? voorgesteld. De acties in STUDIEGEBIED worden afgestemd op de vooropgestelde visie doelstellingen uit de visieontwikkeling. Duitse De Westhoek. Veurne, opportuun studieopdracht gebieden Diksmuide wordt De Westhoek het en heeft brengt studiegebied Ieper. betrekking wordt zowel De opdracht gedefinieerd uitgebreid frontzone heeft toeristische tot als dus als andere zowel 18 zones valorisatie plaatsen gemeenten betrekking achter en van regio s. op van het het de de front Belgische, WOI-erfgoed Het arrondissementen in kaartmateriaal beeld. Britse in Waar als de richt zich echter enkel op de Westhoek en de Westkustgemeenten. Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 10

13 2 SITUATIEANALYSE

14 2.1.1 DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK IN HET KORT 2.1 SITUATIESCHETS VAN DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE DE GROOTE WESTHOEK De Eerste Wereldoorlog OORLOG1 met meegesleurd uitgevochten. Frankrijk, doordat Vanaf het begin Verenigd Duitse was augustus een Koninkrijk aanval militair 1914 over was haar conflict Rusland. Duitsland grondgebied op wereldschaal samen Het neutrale liep. met Op Oostenrijk-Hongarije 11 dat België november vooral werd in 1918 in Europa werd in oorlog werd vier 11 loopgravenstrijd, uur de wapenstilstand de Kerstbestanden gesloten Kenmerkend 1915 met aan verbroedering deze oorlog tussen waren frontsoldaten, ondermeer om voorbij massale jaar zou geduurd, rekrutering, zijn. tegenstelling chemische tot en wat biologische velen dachten, oorlogvoering. namelijk dat De oorlog oorlog heeft met uiteindelijk kerstmis 1914 nog de indirect De oorlog had veranderingen geallieerden een 68 grote miljoen als hadden impact mannen gevolg. de op Het vier gemobiliseerd, de was jaar geschiedenis durende het eerste waarvan strijd conflict gewonnen. er de waar zowat twintigste naties Maar 9 miljoen daarvoor eeuw van alle sneuvelden2. met continenten werden heel wat Het in direct de conflict sociale hele aantallen Het Westelijke bij doden betrokken Front, met zich waren. waar mee de dat Hij troepen bracht overlevenden vooral zich vanaf voor hem Europa Nieuwpoort Groote zoveel Oorlog vernieling noemden. Frans-Zwitserse zulke enorme grens of tegenover troepen kwamen opmars ingroeven, uit door vast de werd het de te geallieerden, Britse een zitten Ardennen stellingenoorlog. Gemenebest, naar afkomstig ontstond Parijs de De uit een Franse (het Duitsers België, net von koloniën Schlieffenplan) Groot-Brittannië werden loopgraven. er vanaf in de Hier 1917 tot herfst staan stonden Frankrijk, ook van gebracht. 1914, Verenigde aangevuld Duitse tijdens De troepen Staten. legers met hun Het De soldaten ertussen Westhoek landschap het raakten niemandsland was zag gewond, vier merkwaardig jaar en lang vermist prikkeldraadversperringen. het uit strijdtoneel of met gedood. twee van tegenover Tienduizenden vele offensieven elkaar burgers liggende veldslagen. werden loopgravenstelsels op Een de miljoen vlucht gedreven. eind uitstulping oorlog 1918 kan Steden, in nooit Duitse Westhoek meer dorpen linies: dan en opgesplitst enkele het de fameuze landschap kilometers. worden Ypres-Salient werden in het Het grondig IJzer- West-Vlaamse of Ieperboog. en verwoest. het Ieperfront. Het Toch militaire vormde verschoof Achter verloop bij het het Ieper front front was een tot situering sprake van de een verschillende Britse, Belgische frontzones en Duitse die sector. achter Kaart het front. 1: WOI-zones (zie Bijlagen). geeft een beeld van de 12 Antwerpen, Bronnen: Bron: Toeristische 2008; pocket valorisatie Den Grooten Clemen met het van Oorlog, van, S., oog erfgoed Westtoer, Reisgids naar de Eerste Wereldoorlog, Standaard Uitgeverij, op 100 jaar uit de Groote eerste 2008 Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 12

15 IJZERFRONT3 Na terug een kanaalhavens vrijwaren de achter nederlaag IJzer. bij Antwerpen Samen met op 10 Britten oktober en 1914 de Fransen trok het wilden Belgische de Belgen leger zich tot aan midden de Noordzee oktober Slag ondoordringbare van de IJzer Duitse te beschermen. (18-30 bezetting. verdedigingslijn oktober Burgers Het 1914) was vormen sloegen een om ultieme op de de Duitse vlucht. poging opmars om een tot staan stuk Belgische te brengen bodem en zo de te noorden De Duitsers gingen over tot een massale aanval over een front van 100 km vanaf Nieuwpoort. Met Diksmuide. dit aanvalsplan wilden ze in zuidelijke richting een weg banen naar de kust om de geallieerden af ontoegankelijk snijden van hun aanvoerhavens. Eind oktober werden Duitsers echter gedwongen hun acties Karel te staken en zich terug te trekken. Na zware gevechten zette het Belgische leger het gebied ten door en Cogge. door. van Haar Hij de geworden. was IJzer positie opzichter namelijk De werd onderwaterzetting van hiermee Noordwatering beveiligd en werd trok en en zich in de het kende terug hele stadhuis de achter zuidwesthoek waterhuishouding van de Veurne spoorlijn van besproken Nieuwpoort- in België de streek met was Na de onderwaterzetting hebben diverse slagen de periode van 31 oktober 1914 tot 15 oktober 1918 plaatsgevonden: verovering Steenstrate van Diksmuide 22 april 1915 op 10 november 1914 Bevrijdingsoffensief Duitse aanval op Nieuwpoort op juli 1917 Tijdens om Reigersvliet op 6 maart 1918 IJzerfront. Slag bij Merkem op 17 april 1918 Het aan de IJzer (vanaf 16 oktober 1918) relatief de tweede fase van het geallieerde bevrijdingsoffensief kwam ook beweging aan het beschermd Op 16 oktober 1918 rukten Belgen langs kust op. Westhoek aan IJzerfront rustig door werd wat onderwatergezet veldslagen gekenmerkt betreft door land. Hierdoor en wacht soldaten aan is het werden aantal IJzer langs doden de onderwaterzetting. grote het stukken noordelijke van deel Het het van was front de er IEPERBOOG4 het Ieperfront4. minder dan in het zuiden: doden aan het IJzerfront ten opzichte van De moesten hierbij Eerste Britten bezetten op 13 oktober 1914 Ieper. Om Franse kanaalhavens te kunnen bereiken, Het centrum van Slag de strategisch Duitsers bij van Ieper de strijd echter belang. (19 oktober lag Ieper Burgers nu in - innemen. 22 de sloegen november Westhoek De in die hoogtes 1914) periode Ieperboog, rond op Ieper de vlucht. de Britse in het uitstulping Heuvelland in waren Duits gebied, werd gevormd. Verschillende Duitse aanvallen vonden plaats, waarbij de Britten moeite hadden om hun linies rond Ieper stand houden: Eerste slag bij Langemark Mesen Bikschote op Wijtschate bij oktober tweede bij ( Kindermoord Slag Langemark bij Geluveld van Langemark) op oktober 3 De Lakenhallen Duitse van verovering Ieper brandde van de Nonnenbossen de vernieling bij van Ieper Slag werd bij ingezet. Nonnebossen op 11 november Eerste Bronnen: Bron: Chielens, Wereldoorlog, Toeristische P., e.a., Standaard valorisatie De met Laatste pocket Uitgeverij, het van Getuige. Den Grooten oog erfgoed Antwerpen, Oorlog, Westtoer, 2006; Clemen van, S., Reisgids naar de op 100 Het oorlogslandschap jaar uit de 2008 Groote eerste Oorlog wereldoorlog van ( ) de Westhoek, in de Uitgeverij Westhoek Lannoo, Tielt, 13

16 Tijdens troepen die 1915 boog de langs vergeten rond weerszijden Ieper winter zouden van (23 bezetten november frontlinie en 1914 groeven de Canadezen - 21 zich april in. en 1915) Het Britten waren vielen namen nu de vooral gevechten in het Franse voorjaar stil troepen en van de Tweede een deel van het Franse front over. Hill 60 gaf Duitsers een goed zicht op Ieper. Daarom De werd slaagden Heuvel de Duitsers door er echter Britten in ondermijnd om heuvel en lieten weer volledig hem op te bezetten. 17 april 1915 ontploffen. Op 5 mei Duitsers Slag Duitse 22 probeerden april bij verovering (Duits Ieper opnieuw (22 doel van april was bij Langemark 1915 om Ieper de - 25 vastgelopen door mei tot te 1915) aan breken St.-Juliaan frontsituatie met: bij met de chloorgas eerste chloorgasaanval als nieuw wapen op te doorbreken om alsnog de kanaalhavens te bereiken. Er werd een opening van ca. 6 Britse kilometer terugtrekkingen Sint-Juliaan het front en 23 gecreëerd) inkrimping april - 3 mei van de salient op 4 en 8 mei de Gedurende Frezenberg op 8-13 mei door Slag bij Bellewaerderug op 24 (opnieuw Duitse chloorgasaanval) druk de volgende tweetal jaren (26 mei juni 1917) bleef het betrekkelijk rustig Duitsers Ieperse te breken, frontsector maar ( all veldslag quiet at duurde the western al tien front ). maanden De Duitsers de Fransen poogden waren namelijk uitgeput. bij Verdun Om Voor op Verdun te minderen, werd dan ook een Frans-Britse aanval ingezet aan Somme in tussen Ook rond Arras en Champagne waren in 1917 tegenoffensieven. In die tijd legden de geallieerde Britten aan tegenstand Ieperboog de Ieperboog was de wilden Mijnenslag drie breken: Franse verdedigingslijnen van grens, 7 juni terwijl tot 30 juli met de 1917 Duitsers loopgravennet een met rechttrekken een en honderden nieuwe van de gassoort bunkers. frontboog de Britse bestorming ontploffing van van 19 mijnen Oosttaverne tussen Hill door 60 en Ieren Ploegsteertbos, Nieuw-Zeelanders inname van op Hill juni en Derde (Gedurende anderhalf jaar hadden de Britten mijnen aangelegd onder de Duitse geallieerden Slag stellingen Duitse bij Ieper wilden inzet op van (31 de Wijtschateboog Yperiet Duitse juli - 10 linies (mosterdgas) november doorbreken of Messines 1917) ten noorden Ridge ) duikboothavens van Ieper Oostende en Brugge te vanuit veroveren: Fase 1 (31 juli - 28 augustus): na 10 dagen van artilleriebombardementen vielen de Fransen aan Boezinge Franse Bellewaerde en verovering Britten Hollebeke vanuit bij Bikschote Ieper, Zonnebeke de Slag met bij enkele op Pilkem 10 Britse veroveringen augustus van van 31 juli ondermeer tot 2 gevolg: augustus Pilkem, 't Hooghe, naar Geallieerde verovering van Langemark bij Slag bij Langemark op augustus (tankaanvallen) Fase 2 (20 september - 12 oktober): Britten veranderen hun tactiek van massale frontaanvallen lokale Diverse tussen aanvallen 26 Britse september met veroveringen een beperkt en 3 oktober bij doel: Slag Zonnebeke bij Meenseweg centrum bij op de Slag september bij het Polygoonbos Britse Diverse de Alle verovering van ondermeer Poelkapelle en Tyne Cot bij de Slag bij Broodseinde op Eerste 4 oktober slag geallieerde Slag bij Britse Poelkapelle bij en Passendale aanvallen Franse op veroveringen, 9 op voor oktober 12 oktober de inname maar ook van mislukte Passendale aanvallen werden (o.a. afgeslagen Passendale) bij de bij Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 14

17 Passendale het Fase De Canadezen 3 (26 oktober - 10 november): regen geallieerden Houthulstbos, hadden tussen rukten het richtten de gevechtsterrein 26 beperkt Belgen oktober al op hun staken vanuit aandacht 10 herschapen de november: het IJzer westen op over de in de inname en één Fransen ontmoetten zuiden ontoegankelijk van van veroverden Passendale Passendale. daar moerasgebied Merkem Fransen bij De de beschietingen Tweede en waar rukten Britten Slag dorpen, op tot bij van boerderijen Duits De Duitsers troepen lenteoffensief wilden wegen voorraden een verdwenen (9 laatste - 29 vanuit april poging waren. Groot-Brittannië 1918): wagen om de af te kanaalhavens snijden. Ze te werden veroveren versterkt en zo door de toevoer divisies die gericht opmerkelijke terugkwamen ten Massale zuiden vooruitgang Duitse van ervan, het aanval langs Russische waarbij tegen hele Ploegsteert, front. het frontlijn Belgische Bij in de Mesen zuidelijke Ieperboog leger bij Hollebeke richting de werden Slag vanaf om werden Merkem Wijtschate: Duitse bezet. op acties 17 Ze april nu boekten vooral Dranouter, Duitse 25 april verovering van de Kemmelberg op Fransen bij de Slag om de Kemmelberg op Geallieerd De Hierop volgend Nieuwkerke, bevrijdden Ploegsteert de Britten Nieppe. tussen 18 augustus en 6 september 1918 Kemmel, waarna geallieerden bevrijdingsoffensief wilden een grootscheepse (28 september poging - 11 wagen november om de 1918) Duitse linies doorbreken. De Aan Duitse reserves raakten echter uitgeput en de Amerikanen kwamen op het Westelijke Front volop gekenmerkt in actie. Op 28 september werd de hele Ieperboog heroverd (o.a. Slag om het bos van Houthulst), veranderde het offensief werd hervat in de richting van Wervik, de Leie en verder. verwijderd. het Ieperfront Dit steeds door komt een van waren door een omgekeerde ruime vele frontlijnen boog (zware) s-vorm om gedurende velslagen door heen die de tot uitstulping oorlog enkele hebben steeds kilometers rond plaatsgevonden. in Ieper. beweging. meer Die van Omdat uitstulping Het de werd stad IJzerfront5. soms front van toen tussen slechts vaak de enkele als Tweede referentielijn meters en breed. Derde gebruikt. Het Slag aantal Het bij niemandsland, Ieper doden langere ligt hier het tijd dan stuk was ook vastgelopen, tussen een stuk beide hoger frontlijnen, wordt dan het front was ACHTER relatief rustige IJzerfront: doden aan het Ieperfront ten opzichte van aan het Het HET FRONT6 Hier front werden oorlogsgebeuren beperkte zich tijdens de Eerste Wereldoorlog niet tot de frontzone zelf. Ook gebieden achter het front waren gelegen, speelden een belangrijke rol tijdens oorlog. Duitsers werden vaak plannen gesmeed, soldaten getraind, gewonden verzorgd, etc. Vlak achter het enige frontzone. konden twee zij was in steden die dat de Voor soldaten tijd bij in de Lichtervelde, ook geallieerden Westhoek onderricht in beurtrol Torhout die was elke niet getraind. tweetal door en Kortrijk. Frans-Vlaanderen De weken Duitse echte Naast 3 troepenmacht rustzones à 4 Ieper dagen bij waren Calais lagen wat werden Poperinge ontspannen, dan Saint-Omer, ook ingenomen. wat verder maar Veurne voor vaak van de Wereldoorlog, Bron: Bronnen: Chielens, Toeristische pocket Standaard P., Den e.a., Grooten De valorisatie Uitgeverij, Laatste met Oorlog, Getuige. het van oog Antwerpen, Westtoer, Het oorlogslandschap van de Westhoek, Uitgeverij Lannoo, Tielt, erfgoed op ; jaar uit de Groote Clemen eerste Oorlog van, wereldoorlog S., ( ) Reisgids in naar de Westhoek de Eerste 15

18 Koksijde, plannen Koning Veurne van 15 oktober was Albert voor De het de Panne, I 1914 belangrijkste had onderwaterzetting tot Veurne, 23 zijn januari commandopost, centrum Alveringem, 1915 van de als de IJzervlakte Lo-Reninge hoofdkwartier Belgische midden werden sector in en van een Belgische achter het er deel in Belgisch oktober het van sector front. Diksmuide Leger 1914 die Het gediend. besproken de stadhuis besloeg. gemeenten heeft met De pastorie Karel Cogge. Panne) Veurne uit lokken. bleef zoveel Het hoofdkwartier mogelijk vrij werd van militairen, vanaf het om voorjaar geen van beschietingen 1915 dan op ook het ondergebracht stadspatrimonium in de Poperinge van Houtem. Koninklijke familie verbleef in De Panne, maar verhuisde in 1917 naar het Vleteren kasteel Sint-Flora in De Moeren, wanneer de Engelse troepen de sector Nieuwpoort (o.a. De materiaal overnamen van het Belgische leger. ontspanningsoord bioscoop-, lag midden de Britse sector achter het front, die uit gemeenten Poperinge druk bestond. De provinciestad Poperinge fungeerde als doorvoersluis voor manschappen en wel op weg vanuit Engeland, via kanaalhavens, richting Ieperboog. Het was een loop waar soldaten tot rust konden komen vertier konden vinden bij koffiehuizen, Naast theater- danszalen. Zo werden Poperingse winkels, restaurants herbergen rechtgesproken bezocht door de troepen. Vanwege cultuurverschillen binnen Britse troepen, ontstonden hoofdstad eens van de gevechten oorlog dan tussen ook verschillende een eigen gebied nationaliteiten. toewezen buiten De Canadezen Poperinge om Australiërs de rust te kregen bewaren7. in De Duitse het van sector ontspannen de waarbij achter executies de werkten het doodstraf in front het ze Britse omvatte ook leger. ergste of trainden straf Westhoek was. ze voor Poperinge de gemeenten nieuwe werd acties. tussen Middelkerke, Er 1916 werd en bovendien Oostende, 1919 Etappegebied. Koekelare, een deel van Diksmuide, Kortemark, Staden en Wervik. Eind 1914 werd bezetting toestemming van België na de stabilisatie van het front definitief georganiseerd. Het land werd zo veel mogelijk Roeselare geïsoleerd oorlogsvoering. van rest Westhoek van kwam wereld onder en zijn direct economie militair moest bestuur, ingeschakeld behorend worden tot het zogenaamde in Duitse In De regering verbleef in Le Havre, maar de Belgische ambtenaren bleven met kenmerkende van de regering. Belangrijke rustcentra vlak achter het front waren Oostende, oorlogvoering Menen. gebieden verschillende sectoren achter het front waren de medische zorg het transport materiaal aspecten. De hele infrastructuur achter het front stond ten dienste van de ringweg. achter en gewonden. voeding met het front ondermeer voorzien, De vormden bestaande dus wegen, een nieuwe infrastructuur belangrijke spoorwegen, spoorwegen stopplaats was loskaaien, werden niet voor op aangelegd het de werk- komen aan- en en en opslagplaatsen. afvoer steden gaan van kregen troepen, een De materiële NA Vergeleken geleden: DE GROOTE 40 schade met 367 burgers OORLOG Frankrijk, was echter en soldaten Groot-Brittannië wel erg waren groot. gesneuveld, De en frontstreek Duitsland zo n in had 2,5% de België Westhoek van de relatief bevolking was weinig vrijwel destijds8. helemaal verliezen De in ook beschadigd. vervangen met het steden vluchtland grond door die De gelijk houten verder regio bouwden gemaakt. kreeg barakken. van het zelfs er Ieper, een front Veel een nieuw Diksmuide waren speciaal vluchtelingen bestaan gelegen, statuut, en op. keerden Nieuwpoort zoals waarbij Veurne terug de waren naar eerste en compleet huis, Poperinge, noodwoningen al bleven verwoest, waren sommigen werden zwaar maar 78 Tielt, Bron: 2006 Chielens., Clemen Toeristische van, P., S., e.a., valorisatie Reisgids De Laatste met het naar van Getuige. oog de erfgoed Eerste Het op 100 Wereldoorlog, jaar uit oorlogslandschap de Groote eerste Standaard Oorlog wereldoorlog van de Westhoek, ( ) Uitgeverij, in de Antwerpen, Westhoek Uitgeverij 2008 Lannoo, 16

19 Tijdens waarvan (325 loopgraven vestigden de oorlog waren ongeveer 1,3 miljoen Belgen op de vlucht geslagen naar het buitenland, van 000), zo n in half Groot-Brittannië miljoen tot het (160 einde 000) van de in Nederland oorlog in het (100 buitenland 000)9. Het verbleef: puin werd in geruimd, Frankrijk meteen werd het wederopbouw gedeelte vele wederopbouw en architecten kraters Nieuwerck gerealiseerd. werden van zich de (tijdelijk) bij Eerste gedempt Beetje Ieperse Wereldoorlog in bij de beetje regio. Lakenhallen munitie werd Tussen afsloot. werd de als 1919 streek onschadelijk stadhuis opnieuw 1930 in gebruik gemaakt. werd opgebouwd. het genomen, grootste Vanaf In deel wat Wereldoorlog10: BETROKKEN STATEN IN DE WESTHOEK (1) In (7) de Westhoek waren ruim vijftig hedendaagse staten militair aanwezig tijdens de Eerste (12) (17) (22) Verenigd Koninkrijk, (2) Ierland, (3) Eiland Man, (4) Kanaaleilanden, (5) Malta, (6) Egypte, (26) Hong Trinidad Bermuda, Australië, Niue, Kong, (27) en (13) Tobago, (23) (8) Canada, Grenada, Sri Republiek (18) Lanka, (28) Belize, (14) van Zuid-Afrika, (9) Jamaica, (19) de Antigua Dominica, Fiji (15)(29) Eilanden, Saint (20) Barbuda, Zimbabwe, Lucia, Sint (24) Kitts (16) (10) Cook en (30) Sint Bahamas, Nevis, Eilanden, Vincent India, (21)(11) Nieuw-Zeeland, en (31) (25) Grenadines, Barbados, Pakistan, Tonga, (56) (32) (38) (44) (50) Polen, Guinee Verenigde Bangladesh, Algerije, (57) Bisseau, (45) Tsjechië Staten, (33) Tunesië, (39) en (51) Myanmar, (58) Benin, China, (46) Denemarken. (40) (34) Marokko, (52) Ivoorkust, Nepal, Portugal, (47) (35) (41) Madagaskar, (53) Frankrijk, Mali, Italië, (42) (54) (36) (48) Niger, Rusland, Senegal, Spanje, (43)(55) (49) Burkina (37) Duitsland, Guyana, Guinee, Faso, oorspronkelijke Fransen Britten mobiliseerden hun koloniale wereldrijken, waardoor er uit elk continent ook manschappen werden aangevoerd. Diksmuide vochten in oktober 1914 al Tirailleurs uit Westkwamen Afrika Noord-Afrikaanse ruiterij. Bij Ieper zetten in dezelfde periode Britten Indiase troepen uit in. Chinezen. Later veel ondermeer minder kwamen Het bewoners: bekende Chinese er uit Vietnam, ook Labour eilandbewoners Indianen eenheden Madagascar, Corps en uit Eskimo s, bleef uit zelfs de Egypte Caraïben. Stille bij tot de eind Zuidzee. Fiji. Nieuw-Zeelanders In 1919 De het grootste Arbeidskrachten in Canadese Westhoek groep tal leger van arbeiders achter Maori s, vochten het om bestond maar front ook te Tunesië aanwezigheden Meldenswaardig Nieuw werken het ruimen van de slagvelden en het begraven van de doden11. Van verschillende stonden hebben enkele landen echter een meer beduidende rol gespeeld dan andere. dat gedurende -Zeeland, en voornamelijk Marokko10. vier in Verenigde jaar die in De oorlog voor zin Britse Staten, zijn: het Britse militaire toneel Verenigd India, sector, is betrokkenheid geweest Pakistan, Koninkrijk, het stuk van Zuid-Afrika, front vele Frankrijk, in de veldslagen. van regio de China, Duitsland, Ieper- is het Polen, grootste de Canada, Senegal, Wijtschateboog, geweest. Australië, Algerije, Zij bijvoorbeeld Voor De betrokkenheid van de verschillende hedendaagse staten ten tijde van de Eerste de Wereldoorlog, waren Westhoek, de de betrokkenheid troepen als zie wordt werkkrachten paragraaf vaak in van de ook verschillende volgende in in andere Kenmerken Westhoek tabel periodes hedendaagse per ingezet slag betrokken markt. weergegeven. staten komen in bij de de bijgevolg Westhoek. Naast Eerste de niet Wereldoorlog specifieke De in Chinezen tabel veldslagen destijds aan werden bod. in Buitenlands Tielt, Bron: Bronnen: Bron: 2006 Chielens., brochure Toeristische Auwera Beleid, tijdelijke P., Van Antwerpen, e.a., valorisatie der, tentoonstelling De S., Laatste Vooronderzoek Getuige. Het oorlogslandschap van de Westhoek, Uitgeverij Lannoo, met het 2007; van oog In erfgoed op Mens Flanders Herdenking 100 Cultuur jaar uit Fields de Groote Oorlog, eerste documentatiecentrum, Wereldoorlog Oorlog In wereldoorlog Flanders I (niet ( ) Fields in gepubliceerd), Ieper Museum, de Westhoek 2008 Steunpunt 17

20 Hedendaagse Jaar 1914 staten betrokken bij de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek 1915 Slag Eerste aan bij Slag Diksmuide bij IJzer, en Betrokken Denemarken, hedendaagse Marokko, Algerije, staat Tunesië, Senegal, Mali, Luxemburg, Ivoorkust, Burkina 1916 Tweede Slag bij Ieper Faso, België, Guinee, Duitsland, Benin, Frankrijk, Niger, India, Groot-Brittannië, Pakistan, Bangladesh Ierland, Denemarken, Myanmar Guinee, Benin, Marokko, Niger, Algerije, India, Tunesië, Pakistan, Senegal, Bangladesh, Mali, Myanmar Ivoorkust, Burkina Nepal Faso, 1917 Derde Mount Sorrel Canada, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland Denemarken (Passchendaele) Slag bij Slag Mesen bij Ieper België, Brittannië, Ierland, Duitsland, Australië, Niue, Fiji, Frankrijk, Nieuw-Zeeland, Tonga en Groot-Brittannië, Cook Duitsland, Islands Denemarken, Ierland, Luxemburg, België, Groot- Denemarken, Zuid-Afrika, Zimbabwe, Canada, Portugal, Jamaica, Italië, Trinidad Rusland, & Tobago, Guernsey, Guyana, Madagaskar, Belize, 1918 Duits Eindoffensief Lente offensief Grenada, Bahamas, St-Lucia, St-Vincent, Dominica, Barbuda, St. Kitts & Denemarken, Nevis, België, Bermuda, Duitsland, Canada, Zuid-Afrika, Egypte Frankrijk, Portugal, en Zimbabwe, China Groot-Brittannië, Italië, China Rusland, en Ierland, Verenigde Madagaskar, Luxemburg, Staten Zuid-Afrika, Bron: In Flanders Fields documentatiecentrum, Benin, Jamaica, St-Vincent, Marokko, Niger, Trinidad Algerije, Ieper Dominica, India, & Tunesië, Pakistan, Tobago, Barbuda, Senegal, Guyana, Bangladesh, St. Kitts Mali, Belize, & Ivoorkust, Myanmar Nevis, Grenada, Verenigde en Burkina Bahamas, Vietnam Staten, Faso, St-Lucia, Guinee, China, Hoewel de HEDENDAAGSE Eerste Wereldoorlog BETEKENIS intussen alweer FLANDERS bijna honderd FIELDS jaar geleden heeft plaatsgevonden, enkele is daarbij deze vier oorlog jaar nog lang steeds het strijdtoneel van betekenis geweest voor en veel de sporen destijds ervan betrokken zijn nu staten. nog steeds De Westhoek erg duidelijk zichtbaar. landen) factoren: is Deelname De echter hedendaagse voor verschillende betekenis van betrokken de Westhoek staten (Flanders uiteenlopend Fields en voor sterk de afhankelijk Angelsaksische van Eerste Wereldoorlog versus neutraliteit in Westhoek is van groter belang bij de staten die er destijds zelfs verdedigd, bij betrokken neutraal terwijl waren, waren. Nederlanders dan Zo bij hebben neutraal staten de Britten die waren. niet er in de vier Westhoek jaar lang hebben een deel bijgedragen van het of front die ook Winnen Men Westhoek. versus verliezen aanzien de wordt niet graag herinnerd aan verloren oorlogen. De verliezers kunnen zich dan van oorlog de mindere Eerste van juist Dit Wereldoorlog helden. verklaart Eerste mate identificeren Wereldoorlog. De mede tussenkomst geleid. de met gevoeligheid Voor hun van de deelname Britten die zijn er aan heeft nu zij de die nog immers Eerste omgekomen bij de Wereldoorlog tot Duitsers de overwinning zijn tijdens is ten Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 18

21 Repatriëring Na en begraafplaatsen Brittannië aanleg de oorlog beslisten de Franse en Amerikaanse overheid repatriëring toe te staan Commonwealth te bekostigen. besloot het onderhoud War in echter Er Graves zijn Westhoek repatriatie van dan Commission begraafplaatsen ook terug maar verbieden. te werd weinig vinden opgericht. Ter de Fransen die compensatie frontzones hier De zijn Westhoek Amerikanen zorgen, zou gesneuveld. de speelt staat waarvoor meer met Groot- op al haar Duitse de Annexatie Commonwealth-graven lijken ook niet werden bij gerepatrieerd, het herinneren ligt dan dit in ook lijn een met belangrijke voorgaande, rol. gevoelig Hoewel de bij Niet Duitsers. hier oorlogvoerende kolonisatie versus natievorming partijen. bijdrage alle namelijk landen aan Staten soldaten vochten staat oorlog die of meestal destijds omdat een nauwelijks. met ze deel een evenveel van kolonie Dit linken hun overgave. zijn waren territorium bijvoorbeeld aan van Heel de kolonisatie, één wat geannexeerd de van huidige Magreblanden. herdenken staten conflicterende was hadden bij Voor hun een Militaire bewustzijn, enkele staten zoals heeft voor de Eerste Nieuw-Zeeland Wereldoorlog en Australië. echter wel Voor bijgedragen India heeft aan het oorlog nationale een In belangrijke stap betekend naar uiteindelijke autonomie. een enkele sterke traditie staten militaire leeft traditie. de herinnering Zo wordt de in Groot-Brittannië, Eerste Wereldoorlog Canada nog sterk, en de mede Verenigde door Vanwege Staten in het algemeen meer aandacht besteedt aan het herdenken van militaire bij gebeurtenissen. In Canada wordt dit versterkt doordat de overheid een specifiek beleid is hiervoor heeft. John veel bovenstaande factoren, leeft Eerste Wereldoorlog in de Westhoek vooral nog erg sterk Westelijk de Westhoek Britten, Australiërs, echter geen Nieuw-Zeelanders, gekend begrip. Dankzij Canadezen het en populaire Ieren. Voor gedicht de In Commonwealth-landen van voor Commomwealth-landen Mc Crae, heeft Westhoek is het in onderscheid die landen wel tussen bekendheid het Vlaamse gekregen als het Flanders Franse stuk Fields. van Voor het Voor Front hierbij echter niet altijd duidelijk. Specifieke kenmerken met betrekking tot werd betrokkenheid belangrijkste bij Eerste staten Wereldoorlog Westhoek in bij paragraaf Westhoek en de Kenmerken betekenis ervan per markt vandaag, toegelicht. worden inzake gemengde aangedrongen België betekende het einde van de Eerste Wereldoorlog enkele sociale veranderingen. Zo arbeidsproces vlak na tewerkstelling syndicale verworven, op oorlog vernederlandsing vrijheid besloten op die grote ze werden na om schaal. van het oorlog doorgevoerd. de enkelvoudig Vrouwen Gentse niet meer universiteit hadden kiesrecht Ook afstonden. vormde tijdens voor belangrijke de de mannen oorlog in een sociale het te actieve voeren, begin maatregelen rol van in werd het de Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 19

22 CONCLUSIES Gedurende windstreken vier SITUATIESCHETS jaar lang is VAN Westhoek DE EERSTE het WERELDOORLOG strijdtoneel geweest IN DE WESTHOEK militair verschilde frontzone bij de werden zelf, Eerste maar ingezet Wereldoorlog ook de in gebieden regio. in Maar Westhoek achter liefst het betrokken. meer front dan speelden vijftig De van bijdrage hierbij huidige vele en veldslagen. van staten rol. de Soldaten waren diverse Niet destijds uit staten alleen Westhoek, wel sterk per staat. Zo hebben Britten tijdens hele oorlog strijd geleverd in staat waren. heeft Zo zijn terwijl in elk ook de geval Amerikanen per eigen specifieke veldslagen er pas verbondenheden in en andere laatste gebeurtenissen fase met bij plaatsen betrokken die in voor raakten. de Westhoek. hen Elke van betrokken betekenis De verschillend repatriëren herinnering dan betekenis van van afhankelijk de de doden Westhoek en van factoren, bij mate het herinneren van zoals bijdrage het van winnen aan de Eerste of het natievorming Wereldoorlog verliezen van is de een per oorlog, staat. erg wordt bij de staten aan de die Eerste destijds Wereldoorlog een kolonie is waren dan ook van sterker conflicterende bij staten partijen. die zelf Wanneer oorlog Westhoek instapten het De ligging bedoeld, van België wordt door en van Frankrijk Commonwealth-landen aan het Westelijk veelal Front het is begrip voor Flanders een aantal Fields staten gebruikt. echter De onduidelijk. Frankrijk. De staten vele en begraafplaatsen de Bijgevolg Westhoek. wordt Hierbij in de de gaat Westhoek term het Flanders voornamelijk dragen Fields bij ook tot om de wel sterke Commonwealth-landen. gebruikt band voor tussen het noordelijk desbetreffende deel van Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 20

23 Bij gecombineerd basis ondersteunende het van WOI-toerisme het met toeristische ondersteunende in Westhoek producten inzake producten. gaat zijn ook het de van Eerste om De belang een aantrekkingselementen Wereldoorlog totaalaanbod voor een totale van de beleving. aantrekkingselementen vormen Westhoek, weliswaar maar de 2.2 WOI-PRODUCT Aantrekkingelementen: Ondersteunde WOI-bezoekersattracties; (Front-) WOI-evenementen. Onthaal; producten: landschap met WOI-sites; Recreatieve Logies; Commerciële ontsluiting; De evaluatie WOI-educatie. van het toeristisch productontwikkeling; wordt kan worden recreatief aan zowel geïnventariseerd de product vraag vanuit van met de een betrekking aanbod- en actiegericht geëvalueerd, aanbod als tot vanuit het plan wordt thema die de worden gezamenlijk vraagzijde vanuit voldaan. het Eerste oogpunt geanalyseerd. de aantrekkelijkheid Verschillende Wereldoorlog van De consument belevingscomponenten opzet bepalen. van is het niet bekeken. Het toeristisch- aanbod een Zo volledige toeristisch inventarisatie oogpunt te geven. te maken, maar om een zo volledig mogelijk beeld van het aanbod vanuit Toeristische valorisatie met het van oog erfgoed op 100 jaar uit de Groote eerste Oorlog wereldoorlog ( ) in de Westhoek 21

24 2.2.1 Bezoekers aangetrokken AANTREKKINGSELEMENTEN Wereldoorlog verschillende worden plaatsvinden. door types met WOI-sites vele betrekking WOI-bezoekersattracties en tot de het uiteenlopende thema van in de evenement regio, Eerste Wereldoorlog die het (front-) inzake tot landschap de de Westhoek Eerste met De bezoekers term bezoekersattractie WOI-BEZOEKERSATTRACTIES enerzijds vanuit naar de aanbodzijde Westhoek geeft en en haar anderzijds het oorlogserfgoed al aan: vanuit de WOI-bezoekersattracties de aan. vraagzijde Deze WOI-bezoekersattracties bekeken. trekken jaarlijkse worden vele AANBOD In Hoewel verzamelnaam de Westhoek VAN BEZOEKERSATTRACTIES bezoekpunt toe de term gerekend, voor zijn attractie de heel dat musea in voldoende wat de verschillende context bezoekerscentra. aantrekkingskracht van soorten Eerste Tot bezoekersattracties Wereldoorlog een heeft bezoekersattractie om mensen wat vreemd die te WOI-gerelateerd stimuleren wordt klinkt, dan is het ook naar zijn. een het fysieke een gaan locatie duidelijke om heeft, het toeristische dat te bezoeken. het permanent (museale) Voorwaarden wordt inrichting opengesteld, hierbij heeft zijn dat het thema openbaar bezoekpunt de toegankelijk eerste een herkenbare plaats is, dat elk Eerste De volgende Wereldoorlog WOI-bezoekersattracties is.12 kunnen op basis van deze definiëring bepaald worden: 12 Dit sluit aan Toeristische bij de paper valorisatie De met toeristische het van oog erfgoed op definitie 100 jaar uit van de attracties, Groote eerste Oorlog wereldoorlog Steunpunt ( ) toerisme in de en Westhoek recreatie,

Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG (2014-18)

Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG (2014-18) Studie TOERISTISCHE VALORISATIE VAN ERFGOED UIT DE EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK MET HET OOG OP 100 JAAR GROOTE OORLOG (2014-18) November 2008 COLOFON Opdrachtgever Vlaamse Regering, in navolging

Nadere informatie

SYNTHESE. Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog (2014-18)

SYNTHESE. Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog (2014-18) SYNTHESE Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog (2014-18) November 2009 Toeristische COLOFON Voorliggende Groote valorisatie

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2014-2015 Deel 1: Aanbod Tabel 1.1: Watersport en musea/ attracties, Westhoek 2002 2007 2012 2014 2015 2014-2015 Watersport Watersportclubs - 7 7 6 6 +0 Jachtclubs - 3 3 3 3 +0

Nadere informatie

SYNTHESE. Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog ( )

SYNTHESE. Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog ( ) SYNTHESE Toeristische valorisatie van erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog (2014-18) November 2009 COLOFON Voorliggende synthese is een beleidsnota met

Nadere informatie

Herdenkingstoerisme Westhoek 2014

Herdenkingstoerisme Westhoek 2014 Visitor Management Herdenkingstoerisme Westhoek 2014 Persconferentie 8 april 2015 Opvolging bezoekerscijfers WOI-sites Westhoek BC Westfront 7 MUSEA: via ticketing 4 BEGRAAFPLAATSEN: via tellers Forse

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2013-2014 Deel 1: Aanbod Tabel 1.1: Capaciteit in bedden, logies Westhoek Logiesvorm 2002 2007 2012 2013 2014 2013-2014 In % 2014 Hotels 1 582 1 678 1 841 1 840 2 015 +175 17,7

Nadere informatie

Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014

Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014 Persconferentie WOI-toerisme 7 oktober 2014 Opvolging bezoekerscijfers WOI Januari-september 2014 Opvolging bezoekerscijfers op 10 WOI-sites 6 MUSEA: via ticketing 4 BEGRAAFPLAATSEN: via tellers Reeds

Nadere informatie

Kaart 6: bezoekersattracties en -belevingspunten (actieplan)

Kaart 6: bezoekersattracties en -belevingspunten (actieplan) Tortelbos Huikerbossen Zwarte Leen ter-biezen atteputten bos aart 6: bezoekersattracties en -en (actieplan) ANAAL GENT - JABBEE mbardsijde du Moulin le pô utgracht Site redesmolen ollwitz Bestaand Bestaande

Nadere informatie

Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek. Persconferentie 24 september 2018

Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek. Persconferentie 24 september 2018 Wereldoorlog I Herdenkingstoerisme in de Westhoek Persconferentie 24 september 2018 Westfront Monitor bezoekerscijfers WOI-sites Westhoek Dodengang Mus. a/d IJzer D. Vladslo 7 MUSEA / SITES: (via ticketing)

Nadere informatie

BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING

BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING 2016 2017 2018 BOUWEN AAN HET FRONT 100 JAAR SLAG BIJ PASSENDALE THE FINAL OFFENSIVE: THE YANKS ARE COMING PROGRAMMA HERDENKING TENTOONSTELLING FRONT 14/18 - DE EERSTE WERELDOORLOG IN 3D 10.04 7.08 / Gratis

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2014-2015 Deel 1: Aanbod Tabel 1.1: Capaciteit in bedden, logies Westhoek Logiesvorm 2002 2007 2012 2014 2015 2014-2015 In % 2015 Hotels 1 582 1 678 1 841 2 015 1 962-53 16,3 Gastenkamers

Nadere informatie

Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie

Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie Naar De Grote Oorlog Ieper excursie, leerlingeninstructie Monument op de Duitse militaire begraafplaats bij Langemark. Hier liggen 25.000 soldaten. Foto Reinard Maarleveld 1 Naar De Grote Oorlog Nederland

Nadere informatie

Antwoordenbundel fietszoektocht

Antwoordenbundel fietszoektocht Groepsnaam:. Groepsleden:.. Opdracht 1: De Eerste Wereldoorlog mag dan wel al 100 jaar geleden zijn, vandaag zijn de sporen nog duidelijk zichtbaar. Daarom noemen we het landschap ook de laatste ooggetuige

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2016-2017 INLEIDING In het trendrapport wordt de Westhoek gedefinieerd als de 16 gemeenten die in 2016 deel uitmaken van de Westhoek (d.i. inclusief de gemeente Hooglede die sinds

Nadere informatie

Voorstelling Onderzoek Great War WOI-bezoekers in de Westhoek 2013

Voorstelling Onderzoek Great War WOI-bezoekers in de Westhoek 2013 Voorstelling Onderzoek Great War WOI-bezoekers in de Westhoek 2013 Context Binnen Europees project Great War (Actie 2) Interreg IVa Twee Zeeën programma Cofinanciering Westtoer en de Provincie West- Vlaanderen

Nadere informatie

OORLOGSDOCUMENTEN VAN DE FAMILIE ROBERT BRACKE J. DE MAERTELAERE

OORLOGSDOCUMENTEN VAN DE FAMILIE ROBERT BRACKE J. DE MAERTELAERE OORLOGSDOCUMENTEN VAN DE FAMILIE ROBERT BRACKE J. DE MAERTELAERE Robert is ook een grote lezer en kreeg volgend boek als geschenk: Wandelen door Gent 1903 1918 Van wereldtentoonstelling tot wereldoorlog.

Nadere informatie

EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN

EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN EENS KIJKEN WAT WE AL WETEN Lijssenthoek Military Cemetery is één van de vele sporen die de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek heeft nagelaten. Je kent er vast nog. Welke van deze plekken hebben ook te

Nadere informatie

Van braindrain naar braingain?

Van braindrain naar braingain? Van braindrain naar braingain? Bron cijfers: Steunpunt Sociale Planning Verwerking en interpretatie: RESOC Deelanalyse B Leeftijdscategorie 359 jaar Netto-migratie 359 jarigen 5 5-5 3 Immigratie 98 86

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 2/02/2010 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Botswana 12/05/09 03/07/09

Nadere informatie

Ontstaan en organisatie. Voorstelling organisatie. Integrale toegankelijkheid. Ontstaan en organisatie. Integrale toegankelijkheid

Ontstaan en organisatie. Voorstelling organisatie. Integrale toegankelijkheid. Ontstaan en organisatie. Integrale toegankelijkheid Ontstaan en organisatie Voorstelling organisatie Opgericht in 2001 VZW Initiatief: provincie West-Vlaanderen Doel: Coördinatie en afstemming van wat rond gebeurt Meldpunt discriminatie Netwerkpartners:

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG ZUID Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 15/06/2010 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Barbados 08-12/02/10 11/02/10

Nadere informatie

Herdenking 100 ste verjaardag van de Groote Oorlog ( )

Herdenking 100 ste verjaardag van de Groote Oorlog ( ) Herdenking 100 ste verjaardag van de Groote Oorlog (2014-2018) De Eerste Wereldoorlog of de Groote Oorlog was het eerste internationale conflict op wereldschaal. Het vond plaats van 28 juli 1914 tot 11

Nadere informatie

3 Gemeente Zonnebeke The Legacy of Passchendaele 5.203.321 1.966.000 Sommige onderdelen al uitgevoerd, andere in volle uitvoering of nog in

3 Gemeente Zonnebeke The Legacy of Passchendaele 5.203.321 1.966.000 Sommige onderdelen al uitgevoerd, andere in volle uitvoering of nog in Aanvrager Project Totale investering Subsidie excl. btw Stand van zaken Mei 2013 Openingsdatum 5 strategische projecten: Ieper, Zonnebeke, Poperinge, Nieuwpoort, Diksmuide 1 Stad Ieper Nieuw In Flanders

Nadere informatie

Van braindrain naar braingain?

Van braindrain naar braingain? Van braindrain naar braingain? Bron cijfers: Steunpunt Sociale Planning Verwerking en interpretatie: RESOC Deelanalyse A Leeftijdscategorie 2-34 jaar Netto-migratie 2-34 jarigen 25 2 15 1 5-5 5-2 -25 211

Nadere informatie

HERKOMST EN BESTEMMING GOEDEREN VIA ROTTERDAM

HERKOMST EN BESTEMMING GOEDEREN VIA ROTTERDAM Landen van Herkomst Agribulk Breakbulk Containers Ertsen Kolen LNG Minerale olie Overig droog Overig nat Ruwe olie TOTAAL Algerije 518 562 1.814 2.894 Angola 25 64 2.061 2.150 Argentinië 1.627 142 447

Nadere informatie

Toerisme in Vlaanderen

Toerisme in Vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2011 Toerisme in Vlaanderen Aantal overnachtingen en aankomsten in België (2011) overnachtingen % aankomsten % gemiddelde verblijfsduur (nachten) Vlaams Gewest 23.466.371 65% 8.041.529

Nadere informatie

TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010

TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010 UPDATE CIJFERS TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010 Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking: Stad Genk, Dienst Beleidsplanning Aankomsten en overnachtingen

Nadere informatie

toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010

toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010 toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010 Toerisme in Vlaanderen Aantal overnachtingen en aankomsten in België (2010) overnachtingen % aankomsten % gemiddelde verblijfsduur (nachten) Vlaamse Gewest

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 10/11/2009 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Land Botswana 03/07/09 Herziene

Nadere informatie

Toeristische valorisatie van het erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met oog op 100 jaar Groote Oorlog in

Toeristische valorisatie van het erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met oog op 100 jaar Groote Oorlog in Toeristische valorisatie van het erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek met oog op 100 jaar Groote Oorlog in 2014-2018 Inhoudsoverzicht Bestuurlijk kader Uitvoering Vlaams niveau Provinciaal

Nadere informatie

Wat is Westtoer? autonoom provinciebedrijf (apb) toerisme- en recreatiebeleid West-Vlaanderen West-Vlaanderen 4 toeristische regio s

Wat is Westtoer? autonoom provinciebedrijf (apb) toerisme- en recreatiebeleid West-Vlaanderen West-Vlaanderen 4 toeristische regio s Wat is Westtoer? autonoom provinciebedrijf (apb) toerisme- en recreatiebeleid West-Vlaanderen West-Vlaanderen 4 toeristische regio s Brugge en het Brugse Ommeland De Kust De Leiestreek De Westhoek Organogram

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen

Aankomsten en overnachtingen Aankomsten en overnachtingen NB: Ten gevolge van een verandering van het koninklijk besluit van 12 januari 2015, wordt het universum vanaf 2015 beperkt tot de vergunde, aangemelde, erkende of geautoriseerde

Nadere informatie

DINGEN DIE JE MOET WETEN

DINGEN DIE JE MOET WETEN 50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978

Nadere informatie

WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK 2013

WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK 2013 WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK 2013 Kenniscentrum Westtoer November 2014 Inhoud 1 Inleiding... 4 2 Methodologie... 5 3 Volume WOI bezoekers... 6 3.1 Selectie van 10 onderzoeksites... 6 3.2 Bezoekersaantallen

Nadere informatie

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog BZL VRAAG GES 1 Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog INFORMATIE STAPPENPLAN Je leert... Je oefent... - de Eerste Wereldoorlog situeren in de tijd. - de Eerste Wereldoorlog situeren in de ruimte. - de oorzaken

Nadere informatie

IEPERBOOG BELEGERDE STAD

IEPERBOOG BELEGERDE STAD IEPERBOOG BELEGERDE STAD Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de

Nadere informatie

(HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari)

(HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari) (HLN, 10 januari) (HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari) (HLN, 12 januari) We ontvingen 800.000 WOI-toeristen Het Laatste Nieuws* - 13 Jan. 2015 Pagina 21 * Het Laatste

Nadere informatie

Van braindrain naar braingain?

Van braindrain naar braingain? Van braindrain naar braingain? Bron cijfers: Steunpunt Sociale Planning Verwerking en interpretatie: RESOC Deelanalyse C Leeftijdscategorie 5+ jaar Netto-migratie 5+ jarigen 5 5-5 - -5 3 Immigratie 44

Nadere informatie

De Beeldbankquiz WESTHOEK verbeeldt - receptie

De Beeldbankquiz WESTHOEK verbeeldt - receptie De Beeldbankquiz Donderdag 13 maart 2014 - WESTHOEK verbeeldt - receptie Enkele afspraken 14 vragen Telkens 1 mogelijk antwoord 1 schiftingsvraag 'WESTHOEK verbeeldt'- receptie - 13 maart 2014 2 De Beeldbankquiz

Nadere informatie

Van braindrain naar braingain?

Van braindrain naar braingain? Van braindrain naar braingain? Overzichtsanalyse totale bevolking Bron cijfers: Steunpunt Sociale Planning Verwerking en interpretatie: RESOC Westhoek Netto-migratie Westhoek Totale bevolking 6 4 2-2 -4-6

Nadere informatie

Visitor Management. BEZOEKERSCIJFERS WO I-SITES WESTHOEK Januari - juli 2015 Persconferentie 25 augustus 2015

Visitor Management. BEZOEKERSCIJFERS WO I-SITES WESTHOEK Januari - juli 2015 Persconferentie 25 augustus 2015 Visitor Management BEZOEKERSCIJFERS WO I-SITES WESTHOEK Januari - juli 2015 Persconferentie 25 augustus 2015 Opvolging bezoekerscijfers 11 WOI-sites Westhoek BC Westfront 7 MUSEA: via ticketing 4 BEGRAAFPLAATSEN:

Nadere informatie

Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM

Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM Memorial Museum Passchendaele 1917 M M P 1917 A: GESCHIEDENIS VAN HET MUSEUM 1987 Het MMP1917 vindt zijn eerste aanzet, toen werd voor het eerst een tentoonstelling gehouden rond de derde slag bij Ieper,

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG Noord Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934

Albert I van België: Brussel, 8 april Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Albert I van België: Brussel, 8 april 1875 - Marche-les- Dames, 17 februari 1934 Hij was prins van België, hertog van Saksen, prins van Saksen-Coburg-Gotha, was van 23 december 1909 tot 17 februari 1934

Nadere informatie

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2012 tot en met 31/08/2012

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2012 tot en met 31/08/2012 1 van 9 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2012 tot en met 31/08/2012 Dossier Land van Bestemming Controlelijst Categorie Controlelijst Subcategorie Bedrag ( ) 1 Rusland CAT00

Nadere informatie

Franse sporen in Afrika

Franse sporen in Afrika Franse sporen in Afrika In Europa is de invloed van Frankrijk altijd behoorlijk groot geweest, zeker in cultureel opzicht. Het Frans was bijvoorbeeld eeuwenlang de taal van de hogere standen en de Franse

Nadere informatie

Voorstelling Netwerk Herdenkingspartners Westhoek. Stephen Lodewyck Programmacoördinator 100 jaar Groote Oorlog

Voorstelling Netwerk Herdenkingspartners Westhoek. Stephen Lodewyck Programmacoördinator 100 jaar Groote Oorlog Voorstelling Netwerk Herdenkingspartners Westhoek Stephen Lodewyck Programmacoördinator 100 jaar Groote Oorlog Doel van het netwerk Herdenkingspartners Westhoek Ondersteuning van de privaattoeristische

Nadere informatie

2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN

2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN 2-DAAGSE GILDE EXCURSIE LEUVEN-IEPER-MECHELEN Zomer 2016 Dinsdag 16 en woensdag 17 augustus: 2-daags stedenbezoek aan Leuven - Ieper - Mechelen. Het stadhuis van Leuven nabij de Oude Markt Vervoer per

Nadere informatie

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2018 tot en met 31/07/2018

Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2018 tot en met 31/07/2018 Pagina 1 van 12 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/07/2018 tot en met 31/07/2018 Dossier Land van Bestemming Land van Eindgebruik Controlelijst Categorie Controlelijst Subcategorie

Nadere informatie

IEPER KLEINE POEZELSTRAAT

IEPER KLEINE POEZELSTRAAT Archeologisch vooronderzoek IEPER KLEINE POEZELSTRAAT De archeologische site situeert zich te Boezinge, een deelgemeente van de stad Ieper. De terreinen bevinden zich tussen de Kleine Poezelstraat, de

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2015-2016 INLEIDING In het trendrapport wordt de Westhoek gedefinieerd als de 16 gemeenten die in 2016 deel uitmaken van de Westhoek (d.i. inclusief de gemeente Hooglede die sinds

Nadere informatie

Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men

Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men speelt zelfs een voetbalwedstrijd. Dit bestand was een poging geweest om er het

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen

Aankomsten en overnachtingen Aankomsten en overnachtingen NB: Ten gevolge van een verandering van het koninklijk besluit van 12 januari 2015, wordt het universum vanaf 2015 beperkt tot de vergunde, aangemelde, erkende of geautoriseerde

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een mening over het bijzonder onderwijs (rond 1900): Kinderen leren al op jonge

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2016-2017 INLEIDING In het trendrapport wordt de Westhoek gedefinieerd als de 16 gemeenten die in 2017 deel uitmaken van de Westhoek (d.i. inclusief de gemeente Hooglede die sinds

Nadere informatie

Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich => Na El Alamein, Stalingrad en Midway werden de Asmogendheden (Duitsland,

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Buitenlandse dienstreizen - tabel van de dagelijkse forfaitaire vergoedingen en maximumprijzen voor logies (vanaf 1 april 2011)

Buitenlandse dienstreizen - tabel van de dagelijkse forfaitaire vergoedingen en maximumprijzen voor logies (vanaf 1 april 2011) Buitenlandse dienstreizen - tabel van de dagelijkse en en maximumprijzen voor logies (vanaf 1 april 2011) Landen Steden in EUR Afghanistan Alle bestemmingen 155 69 Albanië Alle bestemmingen 139 92 Algerije

Nadere informatie

Van loopgravenkaart tot ruimtelijk plan

Van loopgravenkaart tot ruimtelijk plan Van loopgravenkaart tot ruimtelijk plan Het oorlogslandschap van de eerste wereldoorlog in de Westhoek Hilde Verboven 11 juni 2013 Vlaamse overheid Beleidsdomein Ruimte, Wonen, Onroerend Erfgoed Onroerend

Nadere informatie

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland Kinderen moeten

Nadere informatie

Awareness onderzoek WOI TOERISMEVLAANDEREN Marketing Office

Awareness onderzoek WOI TOERISMEVLAANDEREN Marketing Office Awareness onderzoek WOI 2016 TOERISMEVLAANDEREN Marketing Office 0 Verantwoordelijke uitgever Peter De Wilde, Toerisme Vlaanderen, Grasmarkt 61, 1000 Brussel Wettelijk depot D/2016/5635/41/1 Contact Kennisbeheer@toerismevlaanderen.be

Nadere informatie

Voorstel van resolutie

Voorstel van resolutie stuk ingediend op 1614 (2011-2012) Nr. 1 11 mei 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heer Johan Verstreken, mevrouw Kathleen Deckx, de heren Lieven Dehandschutter, Marc Vanden Bussche en Luckas

Nadere informatie

Staten Generaal 2013 Kennisintro

Staten Generaal 2013 Kennisintro Staten Generaal 2013 Kennisintro Vincent Nijs @centnijs inhoud Kwantitatief wereld - Europa Vlaanderen 7 miljoen buitenlandse aankomsten in 2015? Kwalitatief: tevredenheid van onze klanten? tellen is vertellen

Nadere informatie

Napoleon. bekendste persoon uit de geschiedenis

Napoleon. bekendste persoon uit de geschiedenis Napoleon bekendste persoon uit de geschiedenis Napoleon behoort tot de meest bekende personen uit de geschiedenis. Hij wist zich van eenvoudige komaf op te werken tot keizer van Frankrijk en heerser over

Nadere informatie

LAND WERELDDEEL VIDEOREPORTAGES VLAANDEREN VAKANTIELAND

LAND WERELDDEEL VIDEOREPORTAGES VLAANDEREN VAKANTIELAND LAND WERELDDEEL VIDEOREPORTAGES VLAANDEREN VAKANTIELAND Algerije http://www.een.be/programmas/vlaanderen-vakantieland/nic-de-oases-van-de-sahara http://www.een.be/programmas/vlaanderen-vakantieland/nic-tussen-de-kamelen-algerije

Nadere informatie

HET DROOMMUSEUM VAN DRE

HET DROOMMUSEUM VAN DRE HET DROOMMUSEUM VAN DRE Beste leerling, Dit werkblad wil je iets langer bij bepaalde zaken in het museum laten stil staan. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat je niet mag rondneuzen naar andere objecten,

Nadere informatie

TRENDRAPPORT KUST 2013-2014

TRENDRAPPORT KUST 2013-2014 TRENDRAPPORT KUST 2013-2014 Inhoudsopgave Kerncijfers kusttoerisme... 1 Deel 1: Aanbod Logiescapaciteit in bedden... 9 Hotels... 10 Gastenkamers... 12 Jeugdlogies en vakantiecentra... 13 Kampeerbedrijven

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG Noord Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

100 jaar Groote Oorlog : GoneWest&WOI in West-Vlaanderen. 100 jaar Groote Oorlog in de provincie West-Vlaanderen

100 jaar Groote Oorlog : GoneWest&WOI in West-Vlaanderen. 100 jaar Groote Oorlog in de provincie West-Vlaanderen 100 jaar Groote Oorlog : GoneWest&WOI in West-Vlaanderen 100 jaar Groote Oorlog in de provincie West-Vlaanderen 100 jaar Groote Oorlog in de provincie Doelstelling : Streven naar een kwalitatieve ontsluiting

Nadere informatie

Auteur. Federale Overheidsdienst Financiën. Onderwerp

Auteur. Federale Overheidsdienst Financiën.  Onderwerp Auteur Federale Overheidsdienst Financiën www.minfin.fgov.be Onderwerp Uitwisseling van bankinlichtingen. Kalender van (art. 26 OESO) 16 juli 2009 Copyright and disclaimer Gelieve er nota van te nemen

Nadere informatie

IEPER. De busreis vangt aan aan De Brukkes te Neerhespen. Uur later te bepalen.

IEPER. De busreis vangt aan aan De Brukkes te Neerhespen. Uur later te bepalen. IEPER 2-daage reis op maandag 7 en dinsdag 8 april 2014 (eerste week paasvakantie) De busreis vangt aan aan De Brukkes te Neerhespen. Uur later te bepalen. Toelichting : Het gebied rond Ieper was van 1914

Nadere informatie

De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok

Nadere informatie

Minstens 1 aflevering wekelijks vanaf mei 2017 op

Minstens 1 aflevering wekelijks vanaf mei 2017 op Abraham HANS (1882-1939) ; Het bloedig Ijzerland ; Brussel, J. Hoste ; 1921, 1038 blzd. (oorspronkelijk verschenen in 65 wekelijkse afleveringen van 25-1-1920 t/m 17-4-1921) Minstens 1 aflevering wekelijks

Nadere informatie

14-18 Brussel tijdens de Duitse bezetting. Presentatie van de tentoonstelling

14-18 Brussel tijdens de Duitse bezetting. Presentatie van de tentoonstelling 14-18 Brussel tijdens de Duitse bezetting Presentatie van de tentoonstelling 21.08.2014 03.05.2015 Museum van de Stad Brussel www.museumvandestadbrussel.be De reservisten op 29 juli BRUSSEL TIJDENS DE

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden. Land Visum vereist / niet vereist Opmerking*

Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden. Land Visum vereist / niet vereist Opmerking* Visumvereisten voor buitenlanders die Oekraïne betreden Land Visum vereist / niet vereist Opmerking* 1. Oostenrijk Geen visum nodig voor een verblijf van 2. Afghanistan DP - houders van diplomatieke paspoorten

Nadere informatie

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de

Nadere informatie

Landenlijst Bazel, OESO, EU en EVA

Landenlijst Bazel, OESO, EU en EVA -12- Landenlijst Bazel, OESO, EU en EVA Toelichting: EVA staat voor de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) en is een samenwerkingsverband tussen Liechtenstein, Noorwegen, Island en Zwitserland. De associatie

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

TRENDRAPPORT WESTHOEK

TRENDRAPPORT WESTHOEK TRENDRAPPORT WESTHOEK 2012-2013 INLEIDING In het trendrapport wordt de Westhoek gedefinieerd als de 16 volledige gemeenten die in 2013 onderdeel vormen van de Westhoek, inclusief de gemeente Hooglede

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCORANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 34529 22 juni 2018 Regeling van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr Min-Buza.2018.1422-22, houdende

Nadere informatie

Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016

Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016 Tarieven Internationale registratie (Benelux basis) 2016 Nieuwe aanvrage tot registratie officiële taksen in totale kosten in * basisbedrag t/m 3 klassen 755 1055 toeslag merk in kleur 250 275 Vernieuwing

Nadere informatie

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen Ten gevolge van de

Nadere informatie

Collectieve logiesverstrekkende bedrijven 2 GEWESTEN VLAAMS GEWEST Kerncijfers

Collectieve logiesverstrekkende bedrijven 2 GEWESTEN VLAAMS GEWEST Kerncijfers 2 GEWESTEN Kerncijfers Gewicht - + Aankomsten % verblijfsduur Bezettingsgr aad Aandeel in de (%) Buitenlandse klanten VLAAMS GEWEST 1, 7.891.26 18.973.44-6.46,% 2,4 28,8% 47,6% 2,% 9.23.596 3.792.457 1.

Nadere informatie

STRATEGISCH PLAN. Toerisme en stadspromotie Sint-Niklaas

STRATEGISCH PLAN. Toerisme en stadspromotie Sint-Niklaas STRATEGISCH PLAN Toerisme en stadspromotie Sint-Niklaas 2017-2022 Strategisch plan toerisme en stadspromotie Sint-Niklaas 2017-2022 Dit zijn de krachtlijnen uit het Strategisch plan Toerisme en Stadspromotie

Nadere informatie

AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN

AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN Jaargang 2018 No. 28 Besluit van de 4 e juli 2018 tot afkondiging van de Regeling van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr. Min-Buza.2018.1422-22, houdende

Nadere informatie

Tevredenheid bij bezoekers van infokantoren

Tevredenheid bij bezoekers van infokantoren Tevredenheid bij bezoekers van infokantoren Regionale infokantoren algemene resultaten Onderzoek uitgevoerd door Guidea in samenwerking met Toerisme Vlaanderen 1 Doelstellingen en Methodologie 3 1 Achtergrond

Nadere informatie

WERELDOORLOG I-HERDENKINGSTOERISME IN DE WESTHOEK

WERELDOORLOG I-HERDENKINGSTOERISME IN DE WESTHOEK WERELDOORLOG I-HERDENKINGSTOERISME IN DE WESTHOEK Resultaten bezoekersonderzoeken 2013-2017 Met de steun van de Vlaamse Regering - Toerisme Vlaanderen Kenniscentrum Westtoer, 2018 INHOUD 1 Inleiding...

Nadere informatie

Dit besluit vervangt het Besluit van 31 december 2015, nr. DGBel 2015/5911M, Stcrt. 2015, nr n1

Dit besluit vervangt het Besluit van 31 december 2015, nr. DGBel 2015/5911M, Stcrt. 2015, nr n1 Common Reporting Standard; landenlijst deelnemende rechtsgebieden Directoraat-Generaal der Belastingdienst, Fiscaliteit Besluit van 28 juni 2016, nr. DGBel 2016/ 3128M Dit besluit vervangt het Besluit

Nadere informatie

Positie van en perspectieven voor toerisme in Watou

Positie van en perspectieven voor toerisme in Watou Positie van en perspectieven voor toerisme in Watou Logiesaanbod in Watou 6 gastenkamers: capaciteit 20 kamers 2 hotels: capaciteit 42 kamers 16 vakantiewoningen: capaciteit 223 personen Watou- logiesarrangement

Nadere informatie

Awareness onderzoek WO I. Toerisme Vlaanderen - Kennisbeheer

Awareness onderzoek WO I. Toerisme Vlaanderen - Kennisbeheer Awareness onderzoek WO I Toerisme Vlaanderen - Kennisbeheer Verkenning van het bewustzijn rond WO I Voor Toerisme Vlaanderen, kennis- en strategiegedreven marketingorganisatie, vormt deze verkenning naar

Nadere informatie

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste

Nadere informatie

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. 100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij

Nadere informatie

Grafische sector vooral actief op as Brugge-Roeselare-Kortrijk

Grafische sector vooral actief op as Brugge-Roeselare-Kortrijk Grafische sector vooral actief op as Brugge-Roeselare-Kortrijk Jens Vannieuwenhuyse sociaaleconomisch beleid, WES De grafische sector is niet in elke West-Vlaamse regio even sterk aanwezig. Waar de concentratie

Nadere informatie

Foto van de lokale arbeidsmarkt

Foto van de lokale arbeidsmarkt Regioscan West-Vlaanderen Werkt 1, Foto van de lokale arbeidsmarkt Tanja Termote sociaaleconomisch beleid, WES Er zijn tussen de West-Vlaamse regio s en gemeenten grote verschillen vast te stellen op het

Nadere informatie

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april

Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april Aankomsten en overnachtingen Oost-Vlaanderen Januari-april 2016-2017 Bron: Cijfers FOD Economie-Algemene Directie Statistiek 2016: definitieve cijfers 2017: voorlopige cijfers Studiecel Toerisme Oost-Vlaanderen,

Nadere informatie

WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK. Resultaten bezoekersonderzoek

WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK. Resultaten bezoekersonderzoek WERELDOORLOG I BEZOEKERS IN DE WESTHOEK Resultaten bezoekersonderzoek 2013-2014-2015 Project: 'Visitor Management i.k.v. 100 Jaar Groote Oorlog' Met de steun van de Vlaamse Regering - Toerisme Vlaanderen

Nadere informatie

2018 no. 45 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA

2018 no. 45 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA 2018 no. 45 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA REGELING van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr Min-Buza.2018.1422-22, houdende bepalingen inzake vrijstelling van de visumplicht op grond van

Nadere informatie