Kwaliteitsbewaking. Wat is kwaliteitsbewaking?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kwaliteitsbewaking. Wat is kwaliteitsbewaking?"

Transcriptie

1 Kwaliteitsbewaking Nico Vandepoele Bio-Rad Laboratories. Wat is kwaliteitsbewaking? Kwaliteitsbewaking is een statistisch proces opgezet om het analytisch proces dat patiëntenresultaten voortbrengt te controleren en te evalueren. 1

2 Wat is kwaliteitsbewaking? Het statistisch proces vereist: * regelmatige analyse van controlematerialen tussen de patiëntenstalen in. * vergelijking van de resultaten van de controles ten opzichte van specifieke statistische regels of grenzen. Wat is kwaliteitsbewaking? Deze resultaten worden gebruikt om te beslissen of een instrument of procedure werkzaam is binnen de vooropgestelde specificaties. En dus of de geproduceerde resultaten betrouwbaar zijn of niet. 2

3 Waarom kwaliteitsbewaking? Patiënten nten- zorg Betrouwbaarheid Reglementatie Q.C. Controlematerialen. Een controle is een product dat zo dicht mogelijk de patiëntenmatrix moet benaderen om ook op eenzelfde manier te reageren als het patiëntenstaal. De controle kan gelyophiliseerd (gevriesdroogd) of vloeibaar zijn en bevat één tot meerdere analyten. 3

4 Soorten controlematerialen. Interne controlematerialen Externe controlematerialen Patiëntenpools In-kit controles Onafhankelijke controles Welke controle kiezen? Dit hangt af van meerder factoren die allemaal kunnen verschillen van lab tot lab: - Gelyophiliseerd of vloeibaar - Multiple of single analyt - 1 niveau of meerdere niveau s - Shelf-life - Bewaring en houdbaarheid na openen flesje. 4

5 Vraag 1 Hoeveel analyten zijn er officieel aanwezig in een Bio-Rad Lyphocheck Immunoassay controle? of meerder niveau s Afwijkend Normaal 1 enkel niveau kan meestal niet het volledige meetbereik controleren. zelfs met een correct resultaat kan er een afwijking aanwezig zijn 5

6 1 of meerder niveau s Afwijkend Normaal 2 niveau s kunnen meestal het volledige meetbereik controleren. Bij niet lineaire curves zijn soms meer niveau s nodig. Is meest aangeraden manier van contoleren. Shelf-life Cross-over studies Lot 001 Lot 002 Lot 003 tijd Wanneer men overschakelt naar een nieuw lot controles moet men een periode beide controles evalueren om zo de nieuwe controle te valideren en een gemiddelde te berekenen. Hoe langer houdbaar een controle is hoe minder vaak men deze procedure moet herhalen. 6

7 Normaalverdeling Alle resultaten worden in een grafiek uitgezet. De Y-as toont ons hoe vaak ze voorkomen en de X-as toont de resultaten. Vraag 2 De normaalverdeling heeft nog een bekendere naam gekregen: 1. Levey-Jennings chart 2. Gauss curve 3. Youden Plot 4. Yundt curve 7

8 Normaalverdeling -3s -2s -1s M +1s +2s +3s X 68,5 % 95,5 % 99,7% Kwaliteit van een analytische methode BIAS (systematische fout) WERKELIJKE waarde JUISTHEID ACCURAATHEID x TOTALE FOUT PRECISIE IMPRECISIE (toevallige Fout) 8

9 Precisie of imprecisie Overeenkomst tussen de verschillende opeenvolgende metingen van een methode onder dezelfde condities. - wordt meestal uitgedrukt als standaarddeviatie of variatiecoëfficient. - Maat voor de reproduceerbaarheid van de methode De juistheid De overeenkomst tussen het gemiddelde van een oneindig aantal bepalingen van de controle en de werkelijke waarde ervan. - Juistheid is een maat voor systematische fout. - Werkelijke waarde is vaak niet gekend. - Juistheid hangt niet af van de toevallige fout 9

10 Accuraatheid Accuraatheid is de overeenkomst tussen één meetwaarde en de werkelijke waarde. - is dus bijvoorbeeld een patiëntenmeting, deze gebeurt maar één keer. - accuraatheid hangt af van juistheid en precisie. Voorbeeld Dit voorbeeld toont onze meetpunten op de schietschijf. * Het gemiddelde van de meetpunten is op doel dus juist * Onze meetpunten zitten dicht bij elkaar dus precies 10

11 Vraag 3 Wat denkt U van dit voorbeeld: 1. Niet precies en niet juist 2. Niet precies maar wel juist 3. Precies maar niet juist 4. Precies en juist Vraag 4 Wat denkt U van dit voorbeeld: 1. Niet precies en niet juist 2. Niet precies maar wel juist 3. Precies maar niet juist 4. Precies en juist 11

12 Hoe berekenen we deze waardes? We starten met het berekenen van het gemiddelde: x = n i = 1 n x i Som van alle waarden gedeeld door het aantal waarden. Verder De belangrijkste maat voor onze precisie is de standaarddeviatie: s = n i= 1 ( x) x i n 1 2 Is een uitdrukking van de spreiding van de resultaten. 12

13 Of algemener als Variatie Coëfficient Om de precisie gemakkelijk over verschillende eenheden of groottes te beoordelen drukken we deze in procent uit: CV = s x.100 Afbeelden van controles Wanneer we nu de controle op regelmatige tijdstippen uitvoeren bekomen we een lijst met resultaten. Deze lijst moet nu door ons geëvalueerd en opgevolgd worden om de eventuele aanwezige fouten op te sporen. Hoe gaan we hiermee aan de slag? 13

14 Onze resulaten Série Résultat Série Résultat 1 4, ,14 2 4, ,29 3 4, ,10 4 4, ,00 5 4, ,10 6 4, ,22 7 4, ,26 8 4, ,19 9 4, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,24 Maar wat is er nu goed? Wanneer moeten we een aktie ondernemen? Normaalverdeling De normaalverdeling wordt bepaald door onze precisie of standaard deviatie of variatie coëfficient. Uit de normaalverdeling kunnen we de betrouwbaarheid van onze resulaten berekenen. Aan de hand van deze betrouwbaarheid kunnen we nu verder regels gaan opstellen om onze kwaliteit op te volgen. 14

15 Vraag 5 Welke verdeling is betrouwbaarder of precieser? 2 1 QC Grafieken Run Run Waarde

16 Levey-Jennings grafiek We kunnen onze QC resultaten ook uitzetten in een grafiek, maar drukken deze nu uit ten opzichte van het gemiddelde en gebruiken als schaal de standaard deviatie. Dit wordt de traditionele Levey-Jennings grafiek. Levey-Jennings voor 1 niveau 16

17 Meerdere niveau s op Levey-Jennings Westgard Regels Nu kunnen we met onze berekende waardes aan de slag. Dr James Westgard stelde een aantal regels voor die we vandaag nog steeds dagelijks toepassen in de praktijk. Laten we deze nu eens opnieuw bekijken. 17

18 Westgard Regels 1 2s regel +3s +2s +1s M -1s -2s -3s Série De waarde van de controle is +/- 2 SD Wijst op aanwezigheid van toevallige of systematische fout Alarm regel 1 2S Westgard Regels 1 2s regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S 18

19 Westgard Regels Binnen een normale verdeling vallen ongeveer 4% van alle resulaten tussen 2 en 3 SD. Hoe meer niveau s en analyten per run hoe meer kans dat waardes tussen 2 en 3 SD voorkomen die volledig normaal zijn in de normale populatie. Vandaar deze ALARM regel. Westgard Regels 2 2s regel (Intra-niveau) Spoort systematische fouten op 2 opeenvolgende 2SD overtredingen aan dezelfde kant van het gemiddelde voor eenzelfde niveau Verwerpingsregel 19

20 Westgard Regels 2 2s regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard Regels 2 2s regel (Inter-niveau) 2 verschillende niveau s vertonen beide een 2SD afwijking aan dezelfde zijde van het gemiddelde binnen dezelfde run. Verwerpingsregel 20

21 Westgard Regels. 2 2s regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard Regels. R 4s Regel niveau 1 niveau 2 +3s +2s +1s M -1s -2s -3s R4S Run Deze regel spoort toevallige fouten op wanneer er meer als 4SD verschil is tussen 2 niveau s binnen eenzelfde run. Verwerpingsregel. 21

22 Westgard Regels. R 4s Regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard Regels. 1 3s Regel +3s +2s +1s M -1s -2s -3s 1 3S Run Spoort waardes op die +/- 3 SD zijn. Spoort toevallige fouten op of beginnende systematische fouten. Verwerpingsregel 22

23 Westgard Regels 1 3s Regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard Regels 4 1s Regel (Intra-niveau) +3s +2s +1s M -1s -2s -3s 41S Run Spoort systematische fouten op. Spoort fouten op wanneer er 4 opeenvolgende maal binnen één niveau eenzelfde 1SD overtreding optreedt. Kan als alarm of verwerpingsregel gebruikt worden. 23

24 Westgard Regels 4 1s Regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard regels 4 1s Regel (Inter-niveau) niveau 1 niveau 2 +3s +2s +1s M -1s -2s 41S -3s Série Regel wordt ook toegepast op verschillende niveau s 24

25 Westgard Regels 4 1s Regel -3S -2S -1S M +1S +2S +3S Westgard Regels 10 x Regel (intra niveau) +3s +2s +1s M -1s -2s 10X -3s Run Regel spoort 10 opeenvolgende resultaten aan dezelfde kant van het gemiddelde op binnen één niveau. Spoort systematische fouten op Alarm regel. 25

26 Westgard Regels 10X Regel (Inter-niveaux) niveau 1 niveau 2 +3s +2s +1s M* -1s -2s 10X -3s Run Deze regel is ook toepasbaar bij twee niveau s. Deze regel kan ook aangepast worden voor meerdere niveau s en ook aan gevoeligheid, daarom bestaan ook 7x, 8x, 9x en 12x. Westgard multi-regel toepassing QC Resultaten 1 2s NEE Analytisch proces onder controle Resulaten kunnen gerapporteerd worden JA NEE NEE NEE NEE NEE 1 3s 2 2s R 4s 4 1s 10 x JA JA JA JA JA Analytisch proces toont problemen Resultaten kunnen niet gerapporteerd worden 26

27 Vraag 6 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s Vraag 7 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s 27

28 Vraag 8 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s Vraag 9 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s 28

29 Vraag 10 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s Vraag 11 Evalueer deze Levey-Jennings grafiek. 1. Normaal proces s s 6. 10x s 4. R4s 29

30 Westgard Regels : Besluit Westgard regels laten toe om het statistisch proces op te volgen. Zijn ontworpen om toevallige en systematische fouten op te sporen. Zijn afhankelijk van aantal controlematerialen en aantal controles uitgevoerd door het lab. Opsporen van toevallige fouten Wat kan de oorzaak zijn van een toevallige fout: - Toestelgebonden: * luchtbellen in het staal of reactief * foutieve staalopname (pipeteervariatie) * temperatuurschommelingen * vervuilde meetcuvet * electrische schommelingen in detector - Gebruikersgebonden: * foutieve bewaring van de controle en/of reactief * verkeerde voorbehandeling van het staal * niet gecalibreerde pipet * meetfout 30

31 Opsporen van systematische fouten Wat kan de oorzaak zijn van een systematische fout: - Toestelgebonden: * verkeerde temperatuurinstelling * problemen met de lamp * waterkwaliteit * vervuilde meetcel * foutieve calibratie - Gebruikersgebonden: * verkeerd oplossen reactief * foutief onderhoud van het toestel * wisselen lot reactief zonder calibratie * calibratie met foutieve waardes of materialen Nog enkele begrippen De meeste van deze statistische begrippen worden vooral toegepast op quantitatieve methodes, dus we denken vooral aan de chemie analyses. Bij serologische analyses komen andere begrippen vaak voor zoals cut-off, sensitiviteit, specificiteit, 31

32 Maar eigenlijk hebben deze begrippen niets te maken met kwaliteitsbewaking, het zijn begrippen die eigenschappen van de methode of analyse beschrijven. Cut-off De cut-off is de waarde die gebruikt of berekend wordt om de qualitatieve grens van een methode aan te geven. 32

33 Specificiteit Positief voorspellende waarde 33

34 Wat na de statistiek Alle beproken statistische begrippen zijn identiek voor alle gebruikte analyses. De verwerpingen of regelovertredingen zullen er ons dus op wijzen dat het meetproces out of control is en dat het lab corrigerende akties zal moeten nemen. Vraag 12 Wat is geen correctieve aktie 1. herhaal de analyse van de controle 2. voer een calibratie uit 3. vervang de reagentia van de analyse 4. reining de meetcel 5. vervang de aspiratienaald van het toestel 34

35 Maar de belangrijkste aktie alle patiëntenresultaten die na de laatste correcte controle zijn bekomen moeten in twijfel gebracht worden en eventueel herhaald worden na de correctie van de out of control staat. Biologische variatie Maar is het nu ook noodzakelijk om bij deze out of control alle patiënten in twijfel te plaatsen? Hiervoor kunnen we een beroep doen op de Biologische variatie 35

36 Wat is biologische variatie? Dr Ricos en Dr Fraser publiceerden in 1999 een artikel over dit fenomeen. Iedere persoon heeft voor elke parameter een eigen Within Subject variatie (CVi) en ook tussen alle verschillende personen bestaat een Between Subject variatie (CVg) Deze variatie wordt gebruikt als referentie om onze biologische kwaliteit te definiëren. 36

37 Within Subject variatie (CVi) Als we bij een patient 4 willekeurige afnames doen en een analyse van de parameter uitvoeren bekomen we verschillenden waardes: Sodium [ mmol/l] Potassium [ mmol/l] Urea [ mmol/l] Creatinine [ µmol/l] Bilirubins [up to 17 µmol/l] Within Subject variatie (CVi) Ricos en Fraser voerden een uitvoerige studie uit en bekwamen zo een gemiddelde variatie per analyt. Dit wordt met CVi beschreven in de tabel van Ricos en Fraser. 37

38 Between Subject variatie (CVg) Ricos en Fraser evalueerden ook de variatie tussen verschillende personen: sodium [mmol/l]. Individual Individual Individual Individual Between Subject variatie (CVg) Ricos en Fraser voerden een uitvoerige studie uit en bekwamen zo een gemiddelde variatie per analyt. Dit wordt met CVg beschreven in de tabel van Ricos en Fraser. 38

39 Biologische variatie Ricos en Fraser stelden drie verschillende principes voor, namelijk: Imprecisie Bias Total Error Biologische variatie Maar ze stelden nu ook drie mogelijke kwaliteitscriteria voor: Minimal Desirable Optimal 39

40 Imprecisie Deze is gebaseerd op de CVi. Een minimale imprecisie moet voldoen aan volgende formule: CV = 0.75 x CVi Een desirable imprecisie moet voldoen aan volgende formule: CV = 0.50 x CVi En een optimale imprecisie moet voldoen aan: CV = 0.25 x CVi Bias Deze is gebaseerd op de CVi en de CVg. Een minimale bias moet voldoen aan volgende formule: Bias = (CVi²+CVg²) ½ Een desirable bias moet voldoen aan de volgende formule: Bias = (CVi²+CVg²) ½ En een optimal bias moet voldoen aan de volgende formule: Bias = (CVi²+CVg²) ½ 40

41 Total Error En uiteindelijk zullen beiden samen instaan voor de totale fout van de analyt of de TE. Deze wordt berekend met de volgende formule: TE = bias + (z-score x imprecisie) Waar de z-score gelijk staat met de betrouwbaarheid of confidence interval. 68% staat gelijk met 1 (of 1SD of CV) 95% staat gelijk met 1,65 99% staat gelijk met 2,33 Vraag 13 Welke groep van analyten heeft een zeer strenge of dus kleine Totaalfout volgens Ricos en Fraser? 1. Enzymes 2. Ionen 3. Proteïnes 4. Medicijnen 5. Vitamines 41

42 Volledige tabel (Desirable) Uiteindelijk bekomen we nu individuele kwaliteitsvoorwaarden per analyt door Ricos en Fraser berekend. Met deze voorwaarden kunnen we de kwaliteitsbewaking kunnen bijspringen. 42

43 43

44 De out of state moet gecorrigeerd worden, maar de patiëntenresulaten zijn betrouwbaar volgens Fraser en Ricos. Hun variatie valt binnen de totaalfout. Zo hebben we nu een individuele kwaliteitsbewaking per analyse die niet louter op de statistiek bewaking steunt. 44

45 Voor meer informatie 45

6-SIGMA METRICS. Teaching old dogmas and learning new tricks. Douwe van Loon

6-SIGMA METRICS. Teaching old dogmas and learning new tricks. Douwe van Loon 6-SIGMA METRICS Teaching old dogmas and learning new tricks Douwe van Loon Na deze presentatie zou u kunnen weten: dat IQ controle meer is dan alleen de bewaking van de interne kwaliteit van onze analyses

Nadere informatie

Ontwerp interne QC. Sigma metrics Power curves OpSpec chart

Ontwerp interne QC. Sigma metrics Power curves OpSpec chart Ontwerp interne QC Sigma metrics Power curves OpSpec chart Wat bepaalt de uiteindelijk vereiste kwaliteit van meten? ⱱ ⱱ ⱱ Stabiele apparatuur met een hoge precisie Stabiele reagentia Calibratoren met

Nadere informatie

Juistheid van uitslagen: draai jezelf in de consensus! 6 oktober 2009 Christian Schoenmakers

Juistheid van uitslagen: draai jezelf in de consensus! 6 oktober 2009 Christian Schoenmakers Juistheid van uitslagen: draai jezelf in de consensus! Opbouw presentatie 1. Juistheid 2. Interne QC 3. Six Sigma 4. Draaien maar 5. Conclusies Waar ligt de roos? 1. Juistheid Welke concentratie is de

Nadere informatie

29-10- 14. Lotnummervalida9e in de prak9jk Hoe ISO- ready is CCKL?

29-10- 14. Lotnummervalida9e in de prak9jk Hoe ISO- ready is CCKL? ISO15189 Toegepaste prospec9eve risicoanalyse: Lotnummervalida9e van reagen9a en de invloed op kwaliteitscontroles Dr Arjen- Kars Boer Klinisch chemicus Endocrinoloog Lotnummervalida9e in de prak9jk Hoe

Nadere informatie

Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verwerking van gecensureerde waarden

Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Verwerking van gecensureerde waarden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Dienst Kwaliteit van medische laboratoria Verwerking van gecensureerde waarden 1 ste versie Pr. Albert (februari 2002) 2 de versie Aangepast door WIV (toepassingsdatum:

Nadere informatie

Precisie en juistheid, wat moeten we zelf nog doen anno 2011

Precisie en juistheid, wat moeten we zelf nog doen anno 2011 Precisie en juistheid, wat moeten we zelf nog doen anno 2011 beter goed gejat dan slecht verzonnen Dr. M. (Marco) Treskes, laboratoriumspecialist klinische chemie en hematologie 5-10-2011 1 kwaliteitsborging

Nadere informatie

Unity Real Time 2.0 Service Pack 2 update

Unity Real Time 2.0 Service Pack 2 update Unity Real Time 2.0 Service Pack 2 update Analytical Goals Setup De nieuwe versie laat toe om in één scherm een volledig lot, panel of instrument te configureren. Het menu is zoals in de vorige versie

Nadere informatie

Het ontwerp van de IQC

Het ontwerp van de IQC Het ontwerp van de IQC Eénvoorallen, allenvooréén De drie musketiers van Alexandre Dumas Alexandre Dumas (1802 1870), Frans schrijver van onder andere De Drie Musketiers en De Graaf van Monte-Cristo Geschreven

Nadere informatie

Kwaliteitsborging in het Sint Antoniusziekenhuis

Kwaliteitsborging in het Sint Antoniusziekenhuis Kwaliteitsborging in het Sint Antoniusziekenhuis Nieuwegein en Utrecht Hans van Schaik datum 18-11-2010 1. Ontwerpen QC-systeem 2. Kwaliteitsborging 3. Procesverbeteren met Lean 6-sigma 4. Methodevalidatie

Nadere informatie

- Validatiedossier - Bepaling van de lipofiele groep toxinen in mosselen met gebruik van UPLC-MS/MS 1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...

- Validatiedossier - Bepaling van de lipofiele groep toxinen in mosselen met gebruik van UPLC-MS/MS 1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT... 1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...1 3 LINEARITEIT...2 4 JUISTHEID EN HELHAARBARHEID...5 4.1 Juistheid... 5 4.2 Juistheid van meervoudige analyses van gecertificeerd referentiemateriaal (CRM)... 5 4.3

Nadere informatie

10 jaar ervaring met nieuwe concepten in de analytische QC. Dr N. de Jonge

10 jaar ervaring met nieuwe concepten in de analytische QC. Dr N. de Jonge 10 jaar ervaring met nieuwe concepten in de analytische QC Dr N. de Jonge Inhoud Probleemstelling Doelstelling QC Nieuwe concepten Total allowable error Power function graph Six Sigma kwaliteitsstrategie

Nadere informatie

Foutenleer 1. dr. P.S. Peijzel

Foutenleer 1. dr. P.S. Peijzel Foutenleer 1 dr. P.S. Peijzel In dit hoofdstuk zal een inleiding in de foutenleer gegeven worden. Foutenleer is een onderdeel van statistiek dat gebruikt wordt om een uitspraak te kunnen doen over fouten

Nadere informatie

Ervaringen van de Sectie Stolling met MUSE. Ton van den Besselaar en Louis Reijnierse (Sectie Stolling SKML)

Ervaringen van de Sectie Stolling met MUSE. Ton van den Besselaar en Louis Reijnierse (Sectie Stolling SKML) Ervaringen van de Sectie Stolling met MUSE Ton van den Besselaar en Louis Reijnierse (Sectie Stolling SKML) SKML Sectie Stolling Hoe was het ook weer? Achtergrond Tot 2013 werden Z-scores berekend voor

Nadere informatie

EXTERNE KWALITEITSCONTROLE VOOR POCT INR

EXTERNE KWALITEITSCONTROLE VOOR POCT INR EXTERNE KWALITEITSCONTROLE VOOR POCT INR Piet Meijer Stichting ECAT Management antistollingsbehandeling Smalle therapeutische ranges Thrombosis Bleeding Accurate INR metingen Hoe kunnen we de juistheid

Nadere informatie

Hiermee rekenen we de testwaarde van t uit: n. 10 ( x ) ,16

Hiermee rekenen we de testwaarde van t uit: n. 10 ( x ) ,16 modulus strepen: uitkomst > 0 Hiermee rekenen we de testwaarde van t uit: n 10 ttest ( x ) 105 101 3,16 n-1 4 t test > t kritisch want 3,16 >,6, dus 105 valt buiten het BI. De cola bevat niet significant

Nadere informatie

BEPALING VAN DE MEETONZEKERHEID VOOR KWANTITATIEVE CHEMISCHE ANALYSES

BEPALING VAN DE MEETONZEKERHEID VOOR KWANTITATIEVE CHEMISCHE ANALYSES Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria Procedure BEPALING VAN DE MEETONZEKERHEID VOOR KWANTITATIEVE CHEMISCHE ANALYSES Datum van toepassing : zie datum goedkeuring

Nadere informatie

Doet ie het of doet ie het niet?

Doet ie het of doet ie het niet? Doet ie het of doet ie het niet? Eenduidige bewijs voor chronisch overmatig alcoholgebruik, wat is daarvoor nodig? Jos Wielders 3 juni 2010 Overzicht lezing CDT als routine matig beschikbare biomarker

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwerving en verwerking Staalname - aantal stalen/replicaten - grootte staal - apparatuur Experimentele setup Bibliotheek Statistiek - beschrijvend - variantie-analyse - correlatie - regressie

Nadere informatie

Deel 1: Uitleg MUSE Multi Sample Evaluation. Externe QC SKML score en rapportagesysteem Eric Vermeer Jurgen Riedl Francois Verheijen

Deel 1: Uitleg MUSE Multi Sample Evaluation. Externe QC SKML score en rapportagesysteem Eric Vermeer Jurgen Riedl Francois Verheijen Deel 1: Uitleg MUSE Multi Sample Evaluation Externe QC SKML score en rapportagesysteem Eric Vermeer Jurgen Riedl Francois Verheijen Inleidende termen Casusgericht Bepalingsgericht Kwantitatief Kwalitatief

Nadere informatie

G0N11a Statistiek en data-analyse: project Eerste zittijd Modeloplossing

G0N11a Statistiek en data-analyse: project Eerste zittijd Modeloplossing G0N11a Statistiek en data-analyse: project Eerste zittijd 2007-2008 Modeloplossing Opmerking vooraf: Deze modeloplossing is een heel volledig antwoord op de gestelde vragen. Om de maximumscore op een vraag

Nadere informatie

Het kritisch oog van de klinisch bioloog. Prof. Dr. Peter Declercq K.U.Leuven Virga Jesseziekenhuis, Hasselt

Het kritisch oog van de klinisch bioloog. Prof. Dr. Peter Declercq K.U.Leuven Virga Jesseziekenhuis, Hasselt Het kritisch oog van de klinisch bioloog Prof. Dr. Peter Declercq K.U.Leuven Virga Jesseziekenhuis, Hasselt 1 Overzicht De postanalytische fase Zijn confirmatie en autorisatie nodig? (de toegevoegde waarde

Nadere informatie

Aanpassingen takenboek! Statistische toetsen. Deze persoon in een verdeling. Iedereen in een verdeling

Aanpassingen takenboek! Statistische toetsen. Deze persoon in een verdeling. Iedereen in een verdeling Kwantitatieve Data Analyse (KDA) Onderzoekspracticum Sessie 2 11 Aanpassingen takenboek! Check studienet om eventuele verbeteringen te downloaden! Huidige versie takenboek: 09 Gjalt-Jorn Peters gjp@ou.nl

Nadere informatie

Protocol Controleren van longfunctieapparatuur door middel van biologische controle

Protocol Controleren van longfunctieapparatuur door middel van biologische controle Protocol Controleren van longfunctieapparatuur door middel van biologische controle Document ID NVLA 091228 prt CvL BC Document titel Controleren longfunctieapparatuur door biologische controle Publicatiedatum

Nadere informatie

Statistiek. Statistiek in het laboratorium van de ziekenhuisapotheek; deel 1.

Statistiek. Statistiek in het laboratorium van de ziekenhuisapotheek; deel 1. Statistiek Statistiek in het laboratorium van de ziekenhuisapotheek; deel 1. M.C. de Brouwer M.C.J. Langen Laboratorium van de ziekenhuisapotheek Midden-Brabant Maria ziekenhuis Dr. Deelenlaan 5 5042 AD

Nadere informatie

Hoofdstuk 13. De omvang van een steekproef bepalen

Hoofdstuk 13. De omvang van een steekproef bepalen Hoofdstuk 13 De omvang van een steekproef bepalen Steekproefnauwkeurigheid Steekproefnauwkeurigheid: verwijst naar hoe dicht een steekproefgrootheid (bijvoorbeeld het gemiddelde van de antwoorden op een

Nadere informatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie

9. Lineaire Regressie en Correlatie 9. Lineaire Regressie en Correlatie Lineaire verbanden In dit hoofdstuk worden methoden gepresenteerd waarmee je kwantitatieve respons variabelen (afhankelijk) en verklarende variabelen (onafhankelijk)

Nadere informatie

WBC differentiatie. Critically Appraised Topic Kristien Van Pelt 22 april 2008

WBC differentiatie. Critically Appraised Topic Kristien Van Pelt 22 april 2008 WBC differentiatie Critically Appraised Topic Kristien Van Pelt 22 april 2008 Aanvraag WBC differentiatie (bon 3012) Sysmex XE-2100 Staal VOLDOET aan validatieregels: Negatief Aanvraag WBC differentiatie

Nadere informatie

SKML kwaliteitsbewaking. Rapportage hemocytometrie Sysmex gebruikersdag 20 mei

SKML kwaliteitsbewaking. Rapportage hemocytometrie Sysmex gebruikersdag 20 mei SKML kwaliteitsbewaking Rapportage hemocytometrie Sysmex gebruikersdag 20 mei Overzicht Doel EQA SKML aanpak Rapportage hemocytometrie Veel gestelde vragen 2 Klantperspectief EQA vanuit ISO 15189 ISO 15189

Nadere informatie

Figuur 1: Normale verdeling. Bij een normale verdeling geldt dat ongeveer:

Figuur 1: Normale verdeling. Bij een normale verdeling geldt dat ongeveer: Kwaliteitscontrole door middel van Biologisch ijken Patrick Jak ( PMC.Jak@Vumc.nl ) en Herman Groepenhoff ( H.Groepenhoff@vumc.nl ) VU Medisch Centrum, Amsterdam. Een belangrijk hulpmiddel bij biologisch

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 3 oktober 006 Deel I Toevallige veranderlijken Steekproef Beschrijving van gegevens Histogram Gemiddelde en standaarddeviatie

Nadere informatie

Bij herhaalde metingen ANOVA komt het effect van het experiment naar voren bij de variantie binnen participanten. Bij de gewone ANOVA is dit de SS R

Bij herhaalde metingen ANOVA komt het effect van het experiment naar voren bij de variantie binnen participanten. Bij de gewone ANOVA is dit de SS R 14. Herhaalde metingen Introductie Bij herhaalde metingen worden er bij verschillende condities in een experiment dezelfde proefpersonen gebruikt of waarbij dezelfde proefpersonen op verschillende momenten

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Steekproevendistributies

Hoofdstuk 5: Steekproevendistributies Hoofdstuk 5: Steekproevendistributies Inleiding Statistische gevolgtrekkingen worden gebruikt om conclusies over een populatie of proces te trekken op basis van data. Deze data wordt samengevat door middel

Nadere informatie

VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE SCHATTINGEN VAN SIGNIFICANTE GOLFHOOGTE

VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE SCHATTINGEN VAN SIGNIFICANTE GOLFHOOGTE Rapport aan isterie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu en Infrastructuur Administratie Waterwegen en Zeewezen AFDELING WATERWEGEN KUST VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE

Nadere informatie

Hoe goed moet het? Meetonzekerheid bij geneesmiddelbepalingen

Hoe goed moet het? Meetonzekerheid bij geneesmiddelbepalingen Hoe goed moet het? Meetonzekerheid bij geneesmiddelbepalingen Mirte Malingré, Ziekenhuisapotheker apotheek laboratorium Meander MC presentatie Meander Medisch Centrum 1 Meetonzekerheid Vanuit een lab in

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10)

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10) TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10) en Tentamen Inleiding Experimentele Fysica voor Combi s (3NA10) d.d. 31 oktober 2011 van 9:00 12:00 uur Vul de

Nadere informatie

Introductie periode 2b. Onderdeel Foutenleer 1

Introductie periode 2b. Onderdeel Foutenleer 1 Introductie periode 2b Onderdeel Foutenleer 1 Assistenten: Lai Mei Tang / Vera Kaats Susan Kersjes Maurice Mourad Sandra Veen Marieke Bode Piter Miedema Inhoud: Wat is foutenleer, en wat heeft Excel daar

Nadere informatie

Les 1 Kwaliteitsbeheersing. Les 2 Kwaliteitsgegevens. Les 3 Introductie Statistiek. Les 4 Normale verdeling. Kwaliteit

Les 1 Kwaliteitsbeheersing. Les 2 Kwaliteitsgegevens. Les 3 Introductie Statistiek. Les 4 Normale verdeling. Kwaliteit Kwaliteit Les 1 Kwaliteitsbeheersing Introductie & Begrippen Monstername Les 2 Kwaliteitsgegevens Gegevens Verzamelen Gegevens Weergeven Les 3 Introductie Statistiek Statistische begrippen Statistische

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN Inleiding Statistische gevolgtrekkingen (statistical inference) gaan over het trekken van conclusies over een populatie op basis van steekproefdata.

Nadere informatie

Cursus TEO: Theorie en Empirisch Onderzoek. Practicum 2: Herhaling BIS 11 februari 2015

Cursus TEO: Theorie en Empirisch Onderzoek. Practicum 2: Herhaling BIS 11 februari 2015 Cursus TEO: Theorie en Empirisch Onderzoek Practicum 2: Herhaling BIS 11 februari 2015 Centrale tendentie Centrale tendentie wordt meestal afgemeten aan twee maten: Mediaan: de middelste waarneming, 50%

Nadere informatie

Bepaling van de elektrische geleidbaarheid

Bepaling van de elektrische geleidbaarheid Bepaling van de elektrische geleidbaarheid april 2006 Pagina 1 van 8 WAC/III/A/004 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 DEFINITIES... 3 2.1 SPECIFIEKE GELEIDBAARHEID, ELEKTRISCHE GELEIDBAARHEID (γ)... 3 2.2

Nadere informatie

Rapportage Bindingsanalyse MUSE

Rapportage Bindingsanalyse MUSE Rapportage Bindingsanalyse MUSE Eef Lentjes MUSE Multi Sample Evaluation voor de bindingsanalyse Uniform scoresysteem voor veel secties Gebaseerd op tolerantiegebieden die vastgesteld zijn op basis van

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 5 oktober 007 Catherine De Clercq Statistische verwerking van gegevens Kursus statistiek voor fysici door Jorgen D Hondt

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Biostatistiek voor BMT (2S390) op 17-11-2003 U mag alleen gebruik maken van een onbeschreven Statistisch Compendium (dikt. nr. 2218) en van een zakrekenmachine.

Nadere informatie

1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse.

1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse. Oefentoets 1 1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse. Conditie = experimenteel Conditie = controle Sekse = Vrouw 23 33 Sekse = Man 20 36 Van

Nadere informatie

Vragen oefententamen Psychometrie

Vragen oefententamen Psychometrie Vragen oefententamen Psychometrie 1. Hoe wordt betrouwbaarheid in de klassieke testtheorie gedefinieerd? a) De variantie van de error scores gedeeld door die van de geobserveerde scores. b) De variantie

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 6 oktober 009 Catherine De Clercq Statistische verwerking van gegevens Kursus statistiek voor fysici door Jorgen D Hondt

Nadere informatie

VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION

VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date du dernière adaption MET-FLVVT-096

Nadere informatie

Meetonzekerheid. Hoe pakken we dit aan? door. Erwin Jongedijk. 2 apr 2019 KKGT discussiedag UMCG meetonzekerheid

Meetonzekerheid. Hoe pakken we dit aan? door. Erwin Jongedijk. 2 apr 2019 KKGT discussiedag UMCG meetonzekerheid Meetonzekerheid Hoe pakken we dit aan? door Erwin Jongedijk 1 Meetonzekerheid ISO15189_2012 Het laboratorium moet de meetonzekerheid vaststellen voor elke meetprocedure in de onderzoeksfase die wordt toegepast

Nadere informatie

Vragen: 1 Is de relatie tussen X en Y significant (bij alpha = 0,05)?

Vragen: 1 Is de relatie tussen X en Y significant (bij alpha = 0,05)? Vraag 1 Running-for-health In een running -for- health programma worden bij 17 mannelijke deelnemers na verloop van één jaar de volgende metingen verricht: X: aantal sprongen dat de persoon kan maken voordat

Nadere informatie

Vereenvoudigde procedure voor het vaststellen van karakteristieke vermoeiingsrelaties voor gebruik in de standaard ontwerpprogramma's

Vereenvoudigde procedure voor het vaststellen van karakteristieke vermoeiingsrelaties voor gebruik in de standaard ontwerpprogramma's Vereenvoudigde procedure voor het vaststellen van karakteristieke vermoeiingsrelaties voor gebruik in de standaard ontwerpprogramma's Jan Telman (TNO), Arthur van Dommelen (DVS), versie juni 0 Inleiding

Nadere informatie

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Avivasysteem. Inleiding. I. NAUWKEURIGHEID Methode

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Avivasysteem. Inleiding. I. NAUWKEURIGHEID Methode Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Avivasysteem Inleiding De nauwkeurigheid van het systeem is beoordeeld conform de norm ISO 15197:2003. Van een externe diabeteskliniek werd capillair bloed

Nadere informatie

College 6 Eenweg Variantie-Analyse

College 6 Eenweg Variantie-Analyse College 6 Eenweg Variantie-Analyse - Leary: Hoofdstuk 11, 1 (t/m p. 55) - MM&C: Hoofdstuk 1 (t/m p. 617), p. 63 t/m p. 66 - Aanvullende tekst 6, 7 en 8 Jolien Pas ECO 01-013 Het Experiment: een voorbeeld

Nadere informatie

ANORGANISCHE ANALYSEMETHODEN/WATER GELEIDBAARHEID

ANORGANISCHE ANALYSEMETHODEN/WATER GELEIDBAARHEID 1 TOEPASSINGSGEBIED GELEIDBAARHEID Deze procedure beschrijft de bepaling van de elektrische geleidbaarheid in water (bijvoorbeeld grondwater, eluaten, ). De beschreven methode is bruikbaar voor alle types

Nadere informatie

Externe kwaliteitsevaluatie. Alcoholbepaling in bloed 2003/1. Mei

Externe kwaliteitsevaluatie. Alcoholbepaling in bloed 2003/1. Mei Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Klinische Biologie Externe kwaliteitsevaluatie Alcoholbepaling in bloed 2003/1 Mei Dit rapport mag uitsluitend worden gereproduceerd, gepubliceerd of

Nadere informatie

Hoe goed is een test?

Hoe goed is een test? Hoe goed is een test? 1.0 het ideale plaatje Als we een test uitvoeren om te ontdekken of iemand ziek is hebben we het liefst een test waarbij de gezonde en de zieke groepen duidelijk gescheiden zijn.

Nadere informatie

Exact Periode 5.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten

Exact Periode 5.1. Rekenvaardigheid Controlekaarten Exact Periode 5.1 Rekenvaardigheid Controlekaarten 1 Rekenvaardigheid Opfrissen - Gebruik rekenmachine - Significantie - Afronden - Wetenschappelijke notatie - Eenheden omrekenen 2 Rekenmachine Casio

Nadere informatie

JAARRAPPORT EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

JAARRAPPORT EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE ISSN 07788363 WIV J. Wytsmanstraat, 14 B1050 BRUSSEL FEDERALE OVERHEIDSDIENST (FOD) VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA

Nadere informatie

Kwaliteitscontrole longfunctieapparatuur door middel van

Kwaliteitscontrole longfunctieapparatuur door middel van Werkwijze Kwaliteitscontrole longfunctieapparatuur door middel van biologische controle Document ID Document titel Publicatiedatum November 2015 Versie 1.0 Herzieningsdatum 01-11-2017 NVLA 151124 ww KCLA

Nadere informatie

Data analyse Inleiding statistiek

Data analyse Inleiding statistiek Data analyse Inleiding statistiek 1 Doel Beheersen van elementaire statistische technieken Toepassen van deze technieken op aardwetenschappelijke data 2 1 Leerstof Boek: : Introductory Statistics, door

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE GLOBAAL RAPPORT

FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE GLOBAAL RAPPORT FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA VAN KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN DESKUNDIGEN GLOBAAL RAPPORT

Nadere informatie

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT POCT BLOEDGASSEN EN CO-OXYMETRIE ENQUETE 2019/1

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT POCT BLOEDGASSEN EN CO-OXYMETRIE ENQUETE 2019/1 EXPERTISE EN DIENSTVERLENING KWALITEIT VAN LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSES KLINISCHE BIOLOGIE DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT POCT BLOEDGASSEN EN CO-OXYMETRIE

Nadere informatie

EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot

EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring I.M. Zwetsloot EWMA Control Charts in Statistical Process Monitoring Inez M. Zwetsloot Samenvatting EWMA Regelkaarten in Statistische Procesmonitoring

Nadere informatie

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Advantageen het Accu-Chek Comfort Curve-systeem. Inleiding I. NAUWKEURIGHEID. Methode

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Advantageen het Accu-Chek Comfort Curve-systeem. Inleiding I. NAUWKEURIGHEID. Methode Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Advantageen het Accu-Chek Comfort Curve-systeem Inleiding De nauwkeurigheid van het systeem is beoordeeld conform de norm ISO 15197:2003. Van een externe diabeteskliniek

Nadere informatie

6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling.

6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling. Opgaven hoofdstuk 6 I Learning the Mechanics 6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling. De random variabele x wordt tweemaal waargenomen. Ga na dat, indien de waarnemingen

Nadere informatie

Externe QC. Marc Thelen Discussiedag Sectie GT, 14 april 2015

Externe QC. Marc Thelen Discussiedag Sectie GT, 14 april 2015 Externe QC Marc Thelen Discussiedag Sectie GT, 14 april 2015 1 Vragen GT Wat is de toegevoegde waarde van de nieuwe wijze van rapporteren? Wat is de betekenis van de score pictogrammen bij de performance

Nadere informatie

Geleidbaarheid. Ministerieel besluit van 29 jan Belgisch Staatsblad van 18 feb 2015

Geleidbaarheid.  Ministerieel besluit van 29 jan Belgisch Staatsblad van 18 feb 2015 Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie april 2006 CMA/2/I/A.2 Inhoud INHOUD 1 Toepassingsgebied 3 2 Definities 3 2.1 Specifieke geleidbaarheid,

Nadere informatie

Data analyse Inleiding statistiek

Data analyse Inleiding statistiek Data analyse Inleiding statistiek Terugblik - Inductieve statistiek Afleiden van eigenschappen van een populatie op basis van een beperkt aantal metingen (steekproef) Kennis gemaakt met kans & kansverdelingen

Nadere informatie

Meten: algemene beginselen. Harry B.G. Ganzeboom ADEK UvS College 1 28 februari 2011

Meten: algemene beginselen. Harry B.G. Ganzeboom ADEK UvS College 1 28 februari 2011 Meten: algemene Harry B.G. Ganzeboom ADEK UvS College 1 28 februari 2011 OPZET College 1: Algemene College 2: Meting van attitudes (ISSP) College 3: Meting van achtergrondvariabelen via MTMM College 4:

Nadere informatie

Schriftelijk examen statistiek, data-analyse en informatica. Maandag 29 mei 1995

Schriftelijk examen statistiek, data-analyse en informatica. Maandag 29 mei 1995 Schriftelijk examen statistiek, data-analyse en informatica Maandag 29 mei 1995 Tweede jaar kandidaat arts + Tweede jaar kandidaat in de biomedische wetenschappen Naam: Voornaam: Vraa Kengetal g Blad 1

Nadere informatie

Bepaling van de elektrische geleidbaarheid

Bepaling van de elektrische geleidbaarheid Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van de elektrische geleidbaarheid Versie november 2016 WAC/III/A/004 Inhoud INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 DEFINITIES 3 2.1 Specifieke

Nadere informatie

Expert of geen expert: QBase en MUSE nu ook voor semen Frans A.L. van der Horst Klinisch chemicus

Expert of geen expert: QBase en MUSE nu ook voor semen Frans A.L. van der Horst Klinisch chemicus Expert of geen expert: QBase en MUSE nu ook voor semen Frans A.L. van der Horst Klinisch chemicus 9 juni 2015 SKML congres 2015 SEMEN rondzending Stukje Historie: 1994 eerste SALON rondzending vanuit Meander

Nadere informatie

Methoden van het Wetenschappelijk. Onderzoek. Zin en onzin van statistiek

Methoden van het Wetenschappelijk. Onderzoek. Zin en onzin van statistiek Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek Zin en onzin van statistiek Statistiek komt ernstig over of niet Deze tandpasta helpt tegen caries in 1 op 2 gevallen. Het werd slechts geprobeerd op 4 personen.

Nadere informatie

Data analyse Inleiding statistiek

Data analyse Inleiding statistiek Data analyse Inleiding statistiek 1 Terugblik - Inductieve statistiek Afleiden van eigenschappen van een populatie op basis van een beperkt aantal metingen (steekproef) Kennis gemaakt met kans & kansverdelingen»

Nadere informatie

Statistiek I Samenvatting. Prof. dr. Carette

Statistiek I Samenvatting. Prof. dr. Carette Statistiek I Samenvatting Prof. dr. Carette Opleiding: bachelor of science in de Handelswetenschappen Academiejaar 2016 2017 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Statistiek, gegevens en statistisch denken... 3 De

Nadere informatie

Kengetallen. E-5 MPR-Kwaliteit. Inleiding. MPR 24 uur. 4 Betekenis van MPR 24 uur

Kengetallen. E-5 MPR-Kwaliteit. Inleiding. MPR 24 uur. 4 Betekenis van MPR 24 uur Kengetallen E-5 MPR-Kwaliteit Inleiding Via Melkproductieregistratie (MPR) worden gegevens over de melk-, vet en eiwitproductie van de veestapel verzameld. Deze gegevens zijn de basis van managementinformatie

Nadere informatie

+31 (0)900 1200 003 E:

+31 (0)900 1200 003 E: Precisie krachtmeter PCE-FB serie Precisie krachtmeter voor kracht en drukkracht / interne Mini SD kaart geheugen / grafische display / alarm meting / PEAK functie / USB-interface / software meegeleverd

Nadere informatie

Hoeveel vertrouwen heb ik in mijn onderzoek en conclusie? Les 1

Hoeveel vertrouwen heb ik in mijn onderzoek en conclusie? Les 1 Hoeveel vertrouwen heb ik in mijn onderzoek en conclusie? Les 1 1 Onderwerpen van de lessenserie: De Normale Verdeling Nul- en Alternatieve-hypothese ( - en -fout) Steekproeven Statistisch toetsen Grafisch

Nadere informatie

1. Shewartkaart. σ (sigma): de standaarddeviatie. In een shewartkaart komen de gemeten waarden en nog 5 extra lijnen :

1. Shewartkaart. σ (sigma): de standaarddeviatie. In een shewartkaart komen de gemeten waarden en nog 5 extra lijnen : Controlekaarten 1 1. Shewartkaart 1.1 Wat is een shewartkaart? Een shewartkaart is een controlekaart. Gecontroleerd wordt of meetwaarden niet te veel afwijken van de waarde die je verwacht. Oorzaken van

Nadere informatie

Classification - Prediction

Classification - Prediction Classification - Prediction Tot hiertoe: vooral classification Naive Bayes k-nearest Neighbours... Op basis van predictor variabelen X 1, X 2,..., X p klasse Y (= discreet) proberen te bepalen. Training

Nadere informatie

Monte-Carlo simulatie voor financiële optieprijzen Studiepunten : 2

Monte-Carlo simulatie voor financiële optieprijzen Studiepunten : 2 1 INLEIDING 1 Monte-Carlo simulatie voor financiële optieprijzen Studiepunten : 2 Volg stap voor stap de tekst en los de vragen op. Bedoeling is dat je op het einde van de rit een verzorgd verslag afgeeft

Nadere informatie

b) Het spreidingsdiagram ziet er als volgt uit (de getrokken lijn is de later uit te rekenen lineaire regressie-lijn): hoogte

b) Het spreidingsdiagram ziet er als volgt uit (de getrokken lijn is de later uit te rekenen lineaire regressie-lijn): hoogte Classroom Exercises GEO2-4208 Opgave 7.1 a) Regressie-analyse dicteert hier geen stricte regels voor. Wanneer we echter naar causaliteit kijken (wat wordt door wat bepaald), dan is het duidelijk dat hoogte

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE

FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA VAN KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN DESKUNDIGEN JAARRAPPORT

Nadere informatie

Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud

Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud Periode 2008-2013 Céline Malengreaux, Jan Vercammen, Alain Licoppe, Frank Huysentruyt, Jim Casaer Dankwoord Het uitvoeren

Nadere informatie

Het externe kwaliteitscontrole programma van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten voor Point-of-Care coagulometers in 2010

Het externe kwaliteitscontrole programma van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten voor Point-of-Care coagulometers in 2010 Het externe kwaliteitscontrole programma van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten voor Point-of-Care coagulometers in 2010 A.M.H.P. van den Besselaar, RELAC-laboratorium, Leiden Inleiding Externe

Nadere informatie

VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS

VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS Steekproefmodellen en normaal verdeelde steekproefgrootheden 5. Werktekst voor de leerling Prof. dr. Herman Callaert Hans Bekaert Cecile Goethals Lies Provoost Marc Vancaudenberg

Nadere informatie

Populaties beschrijven met kansmodellen

Populaties beschrijven met kansmodellen Populaties beschrijven met kansmodellen Prof. dr. Herman Callaert Deze tekst probeert, met voorbeelden, inzicht te geven in de manier waarop je in de statistiek populaties bestudeert. Dat doe je met kansmodellen.

Nadere informatie

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Compact- en Accu-Chek Compact Plus-systeem. Inleiding. Methode

Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Compact- en Accu-Chek Compact Plus-systeem. Inleiding. Methode Nauwkeurigheid en precisie van het Accu-Chek Compact- en Accu-Chek Compact Plus-systeem I. NAUWKEURIGHEID De nauwkeurigheid van het systeem is beoordeeld conform ISO 15197. Inleiding Het doel van deze

Nadere informatie

Klantonderzoek: statistiek!

Klantonderzoek: statistiek! Klantonderzoek: statistiek! Statistiek bij klantonderzoek Om de resultaten van klantonderzoek juist te interpreteren is het belangrijk de juiste analyses uit te voeren. Vaak worden de mogelijkheden van

Nadere informatie

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening Inleveren: 12 januari 2011, VOOR het college Afspraken Serie 1 mag gemaakt en ingeleverd worden in tweetallen. Schrijf duidelijk je naam, e-mail

Nadere informatie

Extra Opgaven. 3. Van 10 personen meten we 100 keer de hartslag na het sporten. De gemiddelde hartslag van

Extra Opgaven. 3. Van 10 personen meten we 100 keer de hartslag na het sporten. De gemiddelde hartslag van Extra Opgaven 1. Een persoon doet een HIV-test. Helaas is de uitslag positief. De test is echter niet perfect. De persoon vraagt zich af wat de kans is dat hij nu ook echt HIV heeft. Gegeven is: de kans

Nadere informatie

212

212 212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele

Nadere informatie

Overzicht. Help! Statistiek! Stelling van Bayes. Hoe goed is leverscan ( test T ) voor het diagnostiseren van leverpathologie ( ziekte Z )?

Overzicht. Help! Statistiek! Stelling van Bayes. Hoe goed is leverscan ( test T ) voor het diagnostiseren van leverpathologie ( ziekte Z )? Help! Statistiek! Overzicht Doel: Informeren over statistiek in klinisch onderzoek. Tijd: Doorlopende serie laagdrempelige lezingen, voor iedereen vrij toegankelijk. Derde woensdag in de maand, 12-13 uur

Nadere informatie

1 ALGEMENE RICHTLIJNEN VOOR MEETSYSTEMEN... 1 2 PROCEDURES VOOR HET BEOORDELEN VAN MEETSYSTEMEN... 4

1 ALGEMENE RICHTLIJNEN VOOR MEETSYSTEMEN... 1 2 PROCEDURES VOOR HET BEOORDELEN VAN MEETSYSTEMEN... 4 Voorwoord In voorgaande eindwerken is er nooit diep ingegaan op Measurement System Analysis (MSA). Vaak wordt MSA beperkt tot een R&R studie, wat eigenlijk maar een klein deel van een MSA analyse omvat.

Nadere informatie

Standaardisatie kinkhoestserologie. We weten hoe het moet Nu nog doen

Standaardisatie kinkhoestserologie. We weten hoe het moet Nu nog doen Standaardisatie kinkhoestserologie We weten hoe het moet Nu nog doen Indeling praatje State of the art Welke antigenen en welke isotypen zijn geschikt voor diagnostiek? Wat weten we over de antistofrespons?

Nadere informatie

werkcollege 6 - D&P9: Estimation Using a Single Sample

werkcollege 6 - D&P9: Estimation Using a Single Sample cursus 9 mei 2012 werkcollege 6 - D&P9: Estimation Using a Single Sample van frequentie naar dichtheid we bepalen frequenties van meetwaarden plot in histogram delen door totaal aantal meetwaarden > fracties

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S195) op dinsdag , uur.

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S195) op dinsdag , uur. TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek voor TeMa (S95) op dinsdag 3-03-00, 9- uur. Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en

Nadere informatie

VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS. Kansmodellen. 4. Het steekproefgemiddelde. Werktekst voor de leerling. Prof. dr. Herman Callaert

VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS. Kansmodellen. 4. Het steekproefgemiddelde. Werktekst voor de leerling. Prof. dr. Herman Callaert VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS Kansmodellen 4. Werktekst voor de leerling Prof. dr. Herman Callaert Hans Bekaert Cecile Goethals Lies Provoost Marc Vancaudenberg . Een concreet voorbeeld.... Een kansmodel

Nadere informatie

We illustreren deze werkwijze opnieuw a.h.v. de steekproef van de geboortegewichten

We illustreren deze werkwijze opnieuw a.h.v. de steekproef van de geboortegewichten Hoofdstuk 8 Betrouwbaarheidsintervallen In het vorige hoofdstuk lieten we zien hoe het mogelijk is om over een ongekende karakteristiek van een populatie hypothesen te formuleren. Een andere manier van

Nadere informatie

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen?

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Geert Verbeke Biostatistisch Centrum, K.U.Leuven International Institute for Biostatistics and statistical Bioinformatics geert.verbeke@med.kuleuven.be http://perswww.kuleuven.be/geert

Nadere informatie